A BOOKSELLER ON BAB-I ALI STREET: ARAKEL TOZLIAN AND HIS CONTRIBUTIONS TO THE TURKISH READING CULTURE IN THE LATE OTTOMAN PERIOD

Yıl 2020, , 113 - 126, 18.11.2020

Barış Yılmaz

https://doi.org/10.20427/turkiyat.681204

Öz

Abstract: Arakel Tozlian (?-1912), one of the most famous booksellers of Hamidian Istanbul, had significant contributions to the intellectual development of the public. He dedicated his life to the goal of reading more books not only in Istanbul, but also in every corner of the country where Turkish was spoken and undertook a wide range of innovative projects in line with this goal. His initiatives related to reading include opening one of the first modern bookstores in the Ottoman Empire and establishing the dealerships in 24 Ottoman provinces; writing a reading training book reprinted 36 times and revised by Muallim Naci; not only buying and selling books, but supporting young writers by investing in their books and printing them in his own printing press. However, the most important service he did is to prepare the first known special book promotion catalogue in Turkish. This study aims to determine the importance of these publishing catalogues, the first published in 1884, claiming to contain a list of all Turkish books printed up to that time, in terms of Turkish cultural history and their contribution to reading rates and the early problems of publishing in the Ottoman Empire, as reflected in the catalogues.
Keywords: Arakel, Book, Bookstore, Publishing, Catalogue, Bab-ı Ali, Ottoman Empire, Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Arakel, Book, Bookstore, Publishing, Catalogue, Bab-ı Ali, Ottoman Empire, Istanbul.

BÂB-I ÂLİ CADDESİ’NDE BİR KİTAPÇI: ARAKEL TOZLUYAN VE GEÇ OSMANLI DÖNEMİNDE OKUMA KÜLTÜRÜNE YAPTIĞI KATKILAR

Öz

Öz: Sultan II. Abdülhamid devrinde İstanbul’un en önemli kitapçılarından biri olan Arakel Tozluyan (?-1912), halkın entelektüel gelişimine ciddi katkılarda bulunmuştur. Yaşamını sadece İstanbul’da değil, memleketin Türkçe konuşulan her köşesinde insanların daha çok kitap okuması hedefine adayan Kitapçı Arakel, bu gaye doğrultusunda çeşitli yenilikçi çalışmalara imza atmıştır. Bu çalışmalar arasında Osmanlı’daki amacı sadece kitap satmak olan ilk modern kitapçılarından birini açmak ve 24 Osmanlı vilayetinde bu kitapçının bayiliklerini kurmak ve de Muallim Naci’nin gözden geçirdiği, 36 kez yeniden basılmış bir okuma eğitimi kitabını hazırlamak bulunmaktadır. Arakel, açtığı kitap dükkanında sadece kitap alıp satmamış, genç yazarları destekleyerek onların kitaplarına yatırım yapmış ve bu kitapları kendi kurduğu matbaasında basarak Türk okuma kültürüne kayda değer hizmetlerde bulunmuştur. Ancak, hiç şüphesiz yaptığı en önemli hizmet, Türkçede bilinen ilk özel kitap tanıtım kataloğunu hazırlamasıdır. Bu çalışmada -ilki 1884'te olmak üzere- o güne değin basılmış tüm Türkçe kitapların listesini içerdiği iddiasıyla yayımlanan katalogların Türk kültür tarihi açısından önemi ve okuma oranlarına katkısı değerlendirilecektir. Bunun yanında kataloglardan yansıdığı kadarıyla Osmanlı'daki basım ve yayımcılık faaliyetlerinin erken dönemdeki problemleri üzerinde durulacaktır.
Anahtar kelimeler: Arakel, kitap, kitapçı, yayıncılık, katalog, Bâb-ı Âli, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul.

Anahtar Kelimeler

Arakel, kitap, kitapçı,, yayıncılık, katalog, Bâb-ı Âli,, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul.

Kaynakça

• Çetin, Mahmut. 2012. Dersaadet Sözlüğü. İstanbul: İTO.
• Çetin, Sinan. 2010. “Booksellers and Their Catalogs in Hamidian Istanbul, 1884-1901.” MA, Ankara: Bilkent University.
• Erdem, Yahya. 2001. “Sahhaflar ve Seyyahlar: Osmanlı’da Kitapçılık.” Müteferrika, no. 20: 3–18.
• Erkul Yaǧci, Ahu. 2017. “Creating Reading Habits Through Translation in Turkey (1840–1940).” Mémoires Du Livre / Studies in Book Culture 9 (1): 1–26. https://doi.org/10.7202/1043125ar.
• Findley, Carter Vaughn. 1980. Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire: The Sublime Porte, 1789-1922. New Jersey: Princeton University Press.
• Kabacalı, Alpay. 1998. Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Matbaa ve Basın Sanayii. İstanbul: Cem Ofset Matbaacılık.
• Kitapçı Arakel. 1884. Arakel Kitabhanesi Esami-i Kütübü. İstanbul. Matbaa-i Ebüzziya der-Galata.
• Kitapçı Arakel. 1888. Arakel Kitabhanesi Esami-i Kütübü. Vol. 1. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Pamuk, Şevket. 2004. “Prices in the Ottoman Empire, 1469-1914.” International Journal of Middle East Studies 36 (3): 451–68.
• Seymen, Lütfü İ. 1993a. “Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi.” In Arakel Kitaphanesi. Vol. 1. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
• Seymen, Lütfi İ. 1993b. “Erbab-ı Mutalaaya Hizmet: I. Meşrutiyet Kitapçılıgı ve Arakel Tozluyan Efendi’nin Mektupları.” Müteferrika, no. 1: 67–72.
• Strauss, Johann. 1993. “İstanbul’da Kitap Yayını ve Basımevleri.” Translated by Erol Üyepazarcı. Müteferrika, no. 1: 5–17.
• Strauss, Johann. 2003. “Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th Centuries)?” Middle Eastern Literatures 6 (1): 39–76.
• Strauss, Johann. 2013. “‘Kütüp ve Resail-i Mevkute’: Printing and Publishing in a Multi-Ethnic Society.” In Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy, edited by Elisabeth Özdalga, 225–53. London: Routledge.
• Teotig. 2013. Baskı ve Harf: Ermeni Matbaacılık Tarihi - Dib u Dar. Translated by Sirvart Malhasyan and Arlet İncidüzen. İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
• Yalçın, Hüseyin Cahit. 1975. Edebiyat Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yıldırım, Ezgi. 2019. “19. Yüzyıl Sonu Osmanlı Toplumunda ‘Tercüme’ Eserlerin Tanıtımı Üzerine Betimleyici Bir İnceleme: Kitapçı Arakel Katalogları.” MA, İstanbul: İstanbul Okan University.
• Yucesoy, Burcu, Xindi Wang, Junming Huang, and Albert-László Barabási. 2018. “Success in Books: A Big Data Approach to Bestsellers.” EPJ Data Science 7 (1): 1–25. https://doi.org/10.1140/epjds/s13688-018-0135-y.