From Rise to Collapse of a Turkish Sultan Aladdin Muhammad of Khorezmshah (1200-1220)

Yıl 2015, Cilt: 23 Sayı: 23, 125 - 148, 01.12.2015

Mehmet Ali Çakmak , Ercenk Hamarat

Öz

In the time of Aladdin Muhammad, significant events were experienced in the Khorezmshah state. Although these events which were resulted in his first year is the power of the state to rise rapidly in the events of the last year in the same Sultan's power has led to the weakening of the power at the same speed of the state. The rise of the state focused on the effects of military structure, political and administrative power, victories and expanding borders. The factors which affect the vibrations experienced in the state within the last years of Khorezmshah of power; negativity stemming from the sultan's personality, the difficulties caused by the Valide Sultan's acting like a power partner, inability to establish the peace bond between the government of the people of the countries under Domination, pointless power struggle with the Caliph, and finally Mongol attacks against the possibility of a rational policy were explained by reasons such as failure to develop. Therefore, in the study, Aladdin Muhammad's rules during Khorezmshah are interpreted the details along with the events that affect the state of the rise and collapse.

Anahtar Kelimeler

Khorezmshah, Aladdin Muhammad, Karahıtays, Gurlus, Caliph Nasser, Terken Hatun

İNKİŞAFTAN İNHİTATA BİR TÜRK SULTANI ALAADDİN MUHAMMED HAREZMŞAH (1200-1220)

Öz

Alaaddin Muhammed zamanında, Harezmşahlar Devleti’nde önemli olaylar yaşanmıştır. Bu olaylar onun iktidarının ilk yıllarında devletin hızla yükselmesini sağlamış ise de aynı sultanın iktidarının son yıllarında yaşanan olaylar bu defa devletin gücünün aynı hızla zayıflamasına yol açmıştır. Devletin yükselişinde askeri yapının, siyasi ve idari gücün, kazanılan zaferlerin ve genişleyen sınırların etkileri üzerinde durulmuştur. Harezmşah’ın iktidarının son yıllarında devlet bünyesinde yaşanan sarsıntıda etkili olan faktörler ise sultanın kişiliğinden kaynaklanan olumsuzluklar, Valide Sultan’ın iktidar ortağı gibi davranmasının sebep olduğu sıkıntılar, Hakimiyet altına alınan ülkelerin halklarıyla yönetim arasında gönül bağlarının kurulamaması, Halife ile yürütülen anlamsız güç mücadelesi ve nihayet Moğol saldırısı ihtimaline karşı akılcı bir siyasetin geliştirilememesi gibi sebeplerle izah edilmiştir. Dolayısıyla çalışmada, Alaaddin Muhammed’in hakimiyeti döneminde Harezmşahlar Devleti’nin yükselişi ve çöküşüne etki eden olayların ayrıntıları ortaya konarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harezmşahlar, Alaaddin Muhammed, Karahıtaylar, Gurlular, Halife Nasır, Terken Hatun

Kaynakça

• Abû’l Farac, G. (1987). Abû’l Farac Tarihi, Cilt 2 (Ö. R. Doğrul, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Barthold, V. V. (1990). Türkistan (H. D. Yıldız, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Barthold, V. V. (2010). Orta Asya (D. Ahsen Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Cüveyni, A. A. (1998). Tarih-i Cihangüşa, Cilt I, II (M. Öztürk, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Cüzcâni, M. S. (1343). Tabakât-ı Nâsırî, Cilt I-II. Abdül Hay (Habibi Tashih ve Mukabele ve Tahşiye), Tahran: Dünyayı Kitab.
• Çakmak, M. A. (2002). Moğol İstilası ve Harezmşahlar İmparatorluğu’nun Yıkılışı. Türkler içinde (C. 4, ss. 15-22),Yeni Türkiye Yayını.
• Çakmak, M. A. (2007). Türk Sultanları ile Abbasi Halifelerinin İktidar Mücadeleleri (XII-XIII. Yüzyıl). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, 44, 37-54.
• Ebu’l Fida. (1997). El muhtasar fi ahbari’l beşer I-II. Mahmud Deyyûb (Neş.), Beyrut.
• El-Bündârî. (1943). Zübdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-usra (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi adıyla Kıvameddin Burslan, Çev.). Ankara: Maarif Matbaası.
• Er-Râvendî. (1957). Râhat-üs-sudûr ve âyet-üs-sürûr Cilt I-II (A. Ateş, Muhammed İkbal’in Farsça Metninden Türkçeye Çeviren). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Fazlullah, R. (1374). Camiu’t tevârih, Cilt I. Doktor Behmen Kerimi (Neşr.), Tahran: İkbal Neşriyat.
• Guignes, J. (1924). Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Tatarların Tarih-i Umumisi Cilt 4 (H.Cahit, Çev.). İstanbul: Tanin Matbaası.
• İbnü’l Esir. (1987). El Kâmil fi’t-tarih, Cilt 11,12 (A. Ağırakçe ve A. Özaydın, Çev.). İstanbul: Bahar Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1992). Harezmşahlar Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Köprülü, M. F. (1943). Uran Kabilesi. Belleten, VII(26), 227-223.
• Köprülü, M. F. (1988). Harizmşahlar. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 5/1, ss. 265-296), MEB Yayını.
• Köprülü, M. F. (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
• Nesevi. (1986). Siret-i Celaleddin Mengüberti (Mücteba Minûvî, Çev.). Tahran: Şirket-i İntişârât-ı İlmi ve Ferhengi.