BİR TÜR OLARAK ‘HATIRA’NIN TÜRK DİLCİLİK TARİHİNE KATKILARI: MEHMET NECİP TÜRKÇÜ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 75 - 87, 15.06.2021

Bahri Kuş

Öz

Edebî bir tür olması dolayısıyla edebiyat incelemelerine konu olan hatıranın aynı zamanda muhtelif ilmî araştırmalarda (özellikle tarih ve ona bağlı alt dallarda) bir kaynak olarak kullanılabilmesi, bu türün arşiv belgeleri, çeşitli dergi, gazete ve kitaplar ile birlikte bir kaynak eser olarak ele alınabileceğini göstermektedir. Bu yazıda, hatıra için edebî tür ya da kavramsal bir çerçeve çizilmeyerek, M. Necip Türkçü’nün dil hakkındaki görüşlerinin ne yolda şekillendiği hatıralarından hareketle ortaya konmaya çalışılacaktır. Türkçü’nün çocukluk döneminden itibaren zihin planındaki ilerlemelerini takip edebildiğimiz hatıraları, onun dil, kadın ve sosyal hayat, çok uluslu Osmanlı milleti gibi kavramlar hakkındaki fikirlerini tanıklarıyla ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hatıra, Necip Türkçü, dil, dilbilim

Kaynakça

• Andelib, Mehmet Esat (1927), “İzmir’de Yeni Lisan”, Fikirler Dergisi, 1: 2-3.
• Argunşah, Hülya (2006), Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000 (Editör Ramazan Korkmaz), 3. bs., Ankara.
• Asan, Nuray (2011), Anı Türü Eserlerde İzmir, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Birinci, Ali (1998), “Hatırat Türünden Kaynakların Tarihi Araştırmalarındaki Yeri ve Değeri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 41: 611-620.
• Daşdemir, Muharrem (2013), “Çağdaş Dil Biliminin Işığında Yeni Lisan Hareketi ve Türk Dil Devrimi’nin Karşılaştırılması”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2/3: 53-58.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1955), Ziya Gökalp, M. Sıralar Matbaası, İstanbul.
• Gökçek, Fazıl (1990), Bıçakçızâde İsmail Hakkı’nın Hayatı ve Eserleri Üzerinde Bir Araştırma, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Hayes, Carlton J. H. (2010), Milliyetçilik: Bir Din Batı Siyasal Düşüncesinde “Ulusalcılık” Tasavvuru, 2. bs. (Çev. Murat Çiftkaya), İz Yayıncılık, İstanbul.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (2000), İzmir Fikir ve Sanat Adamları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. _______ (2001), “İzmir’de Kültür Kurumları”, 21. Yüzyıl Eşiğinde İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir.
• _______ (2003), Necip Türkçü’nün Hatıraları ve Dil Yazıları, TDK Yayınları, Ankara.
• Kuş, Bahri (2013), “Millî Lisan Anlayışının Ömer Seyfettin’in Hikâyelerindeki Yansımaları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 49: 9-16.
• Levend, Agâh Sırrı (2010), Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, (4. bs), Dil Derneği Yayınları, Ankara.
• Örücü, Mustafa ve Çakmaker, Samet (2020), “İki Uluslaşma Örneği: Yunanların Arı Dil Projesi “Katharevusa” ve Türklerin “Öztürkçe” Girişimi”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 20: 338-347.
• Özdemir, Mehmet (2008), II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Divan Edebiyatı Tartışmaları, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Polat, Nazım Hikmet (2020), “Yeni Lisan’da Divan Edebiyatı Eleştirisi”, Türk Dili, 821: 18-29.
• Sürgevil, Sabri (2009), II. Meşrutiyet Döneminde İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir.
• Ulukütük, Mehmet (2019), “İmparatorluğun Ontolojik Grameri versus Ulus-Devletin İdeolojik Mantığı”, Liberal Düşünce, 94: 67-86.
• Yavuzarslan, Paşa (2004), “Türk Sözlükçülük Geleneği Açısından Osmanlı Dönemi Sözlükleri ve Şemsettin Sâmî’nin Kâmûs-ı Türkî’si”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44/2: 185-202.