KIBRIS’TAKİ 2019 AVRUPA PARLAMENTOSU SEÇİMLERİNDE TÜRKLER

Yıl 2023, Sayı: 38, 201 - 228, 16.05.2023

Halis Ayhan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1152008

Öz

Avrupa Parlamentosu’nun 2019 seçimleri, Güney Kıbrıs’ta yapılmıştır. Bununla birlikte Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği hukuki açıdan tartışmalı olduğundan Kıbrıs’taki Avrupa Parlamentosu seçimleri de ihtilaflıdır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin iki milletvekilliği hâlâ Rumlarca kullanılmakta, Avrupa Birliği de bu hukuksuzluğu kabul etmektedir. Kuzey Kıbrıs’tan da Avrupa Parlamentosu seçimlerine katılım olmuştur ancak kimse seçilememiştir. Yanı sıra Kıbrıs Türkleri, Rumların idaresindeki bu seçimlere meyletmemiştir. Güney Kıbrıs’tan ise ilk kez bir Türk, bir Rum partisinden (ana muhalefet partisi komünist Emekçi Halkın İlerici Partisi’nden) seçilmiştir. Niyazi Kızılyürek, Kıbrıs’tan bugüne dek Avrupa Parlamentosu milletvekili seçilen ilk ve tek Türk’tür. Fakat adaylığı, hukuken sorunludur. Dip dalga çözüm amaçlayan bu adaylık, Kıbrıs sorununun çözümüne katkı yapmadığı gibi durumu daha da karmaşıklaştırmıştır. Makalenin amacı, Kızılyürek’in adaylığının hukukiliğini irdelemenin yanında onun ve partisinin girişiminin etkisini incelemektir. Bu amaca varmak için ilk önce, GKRY’nin AB üyeliği ile 2019 seçimlerinin hukuki durumuna yer verilmiştir. Çalışmanın temel soruları şunlardır: Kızılyürek’in adaylığı yasal mıdır? Onun dip dalga girişimi başarılı olmuş mudur? Bu soruların yanıtları, sıklıkla Kızılyürek’in söylemleri ve yazıları, hem KKTC hem de GKRY resmî kurumları, ada basın yayın kuruluşları ile adada yaşayan paydaşlardan derlenen verilerin tahliline dayanmaktadır. Son olarak, toplanan verilerden hareketle çalışmanın temel savları tartışılmıştır. Çalışmada, Kıbrıs'ta bölgesel güçlerin iradesine aykırı bir dip dalga girişiminin başarılı olmayacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Parlamentosu Seçimleri, Kıbrıs, Kızılyürek, AKEL, Yasemin Hareketi

The Turks in the 2019 European Parliament Elections in Cyprus

Öz

Southern Cyprus’ 2019 European Parliament elections has been a point of contention since the disputed membership of the Rum Administration of Southern Cyprus in the European Union. Rum Cypriots have taken control of two seats in the European Parliament that were formerly controlled by the Turkish Republic of Northern Cyprus, and the European Union has even approved of this illegal behavior. North Cypriot residents also participated in the elections, however no one was elected as Turkish Cypriots resisted the urge to vote in elections staged by the Rum Cypriot Administration. The main opposition and communist Progressive Party of Working People picked thus, a Turkish man for the first time to run for office in South Cyprus. Niyazi Kızılyürek became the first Turk to date to represent Cyprus in the European Parliament however, there are legal issues with his candidacy that although sought a solution grounded on civil unrest, did not resolve the Cyprus Problem but, in fact, made it more complicated. The purpose of the article is to examine the legality of Kızılyürek's candidacy as well as the outcomes of Kızılyürek and his party's proposals. Primarily, the paper outlines the legal position of the 2019 elections and the RASC's EU membership. Then the study explores whether Kızılyürek's candidacy was legal? And whether his civil upheaval initiative has been successful. The paper utilized Kızılyürek's frequent speeches and writings; opinions of official bodies of both the TRNC and the RASC; island media outlets, and partners who reside on the island. Answering the primary claims of the study on the basis of collected data, the study comes to the conclusion that an uprising attempt in Cyprus against the wishes of regional powers would fail.

