Turkmen Literature: From the 18th Century to the Period of Independence

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 15, 333 - 347, 01.12.2011

Salim Çonoğlu

Öz

During the Soviet Union Period, Turkmen Literature’s each period of ten years had been thought of as a major period: The literature of 1920s was the beginning of the transition to the new Turkmen literature, the literature of the 1930s was thought of as a period of collectivism and the literature of the 1940s was the time of the Second World War and after the war, it was the time of development, industry and agriculture. However, Turkmen’s rich literary history resting on oral history has not been taken into consideration. This attitude of Soviet Union can be related to the planned policy of unwillingness of the integration of large Turkmen population, which have common past ties and roots. If we think of historical literary accumulation as a base for the history to survive, then it is clear that the limitation of literary history by certain periods and calling those periods that they would like to hide as the period of darkness not only stops the people to rely on those texts as a means of establishing links to their past but also stops them to overview their present state. However, after 1980s, with the period of restructuring, literature has also been re-evaluated. As a result of restructuring in literature, national history, national consciousness and national life have begun to be seen in literary texts.

Anahtar Kelimeler

Turkmen literature, the pre-independence literature, restructuring, post-independence literature, the new generation.

TÜRKMEN EDEBİYATI: ONSEKİZİNCİ YÜZYILDAN BAĞIMSIZLIK DÖNEMİNE

Öz

Sovyetler Birliği döneminde her on yılın bir büyük dönem olarak değerlendirildiği Türkmen Edebiyatı’nda 20’li yılların edebiyatı yeni döneme geçiş edebiyatı, 30’lı yıllar kolektivizm, 40’lı yıllar İkinci Dünya Savaşı, sonrası ise kalkınma, sanayi, tarım olarak adlandırılmış, ancak Türkmenlerin sözlü geçmişe dayanan zengin edebiyat tarihleri bu tasnifin dışında tutulmuştur. Bu tavır, -Sovyetler Birliği döneminde -planlı bir politikanın sonucu olarak- ortak köklere ve geçmişin birikimine vurgu yapan bağların kesilmesi ve böylece Türkmen toplumunda büyük bir parçalanmanın ve dağılmanın yaşatılmak istenmesiyle ilgilidir. Geçmişe ait edebi birikimin toplumun içinde yaşadığı dünyada yitip gitmemesi için tarihselliğini sağladığı düşünüldüğünde, edebiyat tarihinin belirli dönemlerle sınırlandırılarak, görülmesi istenmeyen kısmının karanlık çağ olarak gösterilmesi, toplumun bu metinlere tutunarak, onlar aracılığıyla geçmişiyle bağ kurması ve bugünü anlamlandırmasının da yolunu kapatmıştır. Ancak 1980’li yıllardan sonra yeniden yapılanma dönemiyle birlikte edebiyatta yeni bir yapılanma başlamış ve yeniden yapılanmanın önce edebiyat metinlerde kendisini göstermesiyle, edebiyat metinlerinde milli tarih, milli bilinç, milli hayat işlenmeye başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen Edebiyatı, bağımsızlık öncesi edebiyat, yeniden yapılanma, bağımsızlık sonrası, yeni nesil.

Kaynakça

• Aşırov, N. ve Gurbanahedov, G. (1979). Hezirki Zaman Edebiyatı. Aşgabat.
• Biray, H. (1992). Mahtumkulu Divanı. Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çonoğlu, S. (2001). Çağdaş Türkmen Edebiyatının Öncü Yazarlarından Annaguli Nurmemmet. Ankara: Devran Yayınları.
• Çonoğlu, S. (2002) Türkmen Edebiyatından Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatına Doğru. Türkler Ansiklopesi, Cilt 19. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Garayev, A. (1998). Garaşsızlık Dövrünin Dramaturgiyasının Galkınışı, Halk-Vatan, Türkmenbaşı. Aşgabat.
• Gullayev, N. (1998). Eski ve Orta Asırlar Türkmen Edebiyatı. Karakum Dergisi, sayı 1
• Kara, M. (1998). Türkmen Türkleri Edebiyatı. Türk Dünyası El Kitabı, Cilt IV.Türkiye Dışı Türk Edebiyatları, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Karakaş, Ş. (1996). 20. Yüzyıl Türk Dünyası Üzerine Bir Deneme. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 3.
• Durdıyev, K. ve Kara, M. (1997). Yirminci Yüzyıl Türkmen Edebiyatı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 3.
• Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür, Milli Edebiyatın İcat Edilişi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Memmet, A. ve Kazak, Y. (1998). Türkmen Türk Edebi Edimlerine Nazar. Karakum Dergisi, Sayı 3, Türkmenistan.
• Nurmemmet, A. (1996). Dünyada ve Türkmenlerde Göroğlu, Göroğlu Türkmen Halk Destanı. Cilt I. Ankara: Bilig Yayınları, Ahmet Yesevi Üniversitesine Yardım Vakfı.
• Nurmemmet, A. (2001). Gönlünden ne Geçiyorsa Yaz. (23.09.2001 Tarihinde Salim Çonoğlu’yla Yapılan Mülakat).
• Ong, W. J. (1995). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi (S. Postacıoğlu Banon, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Orazov, A. (1998). Halkın Ruhi Hazinesi. Türkmen Edebiyatı Antolojisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öde, O. (1998). Ruhnama-Türkmençilik Kodeksi. I. Kitap, Aşgabat.
• Övezgeldiyev, M. ve Halmıyev, B. (1985). Edebiyat. Aşgabat.
• Recebov, R. (1991). Gadim Türkmen Edebiyatı. Aşgabat.
• Sarıyev, B. (2002). Yeni Türkmen Edebiyatı. Türkler Ansiklopedisi, 19. Cilt. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Toz, H. (1999). Türkmen Şairi Kerim Gurbannepesov –Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tural, S.K. (1998). Tarihten Destana Akan Duyarlık. Ankara: AKM Yayınları.
• Yazımov, O., Balakayev, D. ve Işanguliyev, Y. (1995). Türkmen Edebiyatı. Aşgabat.