SULTAN II. ABDÜLHAMİD’İN MEŞRUİYET KRİZİ: 1903’TE MİTROVİÇE’DE İLK RUS KONSOLOSU GRİGORİ ŞERBİNA’NIN ÖLDÜRÜLMESİ

Yıl 2014, Sayı: 20, 163 - 191, 02.06.2014

Hasip Saygılı

Öz

1903 yılı Makedonya meselesi için bir dönüm noktasıdır. Bu tarihte bölgede meydana gelen Viyana Reform Programının kabulü, Bulgarların İlinden Ayaklanması ve Mürzsteg Reform Programının yürürlüğe girişi gibi önemli gelişmeler arasında, Kosova vilâyeti kuzeyindeki Mitroviçe kasabasında Rus konsolosunun öldürülmesi de yer alır. Bu hadise üzerine Osmanlı resmi kaynaklarına dayalı olarak bir inceleme yapılmış değildir. Bu çalışmada, hadisenin öncesi ve sonrasında Osmanlı idaresinin çeşitli seviyelerde reaksiyon ve ön alma girişimleri belgeler üzerinden okunmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular Rus, Sırp ve diğer kaynaklardaki tespitlerle karşılaştırılarak Yıldız Sarayı’nın krizi yönetme şekli değerlendirilmiştir. Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu arasında bu hadise sonrası gerilen ilişkilerin yatıştırılması için her iki tarafça sarfedilen çabalar ve bunların ne kadar başarılı olduğu da tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arnavut, Mitroviçe, Şerbina, Rus Konsolosu, Sultan II. Abdülhamid, İsa Bolatin, Zinoviyev, Umumi Müfettiş

The Legitimacy Crisis of Sultan Abdülhamid II: The Murder of the First Russian Consul Gregory Scherbina of Mitrovitza in 1903

Öz

Year 1903 has been a milepost for the Macedonia issue. Among the notable events such as the acceptance of Vienne Program, Ilinden Insurgency of Bulgarians and the entry of the Murzsteg Program into force; the murder of Russian consul in the town of Mitrovitza, Northern Province of Kosovo also took place. There was no investigation carried out on this incident based on Ottoman official resources. In this study, the attempts of different degrees of reactions and pre-emptive initiatives of Ottoman rule before and after this case have been examined through reading the Ottoman documents. Achieved findings have been compared with Russian, Serbian and other source bindings and Yıldız Kiosk crisis management has been assessed. The study has also analyzed that efforts made by both sides to soothe this case between Russia and Ottoman Empire and whether these efforts were succeeded or not.

Anahtar Kelimeler

Albanian, Mitrovitza, Scherbina, Russian Consular, Sultan Abdulhamid II, İsa Bolatin, Zinoviev, General Inspector.