Anahtar Kelimeler

Elections of the European Parliament, Cyprus, Kızılyürek, AKEL, Movement of Jasmin

Kaynakça

• AKEL. (11 Şubat 2014). Tarihçe, m. 21-22, 29-31, 34, 37, 41, 44-46, 48-52, https://www.akel.org.cy/tr/.
• ---------. (10 Haziran 2014a). “Faşizme Karşı Direniş ve Türkiye’nin İşgali”. https://www.akel.org.cy/tr/fasizme-karsi-direnis-ve-turkiyenin-isgali/, (Erişim: 26.11.2021).
• ---------. (10 Haziran 2014b). “Zor Yıllar”. https://www.akel.org.cy/tr/zor-%CF%85illar/, (Erişim: 26.11.2021).
• ---------. (7 Haziran 2015). “AKEL’in 22. Kongresi’nin Kıbrıs sorunu hakkındaki bildirgesi”. https://www.akel.org.cy/tr/akelin-22-kongresinin-kibris-sorunu-hakkindaki-bildirgesi/, (Erişim: 26.11.2021).
• ---------. (26 Ocak 2019). “AKEL-Sol-Yeni Güçler Avrupa Parlamentosu Milletvekili Adaylarının Sunumunda AKEL Genel Sekreteri Andros Kiprianu Tarafından Yapılan Konuşma”. https://www.akel.org.cy/tr/akel-sol-yeni-gucleravrupa-parlamentosu-milletvekili-adaylarinin-sunumunda-akel-genel-sekreteri-andros-kiprianu-tarafindan-yapilan-konusma/, (Erişim: 31.7.2022).
• ---------. (16 Şubat 2019). “Avrupa Parlamentosu Milletvekili Adaylarının Kıbrıstürk Toplumuna Sunumu Etkinliğinde AKEL Genel Sekreteri Andros Kiprianu Tarafından Yapılan Konuşma”. https://www.akel.org.cy/tr/avrupa-parlamentosu-milletvekili-adaylarinin-kibristurk-toplumuna-sunumu-etkinliginde-akel-genel-sekreteri-andros-kiprianu-tarafindan-yapilan-konusma/, (Erişim: 28.11.2021).
• ---------. (21 Şubat 2019). “Avrupa Parlamentosu Adaylarının Kıbrıstürk Toplumuna Sunumu Etkinliğinde Milletvekili Adayı Yorgos Kukumas’ın Konuşması”. https://www.akel.org.cy/tr/avrupa-parlamentosu-adaylarinin-kibristurk-toplumuna-sunumu-etkinliginde-milletvekili-adayi-yorgos-kukumasin-konusmasi/, (Erişim: 21.3.2022).
• ---------. (23 Şubat 2019). ““Kritik Kavşaktaki Avrupa” Konulu Panelde AKEL Genel Sekreteri Andros Kiprianu’nun Konuşması”. https://www.akel.org.cy/tr/kritik-kavsaktaki-avrupa-konulu-panelde-akel-genel-sekreteri-andros-kiprianunun-konusmasi/, (Erişim: 22.7.2019).
• ---------. (20 Mayıs 2019). “AKEL Genel Sekreteri Andros Kiprianu’nun Seçim Miting’inde Yaptığı Konuşma”. https://www.akel.org.cy/tr/akel-genel-sekreteri-andros-kiprianunun-secim-mitinginde-yaptigi-konusma/, (Erişim: 28.10.2021).
• ---------. (21 Mayıs 2019). “AKEL AP Adayı Niyazi Kızılyürek’in Seçim Mitinginde Yaptığı Konuşma”. https://www.akel.org.cy/tr/akel-ap-adayi-niyazi-kizilyurekin-secim-mitinginde-yaptigi-konusma/, (Erişim: 9.10.2021).
• ---------. (27 Mayıs 2019). “26 Mayıs Avrupa Parlamentosu Seçimlerinde Kıbrıslıtürklerin Oy Verdiği Özel Seçim Merkezlerindeki Sonuçlar”. https://www.akel.org.cy/tr/26-mayis-avrupa-parlamentosu-secimlerinde-kibrisliturklerin-oy-verdigi-ozel-secim-merkezlerindeki-sonuclar/?fbclid=IwAR0sJmcUV9WcB9xDX0y2esH9bqtT5m4wJLB2R2NSC9g10iYpApvNGBH5mdk, (Erişim: 24.3.2021).
• ---------. (29 Mayıs 2019). “Kıbrıslırumların ve Kıbrıslıtürklerin Ortak Çabası Taksim Savunucularının Ezberini Bozdu”. https://www.akel.org.cy/tr/kibrislirumlarin-ve-kibrisliturklerin-ortak-cabasi-taksim-savunucularinin-ezberini-bozdu/, (Erişim: 26.11.2021).
