Sâyilî and His Turkish Poems

Yıl 2015, Cilt: 23 Sayı: 23, 61 - 83, 01.12.2015

İsrafil Babacan

Öz

Sâyilî is originally from Karş, which is a town in Khorasan district in Turkestan. He first came to Anatolia and then to İstanbul in his youth. He tried to appreciate Yavuz Sultan Selim and Kanunî Sultan Süleyman, comprehending their periods in which they ruled. He has got four Persian works. Poetic Târîh-i Âl-i Osmanî and Dîvân are the most prominent ones of these four works. Seventeen Turkish poems in his Dîvân have not been noticed until today as his Dîvân is written in Persian language. That’s why they have never been assessed in Turkish Literature. In fact his poems are striking as they reflect the adaptation of plain and colloquial language of XVI. century to his poems. He maintained Necatî genre in our classical poems by using idioms, innuendos and euphemism successfully. All of his poems are lyrical. He is one of the most prominent Eastern scope poets of the century, who have comprehended the importance of Ottoman scope and transition to Turkish from Persian.

Anahtar Kelimeler

Sâyilî, XVI. century, classical Turkish poems, Turkish divans poetry, Turkestan

SÂYİLÎ VE TÜRKÇE ŞİİRLERİ

Öz

Sâyilî, aslen Türkistân’ın Horasan bölgesinde Karş adında bir beldedendir. Gençliğinde önce Anadolu’ya sonra İstanbul’a gelmiştir. Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman dönemlerini idrak ederek onlara yakınlaşmaya çalışmıştır. Manzum Târîh-i Âl-i Osmanî’si ve Dîvân’ı başta olmak üzere dört Farsça eseri vardır. Dîvân’ı Farsça olması dolayısıyla içindeki on yedi Türkçe şiiri bugüne kadar fark edilmemiştir. Bu yüzden hiçbir zaman Türk Edebiyatı açısından değerlendirmeye tâbi tutulmamıştır. Oysa şiirleri, XVI. yüzyılın sade ve konuşma dilinin şiire uyarlanmasını yansıtması bakımından dikkat çekmektedir. Deyimleri, kinâyeleri ve hüsn-i ta’lîl sanatını başarıyla kullanarak klâsik şiirimizde Necâtî tarzını devam ettirmiştir. Şiirlerinin tamamı âşıkânedir. Bu yüzyılda Doğu sahası şairlerinin Osmanlı sahasının önemini kavrayarak Farsçadan Türkçeye geçişini temsil eden önemli örneklerden biridir.

Anahtar Kelimeler

Sâyilî, XVI. yüzyıl, klâsik Türk şiiri, Türkçe divan şiiri, Türkistân

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (1982). Riyâzü’ş-Şuarâ. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜDTCF, Ankara.
• Ahmet Rifat. (1300/1883). Lugat-i Târîhiyye ve Coğrâfiyye, Cilt VII. İstanbul: Mehmed Bey Matbaası.
• Aksoyak, İ. H. (2008). Osmanlı Şairlerinin “Aruz Tasarruflar” ve Araştırmacıların “Gereksiz Müdahaleleri”. Turkish Studies, 3, 59-74.
• Ali Şîr Nevâî. (2001). Mecâlisü’n-nefâyis (K. Eraslan, Çeviri ve Notlar). Ankara: TDK.
• Âşık Çelebi. (2010). Meşâirü’ş-Şu’arâ. F. Kılıç (Haz), İnceleleme-Metin, Cilt II. İstanbul: İAEY.
• Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Değirmençay, V. (2013). Farsça Söyleyen Osmanlı Şairleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Dehhudâ, A. E. (1998). Lugatnâme-i Dehhudâ, Cilt IX. Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân.
• El-Tahrânî, A. B. (t.y.). Ez-Zerîa ilâ-Tesânifi’ş-Şîa el-Kısm-ı Râbî mine’l-Cüzi’t-Tâsi. Tahran: Çâphâne-i Dânişgâh-ı Tahrân.
• Hayyâmpûr, A. (1372/1993). Ferheng-i Suhanverân, Cilt I. Tahrân: İntişârât-ı Tılâye.
• İpekten, H. (1997). Eski Türk Edebiyatı-Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kâtip Çelebi. (2007). Keşfü’z-zünûn, Cilt II (R. Balcı, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kayabaşı, M. (1997). Kâfzâde Fâizî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı. Basılmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kınalızâde Hasan Çelebi. (1989). Tezkiretü’ş-Şu’arâ. İ. Kutluk (Haz.), Tezkiretü’ş-Şu’arâ Cilt I. Ankara: TDK.
• Mehmed Süreyyâ. (1996). Sicill-i Osmânî. N. Akbayır-S.A. Kahraman (Haz.), Sicill-i Osmânî Cilt V. İstanbul: TVYY.
• Parmaksızoğlu, İ. (1950). Gubârî’nin Hayatı ve Eserleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 347-357.
• Sâyilî. (t.y.).Külliyât-ı Sâyilî. Millî Kütüphane 06 Mk. Yz. A 6799.
• Şemseddîn Sâmî. (1311/1894). Kâmûsu’l-A’lâm, Cilt IV. İstanbul: Mihrân Matbaası.
• Tarlan, A. N. (1946). Eski Mecmualar Arasında. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Fakültesi Dergisi, 1(2), 122-137.
• Tebrizî, M. H. H. (1357/1978). Burhân-ı Katı’. M. Muîn (Haz.), Burhân-ı Katı’ Cilt IV. Tahran: İntişârât-ı Emîr Kebîr.
• Tuman, M. N. (1940). Tuhfe-i Nâilî, Cilt I. Ankara: Tıpkıbasım.
• Ünver, İ. (1993). Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler. DTCF Türkoloji Dergisi, 9(1), 51-89.