An Evaluation of the Western Influence on the Near East: American Mission Hospitals in Anatolia (1880-1930)

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 15, 229 - 251, 01.12.2011

İdris Yücel

Öz

Protestant and Catholic missionary organizations, that affect the whole world beginning from the 19th century, have synchronically, begun a serious activity. Among the Protestant missionary societies that spread out in Anatolia, the American Board based in Boston was one of the leading ones. During the improvement of educational facilities and orphanages, in the second half of the century, the American missionaries have noticed the absence of medical services and, they set up mission hospitals in most of the prominent cities of Anatolia, and also established contact with the local people. Those mission hospitals’ foundations and organizations were against the Ottoman regulations of that time. This study aims to shed light on how, more than ten, mission hospitals’ were organized against the Ottoman regulations, how they gained legal status, and also focuses on the developments that lead to the establisment of contacts with millions of people.

Anahtar Kelimeler

Missionary, hospital, colonialism, the American Board, Consuls, Protestant, Anatolia.

YAKIN ŞARKTA BATI NÜFUZU ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: ANADOLU’DAKİ AMERİKAN MİSYON HASTANELERİ (1880-1930)

Öz

19. yüzyıldan itibaren tüm dünyayı etkileyen Protestan ve Katolik misyoner örgütlenmeleri, eş zamanlı olarak Anadolu topraklarında da ciddi boyutta bir faaliyet başlatmışlardır. Anadolu’da teşkilatlanan Protestan misyon örgütlenmeleri arasında Boston merkezli Amerikan Bord başta gelmektedir. Amerikalı misyonerler, eğitim ve yetimhane çalışmalarına ilaveten 19. yüzyılın ikinci yarısında bölgedeki sağlık hizmetleri eksikliğini fark ederek Anadolu’nun birçok önemli şehrinde misyon hastaneleri kurmuşlar, bölge halkıyla temasa geçmişlerdir. Bu hastanelerin kuruluş ve örgütlenmeleri, mevcut Osmanlı nizamnamelerine aykırıdır. Çalışma, sayıları 10’dan fazla olan misyon hastanelerinin mevcut yasalara aykırı olarak örgütlenmesine, meşru zemin kazanmasına ve zamanla milyonlarca insana ulaşabilmesinde etkili olan gelişmelere odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Misyoner, hastane, kolonyalizm, Amerikan Bord, Konsolosluk, Protestan, Anadolu.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• DH. EUM. 5. Şb. 19 / 55.
• DH. EUM. 5. Şb. 29 / 21.
• DH. EUM. 5. Şb. 35 / 45.
• DH. İD. 117 / 67.
• DH. İD. 123 / 3.
• DH. MKT. 1131 / 15.
• DH. MKT. 1560 / 60.
• DH. MKT. 1798 / 42.
• DH. MKT. 1809 / 5.
• DH. MKT. 1856 / 69.
• DH. MKT. 536 / 39.
• DH. MKT. 550 / 52.
• DH. MKT. 551 / 21.
• DH. MKT. 703 / 7.
• DH. MKT. 818 / 9.
• HR. İM. 21 / 212.
• HR. İM. 96 / 67.
• HR. SYS. 2791 / 35.
• İ. HR. 420.
• Y. A. HUS. 341 / 124.
• Y. PRK. DH. 4 / 24.
• Y. PRK. UM. 34 / 35.
• Harvard Üniversitesi Houghton Kütüphanesi Özel Koleksiyonu
• Charles Riggs, History of the ABCFM in the Near East Especially in Turkey 1819-1934.
• Amerikan Bord Arşivi
• Reel 618, Nu.: 107.
• Reel 618, Nu.: 12, 20.
• Reel 628, Nu.: 527.
• Reel 628, Nu.: 569.
• Reel 652, Nu.: 260, 296.
• Reel 666, Nu.: 278.
• Reel 693, Nu.: 461.
• Reel 711, Nu.: 216.
• Reel 717, Nu.: 179.
• Araştırma Eserleri
• Bartholomew, A. A. (1989). Tarsus American School, 1888-1988, The Evolution of a Missionary Institution in Turkey. Doctorate Thesis, Bryn Mawr College, Bryn Mawr.
• Barton, J. L. (1908). Daybreak in Turkey. Boston: The Pilgrim Press.
• Bulut, S. (2008). Atatürk Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri (1923-1938). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Dodd, E. M. (1933). How Far to the Nearest Doctor. New York: Friendship Pres.
• Dwight, H. G. O. (1854). Christianity in Turkey. London: James Nisbet and Co.
• Greene, J. (1916). Leavening the Levant. New York: The Pilgrim Press.
• Knapp, G. H. ve Ussher, C. D. (1917). An American Physician in Turkey a Narrative of Adventures in Peace and War. Boston and New York: The Riverside Pres.
• Kocabaşoğlu, U. (1989). Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları. İstanbul: Arba Yay.
• Niles, Mary E. (1890). Henry Sergeant West American Heroes on Mission Fields içinde. (H. C. Haydn Ed.), New York: American Tract Society.
• Richter, J. (1910). A History of Protestant Missions in the Near East. New York: Fleming H. Revell Co.
• Riggs, A. S. (1920). Shepard of Aintab. New York: Interchurch Press.
• Strong, W. E. (1910). The Story of the American Board. Boston: the Pilgrim Press.
• Şimşir, B. (1999). Documents Diplomatiques Armeniennes Affaires Armeniennes. Vol IV. Ankara: TTK Yay.
• Tracy, J. (1842). History of the American Board of Commissioners for Foreign Missions. New York: University Press.
• Yücel, İ. (2005). Kendi Belgeleri Işığında Amerikan Board’ın Osmanlı Ülkesindeki Teşkilatlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.