• ---------. (30 Mayıs 2019). “AKEL Genel Sekreteri Kiprianu ve AP Milletvekili Kızılyürek Basın Toplantısı Düzenledi”. https://www.akel.org.cy/tr/akel-genel-sekreteri-kiprianu-ve-ap-milletvekili-kizilyurek-basin-toplantisi-duzenledi/, (Erişim: 26.11.2021).
• ---------. (29 Haziran 2019). “AKEL Merkez Komitesi Avrupa Parlamentosu Seçim Sonuçlarını Değerlendirdi”. https://www.akel.org.cy/tr/akel-merkez-komitesi-avrupa-parlamentosu-secim-sonuclarini-degerlendirdi/, (Erişim: 5.11.2021).
• ---------. (12 Temmuz 2019). “Karşı Karşıya Olduğumuz Tüm Sorunları Aşmanın Tek Yolu Kıbrıs Sorununun Çözümünden Geçer”. https://www.akel.org.cy/tr/karsi-karsiya-oldugumuz-tum-sorunlari-asmanin-tek-yolu-kibris-sorununun-cozumunden-gecer/, (Erişim: 26.11.2021).
• Arı, T. (2002). Uluslararası İlişkiler Teorileri, Göz. Geç. 2. Baskı, İstanbul: Alfa.
• Aznevi, F. (2010). Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Toplulukları Birliği Komisyonu’nca tam üye sıfatıyla birlik üyeliğine katılması kararının; Avrupa Toplulukları Hukuku, Uluslararası Hukuk, Kıbrıs Cumhuriyeti ve KKTC İç Hukuku Açısından Değerlendirilmesi, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı Nezdinde Başvurulabilecek Yargı Yolları, Ankara Barosu Dergisi, (68)3: 223-248.
• Beratlı, N. (3 Şubat 2019). “Anayasa’ları mahkeme mi yazar? Siyaset mi?”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34183-Anayasalari-mahkeme-mi-yazar-Siyaset-mi, (Erişim: 25.11.2021).
• ---------. (23 Şubat 2019). “Ben bunların yoldaşı değilim…”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34292-Ben-bunlarin-yoldasi-degilim, (Erişim: 19.3.2022).
• ---------. (2 Haziran 2019). “Kıbrıslı Rumlar AP Seçimlerini Yaptı - 2”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34708-Kibrisli-Rumlar-AP-secimlerini-yapti--2, (Erişim: 26.7.2019).
• ---------. (10 Şubat 2019). “Neden hata yapıyor?”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34219-Neden-hata-yapiyor, (Erişim: 26.7.2019).
• ---------. (6 Şubat 2019). “Niyazi Kızılyürek yanılıyor”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34202-Niyazi-Kizilyurek-yaniliyor, (Erişim: 27.11.2021).
• ---------. (9 Şubat 2019). “Niyazi telefon etti…”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34217-Niyazi-telefon-etti, (Erişim: 26.7.2019).
• ---------. (2 Şubat 2019). “Sevgili Niyazi, yanlışta ısrar etme…”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34175-Sevgili-Niyazi-yanlista-israr-etme, (Erişim: 28.10.2021).
• ---------. (7 Nisan 2019). “Ya ondansın ya bundan”. http://www.kibrispostasi.com/c1-KIBRIS_POSTASI_GAZETESI/j57/a34481-Ya-ondansin-ya-bundan, (Erişim: 26.11.2021).
• Bozkurt, E.; Özcan, M. ve A. Köktaş. (2012). Avrupa Birliği Hukuku, 6. Baskı, Ankara: Yetkin Yay..
• Christou, J. (3 Mayıs 2019). “Parties field candidates for Euro elections”. https://cyprus-mail.com/2019/05/03/parties-field-candidates-for-euro-elections/, (Erişim: 23.7.2019).
