Research Article
BibTex RIS Cite

IRK BİTİG Metninin Poetik Yapısı

Year 2006, Issue: 4, 39 - 65, 01.06.2006

Abstract

Şehir kültürünün ilk sözlü abidesi olan Irk Bitig, IX. yy. da Göktürk alfabesi ile yazıya alınmış ve iyi-kötü zıtlığı üzerine kurulmuş fal kitabıdır. Asonans kafiye üzerine kurulan Irk Bitig, yaşamdaki olayları ve hadiselerdeki reelliği yansıtması ve fal açma özelliği bakımından önemli bir eserdir. Eserde leksik tekrarlar önemli bir yer tutar. Eski Türk şiirinin özelliklerinden biri olan aliterasyonlara Irk Bitig'de sıkça rastlarız. Böylece seslerin birbirini izlemesi, kulakta akıcılığın temin edilmesi prensip olarak düşünülmüş olabilir. Uygur edebiyatı ve eski Türk şiiri Irk Bitig'in şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Kısacası bu metnin işlevselliği sözlü kültür koduna uygun bir biçimde ortaya çıkmış, kehanet paradigması Türk dini-mitolojik olguları bağlamında sunulmuştur. Irk Bitig'de bedii tamlamalar dikkat çekmektedir. Bu tamlamaların yanında uslübi paralelizmler esere yüksek bir edebi estetik kazandırmıştır. Eserin önemli yönlerinden biri de konuşma dilinde yazılmış olmasıdır. Sözlü kültür geleneği için karakteristik olan nesir-şiir birleşmesinin var olduğu Irk Bitig'teki dörtlükler, Anadolu'da "mani", Azerbaycan'da "bayan" şeklinde gelişerek yeni kafiye sisteminin oluşmasını sağlamış, Türk şiirinin tarihi gelişim sürecini takip edebilme imkanını da böylece ortaya çıkarmıştır. Bu makalede Irk Bitig metni sözlü kültür bütünlüğü bağlamında ele alınmış, medeniyetin varislik prensibi bir kez daha vurgulanmıştır.

References

  • BANG, W., (1952). Manichaische Hymuce - Le Museon XXXVIII.
  • BANG, W.A., - VON GABAIN A., (1929). Turkish Tur/an Texte. 1, Berlin.
  • BAYAT, F., (2004). "Irk Bitig'de Sosyal ve Mitolojik Konular", Folklor/Edebiyat, c.X, sayı XXXVIII.
  • Bayatılar (18.-20. asırlar), (1977). Bakü.
  • Bayatılar, (1960). Bakü.
  • BOMBACI, A., (1964). "The Turkish Literatures. intoductory Notes on the History and Style", PHTF, T.II.
  • ERDAL, M., (1977). "Irk Bitig Üzerine Yeni Notlar", TDA Y, Bel/eten.
  • KAŞGARiY, M., (1961). Devonu Luğatit Türk, C. II, Taşkent.
  • KUMAHOV, M.A. - KUMAHAVA, Z. Ya., (1985). Yazık Adıgskogo Folk/ora, Moskova.
  • MALAV, S.E., (1951). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pismennosti, Moskova- Leningrad.
  • NERiMANAGLU, K., (1999). Poetika "Kitab-ı Dede Korkuta ", Bakü.
  • ORKUN, H. N., (1994). Eski Türk Yazıtları, Ankara.
  • RECEBOV, E, Memmedov Y., (1993). Orhan-Yenisey Abideleri, Bakü.
  • ROŞIYANU, N., (1974) Tradiyonnie Formulu Skazki, Moskova.
  • SMIRNOV, V.D., (1891). "Oçerk İstorii Turetskoy Literaturı", Vseobşaya İstoriya Literaturı. T.4 St.Petersburg.
  • STEBLEVA, i. V., (1970). "Drevnetyurkskaya Kniga Gadaniy Kak Proizvedeniya Poezi", İstoriya, Kulıura, Yazıki Narodov Vostoka, Moskova.
  • STEBLEVA, LV., (1965). Poeziya Tyurkov 6-8 Vekov. Moskova.
  • STEBLEVA, LV., (1971). Razvitie Tyurkskih Poetiçeskih form V./l.V. Moskova.
  • THOMSEN, V., (1912). Or. M. A. Hein's rnanuseripts in Turkish "Runic" script from miran and Tun-Huang -Ö.R.A.S.Londra.
  • VELlYEV, K. , (1981). Azerbaycan Dilinin Poetik Sentaksisi, Bakü.
  • VELlYEV, K., (1989). Lingiiistik Poetikaya Giriş, Bakü.
Year 2006, Issue: 4, 39 - 65, 01.06.2006

