Euphemisms Related to Wolf in the Kyrgyz Language

Yıl 2020, Sayı: 32, 23 - 38, 20.03.2020

Mayrambek Orozobayev , Nurgül Moldalieva

https://doi.org/10.20427/turkiyat.575585

Cited By: 2

Öz

Abstract: Euphemism words are elements which enrich the vocabulary of a language both semantically and numerically. Non-lingual factors have a great impact on the emergence of these items. Thus, euphemism words also give important clues about the cultural history, faith and beliefs of the language speakers. Our study examines such characteristics and the nature of euphemisms of the word wolf in Kyrgyzstan. The names in question are discussed both in terms of the way they are formed and in terms of their current use. The names in question were discussed both in terms of the way they were formed and in terms of the use of today.
The wolf, is of great significance in the general Turkish and Mongol culture and also has a special place in the Kyrgyz culture. This undoubtedly reflected upon the Kyrgyz literature, beliefs and practices, handicrafts, their world view and language.
Our study comprises of the Introduction, Euphemisms Related To Wolf In The Kyrgyz Language, a Conclusion and Bibliography. In the introduction we focus on the importance of the wolf in general Kyrgyz culture, the use of the word börü and the euphemism words in Kyrgyzstan. Then we examined in detail euphemism words related to the wolf in the Kyrgyz language. In the Conclusion section, we made a general evaluation of the words examined on. Thus, we believe that such a study will contribute to the literature of the general Turkish language and culture and that it will contribute to the research related to the Kyrgyz vocabulary.
Key words: Euphemism, dysphemism, taboo, wolf, börü, Kyrgyz language.

Anahtar Kelimeler

Euphemism, dysphemism, taboo, wolf, börü, Kyrgyz language

KIRGIZCADAKİ KURT (BÖRÜ) İLE İLGİLİ ÖRTMECE KELİMELER

Öz

Öz: Örtmece kelimeler bir dilin söz varlığını gerek anlamsal gerekse sayısal açıdan zenginleştiren öğelerdir. Bu öğelerin ortaya çıkmasında dil dışı etmenlerin tesiri büyüktür. Bu nedenle örtmece kelimeler aynı zamanda ait oldukları dilin konuşurlarının kültür tarihi, inanç ve inanışları hakkında da önemli ipuçları vermektedir. Örtmece kelimelerin bu tür özellikleri ve tabiatı çalışmamızda Kırgızcadaki kurt ile ilgili örtmece isimler üzerinden irdelenmiştir. Makalede söz konusu örtmece isimler, hem oluşum şekilleri hem de günümüzdeki kullanım alanları açısından ele alınmıştır.
Genel Türk ve Moğol kültüründe büyük öneme sahip olan kurdun Kırgız kültüründe de ayrı bir yeri vardır. Bu durum doğal olarak Kırgızların sözlü edebiyat ürünlerine, inanç ve uygulamalarına, el sanatlarına, dünya görüşüne ve diline yansımıştır.
Çalışmamız Giriş, Kırgızcadaki Kurtla İlgili Örtmece Kelimeler, Sonuç ve Kaynakça kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında kurdun genel Kırgız kültüründeki önemi, börü kelimesinin kullanımı ve Kırgızcadaki örtmece kelimeler üzerinde durulmuştur. Kırgızcadaki Kurtla İlgili Örtmece İsimler kısmında da ele alınan örtmece kelimeler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili incelenen kelimelerin genel değerlendirmesi yapılmıştır. Böyle bir çalışmanın genel Türk dil ve kültür alanlarının araştırılmasına, Kırgızcanın söz varlığıyla ilgili araştırmaların istenilen seviyeye ulaşmasına küçük de olsa katkı sağlayacağı kanaatindeyiz.
Anahtar kelimeler: Örtmece, kötü adlandırma, tabu, kurt, börü, Kırgızca. 