• Çolak, Y. (2003). Annan Belgesi’nde Kıbrıs Vatandaşlığı. Temel Konular Işığında Annan Belgesi’nin Analizi, (Ertan Efegil), içinde (ss. 65-75). 2. Basım, İstanbul: Gündoğan Yay..
• Düzgün, B. (2008). Kıbrıs’ta Ümit ve Hüsran: Annan Planı’ndan Referandum’a Bir Dönemin Perde Arkası, Ankara: Ayraç Yay..
• European Parliament. (11 Haziran 2019). “2019 European election results”. https://www.election-results.eu/tools/comparative-tool/, (Erişim: 12.6.2019).
• ---------. (27 Mayıs 2019). “2019 European election results”. https://www.election-results.eu/national-results/cyprus/2019-2024/, (Erişim: 23.7.2019).
• GKRY Basın ve Enformasyon Dairesi. (27 Mayıs 2019). “2019 Avrupa Parlamentosu Seçimleri: Genel Seçim Kurulu Başkanı Tarafından Nihai Sonuçların Açıklanması”. https://euroelections2019.gov.cy/tr/genel-se%C3%A7im-kurulu-ba%C5%9Fkan%C4%B1-taraf%C4%B1ndan-nihai-sonu%C3%A7lar%C4%B1n-a%C3%A7%C4%B1klanmas%C4%B1.html, (Erişim: 8.7.2019).
• ---------. (2019). “Adaylar”. https://euroelections2019.gov.cy/tr/adaylar.html, (Erişim: 18.3.2022).
• GKRY. “Core Document, The Republic of Cyprus”. http://www.olc.gov.cy/olc/olc.nsf/all/97D28762FA1E293342257A9100317D3C/$file/CORE%20DOCUMENT%20-%20FINAL.pdf?openelement, (Erişim: 26.7.2019).
• GKRY Merkezî Seçim Hizmeti. “07/05/2019 - Αριθμοσ Εκλογικων Κεντρων”. http://www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/All/8492265574C0AB85C2258313001E9353?OpenDocument, (Erişim: 8.7.2019).
• ---------. “07/05/2019 - Ωρεσ Ψηφοφοριασ - Εκλογικα Κεντρα Εξωτερικου”. http://www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/All/8492265574C0AB85C2258313001E9353?OpenDocument, (Erişim: 8.7.2019).
• ---------. (Ağustos 2018). “Avrupa Parlamentosu Üyelerinin Seçimi 26 Mayıs 2019”. http://www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/All/8492265574C0AB85C2258313001E9353/$file/060818%20AVRUPA%20PARLAMENTOSU%20SECIMLERI%202019.pdf, (Erişim: 23.7.2019).
• ---------. “Avrupa Seçimleri 2004”. http://results.elections.moi.gov.cy/Turkish/EUROPEAN_ELECTIONS_2004/Islandwide, (Erişim: 8.7.2019).
• ---------. “Avrupa Seçimleri 2014”. http://results.elections.moi.gov.cy/Turkish/EUROPEAN_ELECTIONS_2014/Islandwide, (Erişim: 4.11.2021).
• Hasgüler, M. (3 Haziran 2019). ““Çanlar kimin için çalıyor?””. https://www.kibrisgazetesi.com/canlar-kimin-icin-caliyor-makale,8350.html, (Erişim: 7.8.2019).
• ---------. (6 Mayıs 2019). “Papaz kotasından AKEL kotasına”. https://www.kibrisgazetesi.com/papaz-kotasindan-akel-kotasina-makale,8113.html, (Erişim: 7.8.2019).
• Havadis Kıbrıs. (12 Mart 2019). “Tatar: Kızılyürek’in adaylığı KKTC’yi zafiyete uğratacak bir meseledir”. https://www.havadiskibris.com/tatar-kizilyurekin-adayligi-kktcyi-zafiyete-ugratacak-bir-meseledir/, (Erişim: 22.3.2021).
• Keser, U. (2012). Doğu Akdeniz’de Güvenlik ve Kıbrıs Adasının Stratejik Pozisyonu, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1): 57-80.
• Kıbrıs Sosyalist Partisi. (25 Nisan 2019). “AB parlamentosuna neden gitmek istiyoruz?”. http://www.kibrissosyalistpartisi.com/bildiriler/ab-parlamentosuna-neden-gitmek-istiyoruz/, (Erişim: 25.7.2019).
