Current Reading Approaches of Old Old Uyghur from Altun Yaruk Sudur’s Publications

Yıl 2023, Sayı: 38/Özel Sayı, 37 - 45, 07.07.2023

Ali Doğan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1265803

Öz

It has been more than a century since the discovery of the old Uyghur texts and the publication of the texts. Almost all of the texts and fragments discovered during this time were read. It is seen that the previously read texts are reconsidered in the light of the accumulation, development and current findings in the field of Turcology in general and the Old Uyghur in particular. There are new approaches in these current readings. In this study, some current reading approaches have been identified through the old and new publications mentioned. In order to identify these new approaches in text reading, Altun Yaruk Sudur in Old Uyghur, which has more than one hundred and fifty publications from 1908 to the present (2023), has been selected. As a result of scanning and examination based on Altun Yaruk Sudur’s text publications, reading approaches on some issues related to Old Uyghur orthography were determined. These findings are; Adjacent and separate writing of affixes, spelling of missing vowels, use of transliteration, representation of closed e in text readings, representation of j in text readings, confusion of s-z and t-d, readings o and ö instead of u and ü, were examined under the items and statements have been made. In addition, examples were given to old and current readings and thus current approaches were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic, Old Uyghur, current approaches, current readings, Altun Yaruk Sudur.

ESKİ UYGURCA ALTUN YARUK SUDUR YAYINLARI ÜZERİNDEN TESPİT EDİLEN GÜNCEL OKUMA YAKLAŞIMLARI

Öz

Eski Uygurca metinlerin bulunuşu ve metin yayınlarının yapılmaya başlamasının üzerinden bir asırdan fazla süre geçmiştir. Bu süre boyunca bulunan metin ve fragmanların neredeyse tamamı okunmuştur. Genelde Türkoloji, özelde ise Eski Uygurca alanındaki birikim, gelişme ve ortaya çıkan güncel bulgular ışığında daha önce okunmuş olan metinlerin tekrar ele alındığı görülür. Bu güncel okumalarda yeni yaklaşımlar söz konusudur. Bu çalışmada, bahsedilen eski ve yeni yayınlar üzerinden bazı güncel okuma yaklaşımları tespit edilmiştir. Metin okumalarındaki bu yeni yaklaşımları tespit edebilmek için 1908’den günümüze (2023) kadar hakkında yüz elliden fazla yayını olan Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur seçilmiştir. Altun Yaruk Sudur’un metin yayınlarından yola çıkarak yapılan tarama ve inceleme neticesinde Eski Uygur imlası ile ilgili bazı hususlardaki okuma yaklaşımları tespit edilmiştir. Bu tespitler; eklerin bitişik ve ayrı yazılması, eksik ünlülerin yazımı, transliterasyonun kullanımı, kapalı e’nin metin okumalarında gösterimi, j’nin metin okumalarında gösterimi, s-z ve t-d karışıklığı, söz başı ve söz içinde u ve ü yerine o ve ö okunuş maddeleri altında incelenmiş ve açıklamalarda bulunulmuştur. Ayrıca eski ve güncel okumalara tanıklar verilmiş ve böylece güncel yaklaşımlar ortaya konmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Eski Uygurca, güncel yaklaşımlar, güncel okumalar, Altun Yaruk Sudur

Kaynakça

• Ağca, F. (2021). Dillik Ölçütlere Göre Eski Uygurca Metinlerin Tarihlendirilmesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayazlı, Ö. (2012). Altun Yaruk Sudur VI. Kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayazlı, Ö. ve Ölmez M. (2011). Eski Uygurca Metinlerin Transkripsiyonunda Kullanılan Metinler ve İşaretler. F. Yıldırım ve M. Ölmez (Haz.), Orta Asya’dan Anadolu’ya Alfabeler içinde (ss. 43-83). İstanbul.
• Bang, W. ve Gabain, A. (1930). Uigurische Studien. Ungarische Jahrbücher, Band 10, 193-210.
• Çetin, E. (2020a). Altun Yaruk Sudur VII. Kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, E. (2020b). Altun Yaruk Sudur VIII. Kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gulcalı, Z. (2015). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” Hikâyesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gulcalı, Z. (2021). Altun Yaruk Sudur X. Kitap. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kara, G. ve Zieme P. (1976). Fragmente tantrischer Werke in uigurischer Übersetzung. Berliner Turfantexte VII. Berlin: Akademie Verlag.
• Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaya, C. (2021). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Maue, D. ve Röhrborn, K. (1979). Ein Caityastotra aus dem alttürkischen Goldglanz-sūtra. Zeitschriften der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, Band, 129, 282-320.
• Müller, F. W. K. (1908). Uigurica I, 1. Die Anbetung der Magier, ein christliches Bruchstücks 2. Die Reste des buddhistischen “Goldglanz-sūtra”, ein vorläufiger Bericht (C. 2). Berlin: AKPAW. Phil.-hist. Cl.
• Ölmez, M. (1991). Altun Yaruk, III. Kitap (= 5. Bölüm). Ankara: Odak Ofset.
• Raschmann, S. C. (2012). Three New Fragments of the Altun Yaruk Sudur from Bezeklik. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 65(3), 271-284.
• Röhrborn, K. (1976). Fragmente der uigurischen Version des Dhāranī-Sūtras der großen Barmherzigkeit. Zeitschriften der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, Band, 126, 87-100.
• Röhrborn, K. (2011). Eski Uygur Alfabesindeki ‘Fonolojik Prensip’ Problemi Üzerine. F. Yıldırım ve M. Ölmez (Haz.), Orta Asya’dan Anadolu’ya Alfabeler içinde (ss. 21-28). İstanbul.
• Tekin, Ş. (1959). Altun Yaruk’un Çincesinden Almancaya Tercümesi Dolayısıyla. TDAY Belleten, 7, 293-306.
• Tekin, Ş. (1965). Uygur Bilgini Sıngku Seli Tutung’un Bilinmeyen Yeni Bir Çevirisi Üzerine. TDAY Belleten, 13, 29- 33.
• Tokyürek, H. (2018). Altun Yaruk Sudur IV. Tegzinç. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uçar, E. (2013a). On Taraftaki Bodhisattva’nın Buddha’ya Methiyesi: Altun Yaruk Sudur: X. Tegzinç, XXVII. Bölök [R-M 644/18-649/08]. Dil Araştırmaları, 12(12), 31-57.
• Uçar, E. (2013b). Altun Yaruk Sudur Üzerine Yapılan Çalışmalar Hakkında Açıklamalı Bir Kaynakça Denemesi. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dizisi, 1(1), 227-251.
• Uçar, E. (2017). Altun Yaruk Sudur: VIII. Tegzinç, Yüce Sarasvatī (XV. Bölök, II. Kısım). Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(12), 100-150.
• Wilkens, J. (2001). Die drei Körper des Buddha (trikāya), das dritte Kapitel der uigurischen Fassung des Goldglanz-Sūtras (Altun Yaruk Sudur) eingeleitet, nach den Handschriften aus Berlin und St. Petersburg herausgegeben, übersetzt und kommentiert, Berliner Turfantexte, XXI, Turnhout: Brepols.
• Yılmaz, E. (2007). Ana Türkçede Kapalı e Ünlüsü. Studia Uralo-Altaica, 47, 521-539.
• Zieme, P. (1985). Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, Berliner Turfantexte XIII. Berlin: Akademie Verlag.