Tahtacılar’da Bir Göç Töreni: Ocak Ayırma

Yıl 2011, Cilt: 14 Sayı: 14, 211 - 224, 01.06.2011

Satı Kumartaşlıoğlu

Öz

Tahtacılar’da birden fazla erkek evlada sahip ailelerde evin en küçük oğlu haricinde diğer oğulların evlerinin baba ocağından ayrılması, bir törenle gerçekleştirilir. Bu törenler Tahtacılar arasında “ocak kazma”, “ocak başı kazdırma”, “ocak ayırma”, “ocaktan ayrılma”, “oğlan ayırma” gibi isimlerle bilinir. Bir nevi erkek evladın baba ocağından kendi ocağına göçünü, ocağını ayırmasını içinde bulundukları topluma bildirmek için düzenlenen bu törenler, aslında kurulan yeni ocağın baba ocağına bağlılığını göstermektedir. Çalışmada genel olarak “ocak ayırma” olarak tanımlayacağımız bu törenler hakkında bilgi verildikten sonra, törenlerin merkezinde yer alan ateş ile ocağın, aile ocağı ve atalar kültü ile bağlantısı ortaya koyulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tahtacı, ocak ayırma, ateş, ocak, atalar kültü, Anadolu

Kaynakça

• Arık, D. (2005). Hıristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar). Ankara: Aziz Andaç Yayınları.
• Baha Said Bey. (2006). Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreleri. İsmail Görkem (Haz.), İstanbul: Kitabevi.
• Birdoğan, N. (1995). Tahtacıların Dünü. I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Tahtacılar) Sempozyumu Bildirileri 26–27 Nisan 1993 Antalya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 9–30.
• Çıblak, N. (2005). Mersin Tahtacıları -Halkbilimi Araştırmaları-. Ankara: Ürün Yayınları.
• Erden, A. (1978). Burhaniye Köylerinde Konutla İlgili Âdet ve İnanmalar. Antropoloji, 1978(8), 53–66.
• Eröz, M. (1990). Türkiye’de Alevîlik ve Bektâşîlik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gözelov, F. ve Memmedov, C. (Tercüme ve Tertib Edenler). (1993). Şaman Efsaneleri ve Söylemeleri, Bakı Yazıçı.
• Gül, Z. (2003). Tahtacılarda Töre ve Törenler (Tahtacılarda Düğün ve Cem Törenleri). Halkbilimi Araştırmaları 1. Kitap, 141–182.
• İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kalafat, Y. (2007). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları II. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kırzıoğlu, N. G. (1995). Edremit Doyran Köyü Tahtacı Türkmenlerinde Geleneksel Evlenme Adetleri. I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Tahtacıları) Sempozyumu Bildirileri 26–27 Nisan 1993 Antalya, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 133-147.
• Mensching, G. (2004). Dinî Sosyoloji (M. Aydın, Çev.). Konya: Din Bilimleri Yayınları.
• Nurmemmedoğlu, A. (1999). Kayı’nın Oğullarından Karakeçililer. Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (3 Haziran 1999-Şanlıurfa), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 44-49.
• Ocak, A. Y. (2007). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) Cilt 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini (A. Kazancıgil, Çev.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Sait, H. (1933), Gaziantep’te Halk İnanmaları. Halk Bilgisi Haberleri, 1933/3 (29), 127–133.
• Selçuk, A. (2004). Tahtacılar Mersin Tahtacıları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Sümer, F. (1962). Ağaçeriler. Belleten, 1962/XVI (103), 521-528.
• Taceman, A. (1995). Türk Fin-Ugor, Moğol-Mançu Toplulukları İnanışları Zemininde Bulgaristan Türkleri İnanışları veya Türk Kimliği. Ankara: Üçbilek Matbaası.
• Temir, A. (1983). Türkçe Kül-tigin ve Moğolca Otçigin Adları ile İlgili Tartışmalar Üzerine. Şükrü Elçin Armağanı, Ankara, 293-296.
• Uçakçı, İ. (2003). Sungurlu, Yerköy, Delice, Keskin, Kızılırmak Yöresi Derlemeleriyle Orta Anadolu Halk Kültürü. Ankara 2003, Ankara Ticaret Odası Yayınları.
• Yetişen, R. (1986). Tahtacı Aşiretleri (Adet, Gelenek ve Görenekleri). İzmir-Narlıdere.
• Yörükân, Y. Z. (2002). Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. Turhan Yörükân (Haz.), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaynak Şahıslar (Ad-Soyad, Yaş, Mezuniyet, Memleket) Fatma Korkmaz, 71, ilkokul, Tahtacı/Burhaniye. Sevim Hata, 62, ilkokul, Tahtacı/Burhaniye. Fatma Keser, 55, ilkokul, Arıtaşı/Edremit. Ahmet Derin, 53, ilkokul, Kavlak/Edremit. Elif Kar, 35, ilkokul, Tahtakuşlar/Edremit.