XIX. Yüzyıl Ortalarında Eskişehir Kasabasında Aile Adları

Yıl 2016, Sayı: 25, 141 - 152, 16.12.2016

Metin Menekşe

Öz

Kültür tarihi, dilbilim ve halkbilim çalışmaları açısından önemli bir yere sahip olan aile adları, çalışmanın esasını teşkil etmektedir. Bu aile adlarının veriliş şekilleri ve sosyolojik anlamları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ana kaynağını,1844-1845 yıllarına ait olan Eskişehir Kasabası Temettuât defterleri oluşturmaktadır. Bu kayıtlar içerisinde, her biri bir haneye kaydedilmiş olan aile adları çalışma kapsamında ele alınmıştır. Bu anlamda kaza merkezinde bulunan 5 adet mahallenin Temettuât defteri değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Defterlerde toplam 933 hane olup bu toplam hane içerisinde 709 adet aile adı tespit edilmiştir. Geriye kalan 224 hane ise ya hane reisinin adı ile ya da lakabı ile kaydedilmiştir. Aile adlarının oluşmasında; sosyo-kültürel durum, meslek, belirgin fiziksel özellikler, tavır ve davranışlar, geldiği memleket, etnik köken gibi özellikler rol oynamıştır. Neticede bu çalışma ile kültürün devamlılığı ve gelecek kuşaklara aktarımında önemli bir işleve sahip olan aile adlarının toplumsal özelliklerinin ve Türk kültürel hayatındaki sembolik boyutunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Eskişehir, Temettuât Defterleri, Aile Adları, Onomastik (Ad Bilimi).

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA), Maliye Nezareti, Varidat Muhasebesi, Temettuât Kalemi Defterleri(ML. VRD. TMT. d.);BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7836; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7838; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7840; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 7858; BOA., ML. VRD. TMT. d., no: 16023.
• Adıyeke, N. (2000). Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri. OTAM, 11, 769-787.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2000). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: Başbakanlık Basımevi.
• Çelik, C. (2007). Bir Kimlik Beyanı Olarak İsimler: Kişi İsimlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 10(2), 5-21.
• Demir, İ. (1999). Temettü Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri. Osmanlı Ansiklopedisi içinde (C. 6, ss. 315-321), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Demir, A. (2012). Zile Kazası’nda Şahıs Adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(21), 61-75.
• Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Gülensoy, T. (2012). XXI. Yüzyılda Türkiye Kişi Adlarına Bir Bakış. İdil Dergisi, 1(5), 1-7.
• Güllüdağ, N. (2002). Sarıkamış Başköy’de Kişi Adları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 79-85.
• Kurt, Y. (1995). Çorum Sancağı Kişi Adları(XVI. Yüzyıl). Belleten, LIX(224), 211-247.
• Kütükoğlu, M. S. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisâdi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri. Belleten, LIX(225), 395-413.
• Menekşe, M. (2012). Eskişehir Kazası Temettuât Defterleri’nde Geçen Lakaplar. IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (22-24 Aralık 2011-Muğla) içinde (C.1, ss. 337-352), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Örnek, S. V. (1995). Türk Halk Bilimi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özçelik, S. (2005). XIX. Yüzyıl Ortalarında Acıpayam ve Çevresi(Temettuat Defteri İncelemesi). Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Öztürk, S. (2000). Temettuat Tahrirleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, 4-5, 537-590.
• Şener, A. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İstanbul: İşaret Yayınları.