Turkish compound sentences, specifically relative clauses with “kim”, first appeared in the Old Uygur Turkish period when Turkish had been influenced by a number of foreign languages. In particular, Turkish interrogative pronouns such as “kim, ne, kayu were borrowed from Indo-European languages like Soghdian and Sanskrit, when such constructions were translated into Turkish. This kind of sentence structure continued to appear in the first Islamic Period Turkish texts. It is noteworthy that the Divanü Lügat-ü-Türk (DLT) did not include such patterns although all Karakhanid texts had compound sentences with -Kim. While the consructions with –Kim could be observed in Kutadgu Bilig published approximately at the same period, it is attention-grabbing that Mahmud Kashgari did not explain such structures or even give an example for similar structures in his work. Instead of such borrowed compound forms, he prefered using original Turkish sentences and supply a different Turkish structure (Ol- constructions) alternative to the sentences with –Kim consciously or not. In our study, we aim to explain this alternative structure under the heading Ol- constructions without –Kim and compare the variants in Köktürk, Old Uighur, and Karakhanid Turkish Periods.
Türkçede kim ile yapılan birleşik cümlelerin ortaya çıkışı, tercüme faaliyetleri ile birlikte yabancı dillerin cümle yapısından etkilenmenin başladığı Eski Uygur Türkçesi dönemine denk gelir. Özellikle Soğdça ve Sanskritçe gibi Hint-Avrupa kökenli dillerin yapısında bulunan bu tip cümlelerin Türkçeye çevrilmesi sırasında gereksinim duyulan bağlaçlı cümle yapısı, kim, ne, kayu gibi Türkçe soru zamirlerinin bağlayıcı olarak kullanılmasıyla giderilmiştir.
Bu cümle yapısı ilk İslami dönem Türkçe metinlerinde de görülmeye devam etmiştir. Karahanlı dönemi metinlerinin tümünde bulunan kim’li cümlelere karşılık, DLT’de kim ile kurulmuş bir cümle örneğine rastlanılmaması dikkat çekicidir. DLT’de fiilimsilerle kurulan cümle yapıları ile bazı bağlaçların kullanımıyla oluşturulan birleşik cümlelere yer verilmiştir. Aşağı yukarı aynı dönemin ürünleri olan Kutadgu Bilig’de kim ile kurulmuş cümleler varken, Kaşgarlı Mahmut’un bu cümlelere ilişkin bir bilgi veya örnek vermemesi üzerinde durulması gereken bir husustur. Kaşgarlı Mahmut Türkçenin kendi ürünü olan cümleleri seçerken farkında olarak veya olmayarak kim’li cümlelere benzer Türkçe bir cümle yapısını örnekleriyle ortaya koymuştur. Çalışmamızda kim’siz ol’lu cümleler adını verdiğimiz bu cümle yapısı Türkçenin, Köktürk, Eski Uygur ve Karahanlı dönemi birleşik cümle yapılarıyla karşılaştırılarak açıklanmıştır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | June 1, 2015 |
Published in Issue | Year 2015 Volume: 16 Issue: 29 |