SAHA (YAKUT) İLİNDE RUS İŞGALİ VE MİSYONERLİĞİN ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 38, 41 - 58, 16.05.2023

Yusuf Kılıçaslan , İlyas Topsakal

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1206959

Cited By: 1

Öz

Rus Çarlığı, Sibirya hâkimiyeti için nehirler üzerinden hareketle Orta Lena’ya ulaşmış ve Saha boyları ile ilk temastan sonra bölgenin zenginliklerini fark etmiştir. XVII. yüzyılın başlarından itibaren Rusların bölgeye ilgisi artmış ve keşif birlikleri ile ilerleme yoğunluk kazanmıştır. İlk başlarda kuzeyden güneye doğru olan işgal hareketinin yönü zamanla tüm Yakut bölgesini kapsayacak şekilde yeniden şekillendirilmiştir. Bölgeye intikal eden Kozak müfrezeleri, bölgenin stratejik noktalarını işgal ederek ilk Rus müstahkemlerini inşa etmişlerdir. 1632’de Yakut kalesinin inşa edilmesi ile birlikte idari ve dini yapılanma eş zamanlı olarak gerçekleştirilmiştir. 1641’de Yakut Valiliği kurulmuş, ilk valiler Golovin ve Glebov ile birlikte resmi olarak ilk Ortodoks din adamları da bölgeye gönderilmiştir. Böylece Ortodoks misyonerlik faaliyetlerinin ilk temsilcileri bölgeye gelmiştir. İlk dini yapılar ise askerler tarafından inşa edilen kalelerin içerisine bina edilmiştir. İlk dini yapıların ortaya çıkması ile birlikte artık bölgede misyonerlik faaliyetleri için ortam oluşmaya başlamıştır. Özellikle Saha boyları arasında veya yakınlarında kurulan kiliseler ve manastırlar, bölgenin Ruslaştırılmasına ve Hıristiyanlaştırılmasına katkı sağlayan en önemli faktörlerdir. Ruslar tarafından işgal edilen bölgede misyonerler ve din adamları dışında entelektüel birikime sahip insanların varlığından bahsetmek oldukça güçtür. Bundan ötürü Rus devletini temsilen işgali Kozak müfrezeleri gerçekleştirmişlerse de bölgede kalıcı olmak adına ortak payda oluşturanlar, misyonerler ve din adamlarıdır.

Anahtar Kelimeler

Saha, Rus Çarlığı, Sibirya, Yakut, İşgal, Misyonerlik

Russian Occupation and Role of Missionary in Sakha (Yakut) Province

Öz

The Russian Tsardom which traveled through the rivers to reach the Middle Lena, recognized the riches of the region, after coming into initial contact with the Saha tribes. Russian interest in the area and the advancement of the reconnaissance soldiers both increased since the turn of the seventeenth century. Initially moving from north to south, the occupying forces gradually changed course to encompass the whole Yakut region. The earliest Russian fortifications were erected by the Cossack detachments that invaded the area and took control of its key sites. By 1632 when the Yakut fortress was built, governmental and ecclesiastical organization in the region was completed. The Yakut Governorate was founded in 1641, and the first official Orthodox clergy (Filaret) were dispatched along with the first governors Golovin and Glebov. As a result, the area received its first Orthodox missionary visitors. Inside the fortifications that the soldiers had constructed were the first religious structures. With the development of the first religious institutions, the region's conditions for missionary activity started to take shape. Churches and monasteries built between or near Saha tribes were the main factors contributing to the region's Russification and Christianization. It is exceedingly difficult to discuss the existence of individuals with intellectual backgrounds other than the missionaries and clergy in the area that the Russians have taken over. Thus, even though the occupation was carried out by Kazakh detachments acting as representatives of the Russian state, missionaries and clergy served as the area's permanent common denominator.