Kaynakça

• Adanır, F. (1996). Makedonya Sorunu Oluşumu ve 1908’e Kadar Gelişimi (İ Catay Çev.). İstanbul: Tarih Yurt Vakfı Yayınları.
• Avlonyalı Ekrem Bey [Vlora]. (2006). Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912) (A. Dirim Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, M. (1989). Arşiv Belgeleriyle Makedonya’da Bulgar Çete Faaliyetleri. Osmanlı Araştırmaları, IX, 209-234.
• Batakoviç, T. D. (1987). Pogibiya Ruskog Konzula G. S. Şçerbini u Mitroviçi 1903. Godine, İstoriyski İnstitut, Beograd- İstoriyski Çasopis, XXXIV, 309-323.
• Chekrezi, C. A. (1919). Albania Past and Present. Newyork: The Macmillan Company.
• Çalışkan (Orman), C. (2002). Salnamelere Göre Kosova (1879-1900). Gazi Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: G.Ü.
• Durham, M. E. (1920). Twenty Years of Balkan Tangle. George London: Allen & Unwin Ltd.
• Düstûr, Cild-i Evvel. (1289). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Elsie, R. (2004). Historical Dictionary of Kosova. Oxford: Scarecrow Press.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, 1. Cilt (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları). Ankara: AÜHF.
• Gawrych, G. (2006). The Cresent and the Eagle -Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913. London: I. B. Tauris & Co.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918) (İ Catay, Çev.). İstanbul: Tarih Yurt Vakfı Yayınları.
• İnal, İ. M. K. (1982). Son Sadrazamlar II (3. bs.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• İrtem, S. K. (1999). Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi. İstanbul: Temel Yayınları.
• Johnson, C. (Feb. 1903). Macedonia’s Struggle for Liberty. The North American Review, 176(555), 223-235.
• Köse, O. (2006). 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Külçe, S. (1944). Osmanlı Tarihinde Arnavutluk. İzmir:Ticaret Basımevi.
• Leonidoviç, Y. M. (2003). Russkiy Konsul Grigor Şerbina i Stara Serbia. Yugoslavyanskaya İstoriya v Novoe i Noveyşeev Vremya, 8. 3 Ekim 2012 tarihinde http://ruskline.ru/analitika/2004/05/25/russkij_konsul_grigorij_werbina_i_staraya_serbiya/?print=y adresinden erişilmiştir.
• Malcolm, N. (1998). Kosovo A Short History. London: Papermac, London.
• Man'kovskaia, G. L. (1985). Diplomat Şerbina. Voprosy Istorii, 7, 183-186.
• Miller, B. and Resnick, U. (2003). Conflict in the Balkans (1830-1913): Combining Levels of Analysis. International Politics, 40, 365-407.
• Nikitin, S. A. (2004). Mne serdeçno Jal’ Makedonskih Slavjan no. Moscow, 297-307. 25 Ekim 2012 tarihinde http://www.srpska.ru/article.php?nid=6220%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%83 adresinden erişilmiştir.
• Povolnıy, İ. V. and Ubiystvo, G. S. (1903a). Şerbinı Rasskaz Oçevidça. Russkıy Vestnik, No. 6. 1 Ekim 2012 tarihinde http: //www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XX/1900-1920/Povolnyj/text2.phtml?id= 9099 adresinden erişilmiştir.
• Povolnıy, İ. V. and Ubiystvo, G. S. (1903b). Şerbinı Smert Muçenika, Russkıy Vestnik, No. 6. 1 Ekim 2012 tarihinde http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XX/1900-1920/Povolnyj/text3.phtml?id=9 100 adresinden erişilmiştir.
• Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars. (1914). Washington: Carnegie Endowment for International Peace.
• Said Paşa’nın Hatıratı, Cilt 2. (1328). Dersaadet: Sabah Matbaası.
• Saygılı, H. (2012). 1905 Rus Devrimi’nin Osmanlı İmparatorluğu’na Etkileri. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Shaw, S. and Shaw, E. K. (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. II, 1808-1975. Cambridge: University Press, Cambridge.
• “Şerbina’nın Vefatı”. (13 Mayıs 1903). Şûra-yı Ümmet, 2(28), 3-4.
• Tahsin Paşa. (1931). Abdülhamit Yıldız Hatıraları. İstanbul: Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Teplov, V. (1903a). Albanskaya Opasnost. Russkıy Vestnik, 5. 24 Ekim 2012 tarihinde http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XX/1900-1920/Teplov_V/text1.phtml?id=9102 adresinden erişilmiştir.
• Teplov, V. (1903b). Makedonskaya Cmuta, Russkıy Vestnik, 4. 23 Ekim 2012 tarihinde http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XX/1900-1920/Teplov_V/text2.phtml?id=9103 adresinden erişilmiştir.
• The Cambridge History of British Foreign Policy 1783-1919, Vol. III, 1866-1919. (1923). Cambridge: University Press.
• The New York Times. (27 Feb. 1903; 2, 5, 11 ve 30 Apr. 1903).