BİTKİ ADLARININ ANLAM OLAYLARI VE ANLAM DEĞİŞMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Year 2021, , 217 - 241, 12.06.2021

Yasemin Yıldız

https://doi.org/10.53372/turkoloji.902000

Abstract

Anlam değişmesi, çeşitli kelimelerin birtakım sebeplerle ve olaylarla birlikte farklı bir anlam kazanması ile meydana gelir. Dolayısıyla bu değişimlerin gerçekleşmesinde temel etken dilin kendisidir. Dil, değişime ve gelişime açık canlı bir unsurdur. Bu sebeple, meydana gelen sosyal ve kültürel değişimlerden en çok etkilenen de dil olmuştur. Bütün bunlar bir anlam bilimci titizliğiyle incelendiğinde kelimelerin geçirdikleri anlam olayları ile anlam değişmeleri arasında sıkı bir ilişki olduğu açık bir şekilde görülmektedir. Anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi, başka anlama geçiş vb. anlam olayları anlam değişmelerini beraberinde getirmiştir. Sesler, kelimelerin söyleniş şekli, aktarmalar, benzetmeler vb. dilsel unsurların yanında dil dışı unsurlar da anlam olaylarında ve anlam değişmelerinde oldukça etkili olmuştur. Kısacası; anlam olayları anlam değişmelerini etkilemiş, anlam değişmeleri de anlam olayları ile birlikte farklı bir nitelik kazanmıştır.

Anlam olayları ve anlam değişmeleri bitki adları açısından ele alındığında, pek çok faktörün bu alanda belirleyici olduğundan bahsedebiliriz. Ancak genel olarak bakıldığında temel iki faktör göze çarpar. İlk faktör olarak dil içinde var olan dilsel unsurları (benzetmeler, aktarmalar, eksiltmeler, argo vs.) söyleyebiliriz. Sonrasında ise sosyal ve kültürel etmenler gelir. Dilsel unsurların içerisinde özellikle vurgulanması gereken konu ise ağız özellikleridir. Aslında bu kısımda dilsel unsurların ön planda olmasının yanında, sosyal ve kültürel etmenlerin de etkisi vardır. Ağız özelliklerinin ortaya çıkmasında dil kadar coğrafya faktörü de etkilidir. Ayrıca anlam olaylarında ve değişmelerinde zaman kavramı da oldukça önemli bir yere sahiptir. Bir kelimenin, bir anlam olayı geçirmesi, anlam değişimine uğraması ve toplum tarafından bu anlamın benimsenmesi oldukça uzun bir zaman gerektirmektedir. Yani gerek dilsel gerekse dil dışı pek çok etken anlam olaylarının ve değişimlerinin şekillenmesinde rol oynar. Bu çalışmada bütün bu konularla birlikte, anlam değişmeleri üzerine araştırma yapan araştırmacıların görüşlerine ve tasniflerine de yer verilecektir. Bununla birlikte bazı bitkilerin anlamları çeşitli kaynaklardan araştırılarak mukayese edilecek ve kelimenin hangi anlam olayıyla birlikte nasıl bir anlam değişimine uğradığı açıklanmaya çalışılacaktır.

Keywords

Anlam, Anlam bilimi, Anlam Olayları, Anlam değişmesi, Bitki adları

References

• Referans 1: AKSAN, Doğan (2006/2009). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Referans 2: AKSAN, Doğan. “Türk Anlam Bilimine Giriş-Anlam Değişmeleri I”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 13, 167-184 s.
• Referans 3: EROL, Hülya (2018). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans 4: KÜÇÜK, İlke (2012). “Kamus-ı Türki’den Türkçe Sözlük’e Anlam Değişmeleri- Adlar (A-K)”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Referans 5: OĞUZ, Ceren (2011). “Kamus-ı Türki’den Türkçe Sözlük’e Anlam Değişmeleri- Adlar (K-Z)”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.