Karaman Eyaletinde Tımara Çevrilen Vakıf ve Mülkler (1476- 1483)

Yıl 2007, Sayı: 6, 61 - 74, 01.06.2007

Doğan Yörük

Öz

Osmanlı padişahları kuruluş döneminden itibaren büyük kumandanlara, aşiret reisIerine, gazilere, ahi ve dervişlere geniş muafiyetlerIe topraklar vermişler; eski beyliklerden devralınan topraklardaki mülk sahiplerinin haklarını aynen kabul etmişler; çeşitli kişi ve zümrelerce kurulan vakıfları onaylamışlar; ayrıca gelirlerinin de arttırılmasına izin vermişlerdir. Vakıf ve mülklerin miri topraklar aleyhine hızla genişlemesiyle, önce Yıldırım Bayezid sonra da Fatih tarafından sıkı teftişe tabi tutulmuşlardır. Kuruluş belgelerinin aksine tasarruf edilen ve kimin üzerinde olduğu belli olmayan vakıf ve mülkler tımara dönüştürülmüşlerdir. Biz bu makalede söz konusu teftişin Karaman eyaletinin vakıflar ve mülkleri üzerindeki uygulama boyutlarını incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Karaman Eyaleti, vakıf, mülk, tımar

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliyeden Müdevver (MAD): 567.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir (TD): 38,40,63,399,455,415.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları (MC): 0.116/1.
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyüd-ı Kadime Arşivi (TK) 564, 104.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, (1988). İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Ankara, TTK Yay.
• ARıKAN, Zeki, (1988). "Hamit Sancağındaki Tımar Düzenine Toplu Bakış", IX Türk Tarih Kongresi Ankara 21-25 Eylül 1981, II, Ankara, TTK Yay., s.879-885.
• AŞIKPAŞAZADE, (1332). Tevôrih-i Al-i Osman, yay. Ali, İstanbul, Matbaa-i Amire.
• BARKAN, Omer Lütfi, (1942). "Osmanlı Imparatorluğu'nda Bir ıskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler i. İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler", Vakıflar Dergisi, II, Ankara, s.279- 387.
• BARKAN, Ömer Lütfi, (1943). "Osmanlı İmparatorluğunda Kuruluş Devrinin Toprak Meseleleri", II. Türk Tarih Kongresi İstanbul 20-25 Eylül 1937, İstanbul, TTK Yay., s.1002-1013.
• BARKAN, Ömer Lütfi, (1980a). "Türk-İslam Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğu'nda Aldığı Şekiller Malikane - Divani Sistemi", Toplu Eserler 1, İstanbul, Gözlem Yay., s.151-208.
• BARKAN, Ömer Lütfi, (1980b). "Osmanlı Devrinin 'Eşkincülü Mülkler'i veya Mülk Tımarlar'ı Hakkında Notlar", Toplu Eser/er I, İstanbul, Gözlem Yay., s.897-904.
• BARKAN, Ömer Lütfi, (1997). "Tımar", İA, XII/I, MEB, s.287-333.
• BARKAN, L. Barkan - Enver Meriçli, (1988). Hüdavendigôr Livası Tahrir Defterleri I, Ankara, TTK Yay.
• COŞKUN, Fahri, (1996). 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri : (Tanıtım, Tahlil ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• EMECEN, Feridun M., (1989). XV/. Asırda Manisa Kazası, Ankara, TTK Yay.
• EMECEN, Feridun M., (200Ia). "Tavaif-i Mülükdan Osmanlılaşmaya", İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul, Kitabevi, 5.17-23.
• EMECEN, Feridun M., (2001b). "Siyasi ve Jeopolitik Dinamikler Hakkında Bazı Mülahazalar (1300-1389)", İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul, Kitabevi, s.25-35.
• ERDOGRU, M. Akif, (2003-2004). "Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilayetinde Vakıflar I-II-III-IV", Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIIIil, 2003, s.119- 160; XVIII/2, 2003, s.99-140; XIX/I, 2004, s.119-l54; XIX/2, İzmir 2004, s.141-176.
• GÖKBİLGİN, Tayyib, (1952). XV~XV/. Ası,:larda E1!r~e ve. pafa Liv~sı ı(akıf!.qr-:- Mülk/er - Mukataalar, Istanbul, Istanbul Unıversıtesı Edebıyat Fakültesi Yay.
• GÖKÇE, Turan, (2000). XVI ve XVII. Yüzyıllarda Lôzıkıyye (Denizli) Kazası, Ankara, TTK Yay.
• İNALCIK, Halil, (2000). Osmanlı İmparatorluğu 'nun Ekanomik ve Sosyal Tarihi, çev. Halil Berktay, İstanbul, Eren Yay.
• İNALCIK, Halil, (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, İstanbul, Yapı Kredi Yay.
• İNALCIK, Halil, (1947). "Bursa Şer'iye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed'in Fermanları", Belleten, XI/44, Ankara, TTK Yay., s.693-708.
• İNALCIK, Halil, (1997). "Mehmed II", İA, VII, MEB, s.506- 535.
• İPŞİiRLİ, Mehmet, (1991). "Atik Ali Paşa", DİA, IV, İstanbul, Türkiye Diyaret Vakfı, s.64- 65.
• JORGA, Nicolae, (2003). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul, Yeditepe Yay.
• Okiç, Tayyib, (1968). "Hadım (Atik) Ali Paşa Kimdir?", Necati Lugal Armağ~nı, Ankara, s.501- 515.
• ÖZEL, Oktay, (1999). "Limits of the Almighty: Mehmed I1's 'Land Reform' Revisited", Journal of Social and Economic History of the Orient, 4~12 (1999),226-246.
• TAŞ- Kenan Ziya - Sadettin Bedük, (2002), "Fetret Dönemi ve Sonuçları", Türkler, IX, Edt. Hasan Celal Güzel, Ankara, Yeni Türkiye Yay., s.252-258.
• TURSUN BEY, (1977). Ttirfh-i Ebu '/-Feth, (hzl.) Mertol Tulum, İstanbul, İstanhuı Fetih Cemiyeti, Yay.
• UZLUK, Feridun Nafiz, (1958). Fatih Devrinde Karaman Eya/eti Vakıfları,Fihri~ti, Ankara, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı.
• UZUNÇARŞıLI, İsmail Hakkı, (1988). Osmanlı Tarihi, I, Ankara, TTK Yay.
• YİNANÇ, Mükrimin Halil, (1997). "Bayezid I", İA, II, MEB, s. 369-392.
• YÜCEL, Yaşar, (1974). "Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona Dair Genel Gözlemler", Belleten, XXXVIII/152, Ankara, TTK Yay., s.657-708.