Archival Material on Kayseri Carpet Weaving

Yıl 2017, , 235 - 248, 31.01.2018

Yıldıray Özbek

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1437773

Öz

Archival documents dated from the last quarter of 19th century to the first quarter of 20th century contain significant information regarding materials, dyeing, working conditions and quality control of Kayseri’s carpet industry. When taken into consideration the scarcity of knowledge on the manufacturing of carpets before and during the 19th century in Kayseri that is still today an important carpet production center, these documents become valuable. Apparently, a commission was constituted to ensure quality and a series of regulations were issued regarding dye houses and dyeing. Carpet artisans in their majority Armenian complained about these regulations. It is highly possible to trace on the documents that price movements and the international commercial conjecture affected the preferences on materials of carpet artisans.

Anahtar Kelimeler

Kayseri, silk, carpet, carpet commission, trade mark, lead seal.

KAYSERİ HALICILIĞIYLA İLGİLİ ARŞİV BİLGİLERİ

Öz

19. yüzyılın son çeyreğinden 20. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlenen bir grup arşiv belgesi Kayseri halıcılığına dair malzeme, boyama, çalışma koşulları ve kalite kontrolüne yönelik uygulamalara ilişkin önemli bilgiler içerir. Günümüzde de önemli bir halı üretim merkezi olan Kayseri’de 19. yüzyıl ve öncesine dair üretimle ilgili bilgi noksanlığı dikkate alındığında bu belgelerin önemi daha da artar. Belgelerden anlaşıldığına göre kalitenin korunması için bir komisyon oluşturulup talimatname hazırlanmış, boyahane ve boyacılıkla ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Büyük çoğunluğu Ermeni azınlık olan halı esnafının düzenlemelerden şikâyetçi olduğu anlaşılmaktadır. Halı esnafının malzeme tercihlerinde dönemin uluslararası ticari atmosferinin, fiyat hareketlerinin etkilerini de belgelerden okumak mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Kayseri, ipek, halı, halı komisyonu, alametifarika, kurşun mühür.

Kaynakça

• I. Arşiv Vesikaları
• BOA. DH.MKT 2155/19.
• BOA.DH.MKT 2104/118.
• BOA.DH.MKT 2211/2.
• BOA.DH.MKT 2309/70.
• BOA.DH.MKT 2357/81.
• BOA.İ.TPH.
• BOA.DH. MKT 476/64.
• BOA.DH. MKT 829/24.
• BOA.DH. MKT 2560/4.
• BOA.DH. MKT 829/24
• BOA.DH. MKT 452/37
• BOA.DH. MKT 829/24
• BOA.DH.MKT 2104/118.
• BOA.DH.MTK 2122/43
• BOA.DH.MKT 2552/67.
• BOA.DH MKT 476/64
• BOA.ŞD.ML.NF 1228/47
• BOA.DH.MKT 44.1
• II.Araştırmalar
• Anonim (1909). Bursa Sergisi 10 Temmuz 1325, Numro 9 (Eylül 1325).
• Anonim, (2007). Locadan Oda’ya İstanbul Ticaret Odası’nın 125. Yılı Anısına, İstanbul.
• Akok, M. (1976). Kayseri Şehri Tarihî İç Kalesi. Türk Arkeoloji Dergisi, 20 (2), 5-38.
• Augustinos, G. (1992). The Greeks of Asia Minor. Confession, Community and Ethnicity in the Nineteenth Century, London.
• Aytaç, İ.Ç. (2001). Değişim Süreci İçinde Uşak Halıları. 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu, C.1, içinde (ss. 497-504) İstanbul.
• Çakmak, B. (2008). XX. Yüzyıl Başında Uşak’ta Kurulan İp Fabrikaları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 41-58.
• Çakmak, B. (2009). İktisadi Değişim ve Devlet: 19. Yüzyılda Uşak Halıcılığı. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10, 139-163.
• Çayırdağ, M. (2001). Kayseri Tarihi Araştırmaları, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayını.
• Çiftçi, C. (2013). 1837-1908 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24, 1-18.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Eravşar, O. (1998). Orta Çağ’da Kayseri Kent Dokusunun Gelişimi, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Eravşar, O. (2000). Seyahatnamelerde Kayseri, Kayseri.
• Gülsoy, U. ve Nazır, B. (2009). Türkiye’de Ticaretin Öncü Kuruluşu. Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923, İstanbul.
• Heyd, W. (2000). Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, (E.Z.Karal, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İpşirli, M. (2002). Kayseri. İslam Ansiklopedisi içinde (C.25, ss. 96-101). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Keyder, Ç. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda 18 ve 19. Yüzyıllarda İmalat Sanayi. Osmanlı, C.3, 269-278.
• Kılıç, M.A. (2008). 41/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1048/M.1638-39) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Kocabaşoğlu, U. ve Uluğtekin, M. (1998). Salnamelerde Kayseri, Kayseri.
• Lecomte, P. (ty.) Türkiye’de Sanatlar ve Zanaatlar. On Dokuzuncu Yüzyıl Sonu, Ayda Düz (Haz.), İstanbul.
• Nuri, H. (1922). Kayseri Sancağı, Ankara.
• Öztürk, İ. ve Anmaç, E. (1997). Yabancı Sermayenin Batı Anadolu Halıcılığına Girişi, Etkileri ve Günümüzdeki Uzantıları. Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyum Bildirileri, içinde (ss. 26-32) Ankara.
• Quataert, D. (2004). 19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 2 (H.İnalcık, D.Quataert, Ed.) içinde (ss. 885-1052) İstanbul: Eren Kitabevi.
• Quataert, D. (1993). Ottoman Manufacturing in the Age of Industrial Revolution, Cambridge.
• Pamuk, Ş. (1985). 19. Yüzyıl Osmanlı Dış Ticareti. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, (C.3, 653-665).
• Seyitdanlıoğlu, M. (2011). Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi. Tanzimat. Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (H.İnalcık, M.Seyitdanlıoğlu, Ed.), içinde (ss. 711-728), İstanbul.
• Sezer, H. (2003). Şer’iyye Sicillerine Göre III. Selim Dönemi Kayseri Şehri. IV. Kayseri Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, içinde (ss. 463-472) Kayseri.
• Somuncu, M. (2004). Cehri Üretimi ve İç Ticaretinin 19. Yüzyılda Kayseri Ekonomisindeki Önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22, 99-125.
• Şahin, A. (2010). 74/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicilinin (H.1077-78/M.1667) Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Şahin, Z.K. (2013). Halı. Kayseri Ansiklopedisi, (C.3, 37-50).
• Şenyurt, O. (2016). Selânik Hamidiye Camii: II. Abdülhamid Döneminde Mimaride Geleneksel Yaklaşımlar ve Oryantalizm. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, KOSBED, 31, 185-208.
• Toprak, Z. (1985). II. Meşrutiyet ve Osmanlı Sanayi. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 5, 1348-1359.
• Tutsak, S. (2007). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Uşak’ta Halıcılığın Makineleşme Süreci. Belleten, 260, 65-97.
• Ürer, H. (2002) Yabancı Şirketlerin Batı Anadolu Bölgesindeki Halıcılık Faaliyetleri ve Bunun Geleneksel Türk Halı Sanatına Etkileri, Basılmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Üstün, B. (2009). 41/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1048/M.1638-39) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Yetkin, Ş. (1991). Türk Halı Sanatı, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Yiğit, A.A. (2011). 19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu Modeli. Arış, 5, 136-143.