Abstract

References

  • BANG, W., (1952). Manichaische Hymuce - Le Museon XXXVIII.
  • BANG, W.A., - VON GABAIN A., (1929). Turkish Tur/an Texte. 1, Berlin.
  • BAYAT, F., (2004). "Irk Bitig'de Sosyal ve Mitolojik Konular", Folklor/Edebiyat, c.X, sayı XXXVIII.
  • Bayatılar (18.-20. asırlar), (1977). Bakü.
  • Bayatılar, (1960). Bakü.
  • BOMBACI, A., (1964). "The Turkish Literatures. intoductory Notes on the History and Style", PHTF, T.II.
  • ERDAL, M., (1977). "Irk Bitig Üzerine Yeni Notlar", TDA Y, Bel/eten.
  • KAŞGARiY, M., (1961). Devonu Luğatit Türk, C. II, Taşkent.
  • KUMAHOV, M.A. - KUMAHAVA, Z. Ya., (1985). Yazık Adıgskogo Folk/ora, Moskova.
  • MALAV, S.E., (1951). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pismennosti, Moskova- Leningrad.
  • NERiMANAGLU, K., (1999). Poetika "Kitab-ı Dede Korkuta ", Bakü.
  • ORKUN, H. N., (1994). Eski Türk Yazıtları, Ankara.
  • RECEBOV, E, Memmedov Y., (1993). Orhan-Yenisey Abideleri, Bakü.
  • ROŞIYANU, N., (1974) Tradiyonnie Formulu Skazki, Moskova.
  • SMIRNOV, V.D., (1891). "Oçerk İstorii Turetskoy Literaturı", Vseobşaya İstoriya Literaturı. T.4 St.Petersburg.
  • STEBLEVA, i. V., (1970). "Drevnetyurkskaya Kniga Gadaniy Kak Proizvedeniya Poezi", İstoriya, Kulıura, Yazıki Narodov Vostoka, Moskova.
  • STEBLEVA, LV., (1965). Poeziya Tyurkov 6-8 Vekov. Moskova.
  • STEBLEVA, LV., (1971). Razvitie Tyurkskih Poetiçeskih form V./l.V. Moskova.
  • THOMSEN, V., (1912). Or. M. A. Hein's rnanuseripts in Turkish "Runic" script from miran and Tun-Huang -Ö.R.A.S.Londra.
  • VELlYEV, K. , (1981). Azerbaycan Dilinin Poetik Sentaksisi, Bakü.
  • VELlYEV, K., (1989). Lingiiistik Poetikaya Giriş, Bakü.
There are 21 citations in total.

Details

Journal Section Makaleler
Authors

Fuzuli Bayat

Publication Date June 1, 2006
Submission Date July 25, 2017
Published in Issue Year 2006 Issue: 4

Cite

APA Bayat, F. (2006). IRK BİTİG Metninin Poetik Yapısı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(4), 39-65.

Hacettepe University Turkish Studies Institute 06532 Beytepe / Ankara
Phone: +90 312 297 67 71 or +90 312 297 67 72
Fax: +90 0312 297 71 71

Hacettepe University Journal of Turkish Studies (HUTAD)
Phone: +90 312 297 71 82
hutad@hacettepe.edu.tr