Anahtar Kelimeler

Sakha, Russian Tsardom, Siberia, Yakutsk, Occupation, Missionary

Kaynakça

• Bakhruşhin, S. V. ve Tokorev, S. A. vd. (1953). Yakutiya v XVII Veke. Yakutsk: Yakutskoy Knijnoe İzdatelstva.
• Buliçov, N. (1856). Puteşestvie Po Vostoçniy Sibirii, Çast 1, Yakutskaya Oblast-Oxotskiy Kray. St. Peterburg: Tip. Akademi Nauk.
• Dalnego İstoriya SSSR. T. 2. (1991). Moskova: Nauka.
• İstoriçeski Liçnosti Yakutii: Mımak i Yivo Patomki. (2017). Namtsi: Kemuel.
• İvanov, V. N. (2002). Yakutiya v Sostave Russkogo Gasudarstva (XVII vek). Yakutsk: Akademi Nauk Respubliki Saha
• Kolonialnaya Politika Moskovskogo Gasudarstva v Yakutii XVII veka. (1936). Leningrad: Tsirk SSSR.
• Krasovskiy, M. A. (1894). Russkie v Yakutskoy Oblasti v XVIII v. Kazan.
• Krasovskiy, M. A. (1895). Russkie v Yakutskoy Oblasti v XVII v. Kazan: Tip. Lit. İmp. Un-Ta.
• Meletiy, A. (1875). Drevnie Tserkovnie Gramoti Vastoçno-Sibirskago Kraya (1653-1726) i Svedenie o Daurskoy Missii. Kazan: Univ. Tip.
• Meteriali Po İstorii Yakutii XVII: Dökümenti Yasaçnogo Sbora (C. 3). (1970). Moskova: Nauk.
• Nikolayeviç, A. A. (1996). Pervie Russkie Paseleniye XVII-XVIII veka Na Severe Vostoke Yakutii. Novosibirsk: Ros. Akd. Nauk Sib.
• Pakrovskiy, N. N. (2005). Sibirskoe Delo o Desyatilnikah Rossiskaya Vlasti i Obşestvo, XVII-XVIII v.v. Novosibirsk: İzd. Nauka Sibir.
• Pamyatkaya Knijka Po Yakutskoy Oblasti Za 1863 g. (1864). St. Petersburg: Yakutskogo Oblastnogo Statistiçeskogo Komiteta.
• Petroviç, V. F. (1841). Puteşetvie Po Severnim Beregam Sibirii i Po Ledevitomu Moriyu, Çast 1. Sankt Peterburg: Tip. A. Boradina i K.
• Polnoe Sabraniye Zakanov, T.2. (1830). St. Petersburg: Peçat Tip II. Sob. Yivo İmp. Vel. Kants.
• Popov, G. A. (2005). Saçineniye, İstoriya Hristiyanskogo Prosveşeniye Yakutov Drugih İnorodtsev Yakutskoy Oblasti, Oçerki Po İstorii Yakutii. Yakutsk: YAGU; IGI AN RS (YA).
• Prikolskiy V. L. (1896). Letopis Yakutskava Kraya. Krasnoyarsk: Gv Yudina.
• Safranov. F. G. (1956). Krestiyanskaya Kolonizatsiya Basseynov Leni i İlima v XVII v. Yakutsk: Yakutskoe Knijnoe İzdatelstva.
• Safranov, F.G. (1957). Gorad Yakutsk v XVII Naçale XIX vekov. Yakutsk: Yakutskoe Knijnoe İzdatelstva.
• Safranov, F.G. (1978). Russkiy Na Severo Vostoke Azii v XVII Siredniya XIX vv. Moskova: Nauk.
• Safranov, G. F. (1961). Ruskiye Kristiyanie v Yakutii v XVII Naçala XX. v. Yakutsk: Yakutskoe Knijnoe İzdatelstva.
• Sannikov, A. P. (1998). Tserkovnaya Adminstaritsiya Vostoçnoy Sibiri V Kontse XVII- Sredniye XVIII v.v. Sbornik İz İstorii İrkutskoy Yeparhi. İrkutsk.
• Sbornik Arhivniv Dökümentov. (1935). Leningrad: İzdatelstva İnstuta Naradov Severa Tsik SSSR.
• Slovtsov, P. A. (2006). İstoriya Sibirii ot Ermaka do Ekaterina II. Moskova: Veçe.
• Sofranov. S. M. (2005). Missionerskaya Duhovna- Prosvetitelskaya Deytelnost Russkoy Pravoslavnoy Tserkvi v Zapadnoy Sibirii (Konets XVII Naçalo XX vv.). Çast 1. Tobolsk: y.y.
• Storoga, E. A. (2002). Yakutsk: İstoriya i Sovremennost (k 370 let gorada). Meteriali Konferantsi “Yakutsk XXI veka” 26 Aprel 2002 içinde (ss. 20-24). Yakutsk: İzd. SO RAN.
• Strelov, E. D. (1912). Akti Arhivoy Yakutskoy Oblasti (1630-1800). T. 1. Yakutsk: İzd. Yak. Ob. Uçenoy Arhivnoy Komissi.
• Şişigin, E. S. (1991). Rastprostraneniye Hristiantstva v Yakutii. Yakutsk: y.y.
• Topsakal, İ. (2017). Sibirya Tarihi (Başlangıçtan 1917’ye Kadar). İstanbul: Ötüken.
• Yakutiya Hronika Fakti (C. 1). (2002). Yakutsk: Biçik.
• Yakutskaya Prikaznaya İzba “RGADA F.1177 Spravoçnik” 1615-1729. T. 1. (2016). Tom Pervaya. Yakutsk: Alas.
• Yakutskiy Spasskiy Kratkiy İstoriçeskiy Obzor 1644-1904. (1904). St. Petersburg: Tipo Litografya I. Dure i K.
• Yakutskogo Spasskogo Vtoroklasnogo Manastırya Nastoyateli (1640-1902): Kratkiy Pireçen İh Naznaçeniya, Slujeniya i Proçii. (1903). İrkutsk: Sizih.
• Yavlovskiy, P. P. (2004). Letopis Gorada Yakutska “Ot Osnavaniya Yivo Do Nastayaşego Vremeni” (C. 1). Yakutsk: Yakutskiy Kray.
• Yurganova, İ. İ. (2014). İrkutskiy Period v Deytelnosti Russkoy Pravoslavnoy Tserkvi v Yakutskaom Kraye (1731- 1852). T. 11, No: 1. (66-72).
• Yurganova, İ. İ. (2017). Deytelnost Russkoy Pravaslavnoy Tserkvi v Yakutskom Krae: İnkorparatsiya v Russkuyu Gasudaristvennost (XVII Naç- XX. Vv). İrkutsk: y.y.
• Gazete ve Dergiler
• Pribavleniya k İrkutskie Eperihalnie Vedemosti. (22 Haziran 1868). No 25.
• Severniy Arhiv. (1822). No 15. St. Petersburg.
• Sibirskiy Vestnik (1824). No 4. St. Peterburg.
• Yakutskie Eperihalnie Vedemosti. (1 Nisan 1890). No 7.
• Yakutskie Eperihalniy Vedemosti. (1 Mayıs 1890). No 9.
• Yakutskiy Eperihalniy Vedemosti. (1 Haziran 1895). No 11.
• Yakutskie Eperihalniy Vedemosti. (Şubat 1900). No 2.