• ---------. (21 Haziran 2019). “Kıbrıs Sorununda Çözümsüzlük Kalıcılaştırılıyor!”. http://www.kibrissosyalistpartisi.com/bildiriler/kibris-sorununda-cozumsuzluk-kalicilastiriliyor/, (Erişim: 5.11.2021).
• Kızılyürek, N. (27 Ocak 2019). “AP Seçimleri: Gerçekler ve Mitoslar”. http://www.yeniduzen.com/ap-secimleri-gercekler-ve-mitoslar-13546yy.htm, (Erişim: 19.3.2022).
• ---------. (28 Nisan 2019). “Gençler ve Yeniden Başlamak”. http://www.yeniduzen.com/gencler-ve-yeniden-baslamak-13928yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (21 Temmuz 2019). “Kendini Gerçekleştiren Kehanetler”. http://www.yeniduzen.com/kendini-gerceklestiren-kehanetler-14261yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (24 Mart 2019). “Kıbrıslı Türklerin Melankolisi ve AP Seçimleri”. http://www.yeniduzen.com/kibrisli-turklerin-melankolisi-ve-ap-secimleri-13779yy.htm, (Erişim: 24.3.2021).
• ---------. (2 Haziran 2019). “Kıbrıs’ta Ütopyanın Dirilişi”. http://www.yeniduzen.com/kibrista-utopyanin-dirilisi-14073yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (20 Ocak 2019). “Neden Aday Oldum?”. http://www.yeniduzen.com/neden-aday-oldum-13518yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (14 Nisan 2019). ““Ödünç Oy” Değil, Asli Unsuruz!”. http://www.yeniduzen.com/odunc-oy-degil-asli-unsuruz-13864yy.htm, (Erişim: 18.3.2022).
• ---------. (21 Nisan 2019). “Seçim Kampanyasından Bazı Notlar”. http://www.yeniduzen.com/secim-kampanyasindan-bazi-notlar-13896yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (19 Mayıs 2019). “Son Virajda AP Seçimleri ve Kıbrıslı Türkler”. http://www.yeniduzen.com/son-virajda-ap-secimleri-ve-kibrisli-turkler-14014yy.htm, (Erişim: 5.8.2019).
• ---------. (2016). Bir Hınç ve Şiddet Tarihi: Kıbrıs’ta Statü Kavgası ve Etnik Çatışma. İstanbul: Bilgi Üniv. Yay.
• ---------. (2005). Doğmamış Bir Devletin Tarihi: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti. 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yay.
• “KKTC’nin Avrupa Parlamentosu'nda Temsilinde Kritik Dönemeç”. 30 Mayıs 2013, https://www.haberler.com/kktc-nin-avrupa-parlamentosu-nda-temsilinde-kritik-4682746-haberi/, (Erişim: 17.3.2021).
• Mendelson, M. (12 Eylül 2001). “Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Avrupa Birliğine Üyelik İçin Yaptığı Başvuruya İlişkin İlave Mütalaa”. T.C. Londra Büyükelçiliği ve TOBB.
• Sol. 16.7.2019 tarih ve B9 0028/2019 sayılı karar önerisi. http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/B-9-2019-0028_EN.html, (Erişim: 15.3.2021).
• Soyer, F. S. (30 Ocak 2019). “Niyazi Kızılyürek’in AP Adaylığı ve “Ortak Hain””. http://ferdisabitsoyer.org/blogs/74, (Erişim: 22.3.2021).
• Taçoy, H. (22 Ocak 2019). “Niyazi Kızılyürek’in AKEL’den AP adaylığı sonrasında…”. Kanal T.
• Tamçelik, S. (1998). Kıbrıs Rum Komünist Partisi’nin (Akel) 3-6 Mart 1966 Tarihli XI. Kurultayı’nda Aldığı Enosis (İlhâk) Kararı Ve S.S.C.B.’nin Kıbrıs Politikası. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt II (Tarih - Kıbrıs Sorunu): 9-56.