Anahtar Kelimeler

örtmece, tabu, kurt, börü, Kırgızca, kötü adlandırma

Kaynakça

• Referans1 Prof. Dr. Ayabek BAYNİYAZOVReferans2 Doç. Dr. Caştegin TURGANBAYER Referans3 Prof. Dr. Ekrem ARIKOĞLU
• Agafona, G. A. ve İ. K. Kocomberdiyev (1978). Petroglifı Saymalı-Taşa, İsık-Kulya İ Ketmen-Tyube, Frunze. Ahmerov (1958). Başkirsko-Russkiy Slovar’, Moskva. Akalın, H. (Ed.), (2010). Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu yay., Ankara. Akmataliyev, A. (Ed.), (2011). Kırgız Tilinin Sözdügü, I-II Cilt, Bişkek. Akmataliyev, A. (2010). Manas Eposunda “Börü” Tüşünüğü, Kırgız Adabiyatı Cana Mezgil, Avrasya Yayıncılık yay. Bişkek, ss. 332-334 Akobirov, S. F. ve G. N. Mihaylov (1988). Uzbeksko-Russkiy Slovar, Taşkent. Aksakov, K. vd. (1968). Turkmensko-Russkiy Sovar’, Moskva. Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B. ve B. Şarşenbayev (2017). Kırgızca-Türkçe Sözlük, I-II Cilt, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi yay., Bişkek. Başar, Z. (1972). Erzurumda Tıbbi Ve Mistik Folklor Araştırmaları, Ankara. Baygaziyev, S. (2008). Çıñgızga Karışkırdan Kat, Bişkek. Demirci, K. (2008). Örtmece (Euphemism) Kavramı Üzerine, Milli Folklor, S. 77, Ankara, ss. 21-34 Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türk Dil Kurumu yay., Ankara. Erol H. Aslan (2002). Tabu (Taboo) Ve Kelimelerin Anlam Alanına Etkisi, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Türk Dil Kurumu yay. C. II, Ankara, s. 35-56. Gaydarci, G. A., Koltsa, E. K., Pokrovskaya, L. A. Ve B. P. Tukan (1973). Gagauzsko-Russko-Moldavskiy Slovar, Moskva. Güngör, A. (2006). Kırgızca Ve Türkçe’de Hastalık Adlarıyla İlgili Örtmece (Euphemism) Sözler, Basılmamış Doktora Tezi, Bişkek. Güngör, A. (2006). Tabu-Örtmece (Euphemism) Sözler Üzerine, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 29, Erzurum, ss. 69-93 Gürsoy-Naskali, E. ve M. Duranlı (1999). Altayca-Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu yay., Ankara. İbragimov, M. (2008). Kırgız Makal, Lakap, Uçkul Sözdörü, Bişkek. İnan, A. (1998). Makaleler Ve İncelemeler, I-II Cilt, Türk Tarih Kurumu yay., Ankara. Januzakov, T. (2008). Ḳazaḳ Tiliniñ Tüsindirme Sözdigi, Almatı. Kalafat, Y. (2009). Türk Halk Tefekküründe Kurt-2, Berikan yay., Ankara. Karalayev, S. (2010). Manas, Bişkek. Karasayev, H. (2009). Kırgız Tilinin Orfografiyalık Sözdügü, Bişkek. Karatayev, O. ve S. Eraliyev, (2005). Kırgız Etnografyası Boyunça Sözdük, Bişkek. Karıpkulov, A. (Ed.), (1995). Manas Entsiklopediya, I-II Cilt, Bişkek. Kençiyev, C. (1992). Balbay Baatır Bayanı, Bişkek. Köse, N. (2004). Kırgızların Halk Hekimliğiyle İlgili Bazı Pratikler Hakkında, Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan, Ankara, ss. 535-542 Moldalieva, N. (2010). Kırgızcadaki Sağlıkla İlgili Sözvarlığı, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Mukambayev, C. (2009). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü, Bişkek. Murzakmetov, A., Kırgızdın Tukumsuzdukka Karşı Irımdarı, Kök Asaba Gazetesi, Http://Kmb3.Hostenko.Com/2012/04/26/ Narınbayeva, N. O. (2011). Mif. Oozeki Kara Sözdün Köönö Uñguları, Bişkek. Necip, E. N. (2008). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu yay., Ankara. Orozbakov, S. (1982). Manas, IV. Cilt, Frunze. Orozobayev, M. (2018). Kırgız Halk Hekimliğinde Tedavi Malzemesi Olarak Kurt (Börü), IV. Uluslararası Türk Bilgi Şöleni Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Güneş Vakfı yay., Erzurum, ss. 509-516 Saalayeva, N. A. (2013). Kırgız Tilindegi Canıbarlarga Baylanıştuu Tergöölör, Http://Arch.Kyrlibnet.Kg/Uploads/Knusaalaevan.A.1.2013-4.Pdf Erişim Tarihi: 01.04.2016 Subrakova, O. V. (Ed.), (2006). Hakassko-Russkiy Slovar, Novosibirski. Suvandii, N. D. (2016). Tabu İ Evfemizmı V Ohotniç’ey Leksike Tuvinskogo Yazıka, Filologiçeskiye Nauki. Voprosı, Teorii İ Praktiki, Sayı 5 (59), Garamota yay., Tambov, ss. 138-141. Tenişev, E. R. (Ed.), (1968). Tuvinsko-Russkiy Slovar, Moskva. Ünlü, S. (2012). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü, Eğitim Kitapevi yay., Konya. Yudahin, K. K. (1985). Kırgızça-Orusça Sözdük, I-II Cilt, Frunze.