Balkanlarda (Romanya ve Bulgaristan) Türkçe Öğretimi Açısından Mektep Ve Aile Mecmuası Adlı Derginin Önemi

Year 2023, Volume: 10 Issue: 1, 16 - 32, 30.04.2023

Memet Abukan

https://doi.org/10.55246/turkophone.1247515

Abstract

Günümüzde topraklarının tamamı ya da bir bölümü Balkanlarda olan ülkeler Türkiye, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Arnavutluk, Bulgaristan, Kuzey Makedonya, Hırvatistan, Slovenya, Yunanistan, Romanya ve Sırbistan’dır. Birçok ulusun tarih sahnesinde yer bulduğu Balkanları Winston Churchil “…harcayabileceklerinden daha fazla tarih üretiyor” sözüyle özetlemiştir. Avrupa’nın Asya’ya açılan ve birçok medeniyet ve etnik kimliğin kesişim noktası olan bu bölgede Türklerin varlığı güçlü bir şekilde hissedilmiştir. Dünya literatüründe kullanılan “balkan/lar” sözcüğünün Türkçe kökenli oluşu bunun bir kanıtıdır. Türklerin bölgeyle yüzyıllardır süren ilişkisi sadece coğrafi, politik vb. nedenlerden değil, aynı zamanda dil, kültür ve eğitim alanlarında da sürmüştür. Nitekim yapılan bu çalışma günümüzde Romanya ve Bulgaristan sınırları içerisinde olan Dobruca Bölgesi’ndeki Türklerin 19. yüzyıldaki çalışmalarının bir örneğini Türkçe öğretimi açısından değerlendirmeyi esas almaktadır. Tarihi kaynaklarda bölgeyle ilişkisi İskit (Saka) Türkleriyle başlayan ve devamında Batı Hun Türkleri, Bulgar Türkleri, Peçenek Türkleri olmak üzere pek çok Türk boyuyla devam eden ilişkiler XIII. ve XIV. yüzyılda bir kısım Tatar Türklerinin Dobruca Bölgesi’ne yerleşmesiyle yeni bir seyir izler. 14.yy.ın sonlarında başlayan ve dört buçuk asra yakın bir süre Osmanlı Devleti idaresinde kalan Romenlerle Dobruca Bölgesi’ndeki Türklerin ilişkisi bu sürede gittikçe güçlenir. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dobruca topraklarını kaybetmesiyle burada yaşayan Türklerin bir takım ilmî, edebi, içtimaî faaliyetler içerisine girerek kendi benliklerini korumak ve sürdürmek istedikleri görülür. Bu çalışmalardan biri de Mehmet Niyazi editörlüğünde 1 Nisan 1915 tarihinde yayınlanmaya başlanmış olan Mektep Ve Aile Mecmuası adlı dergidir. İçeriğinde pek çok konunun olduğu tespit edilen eserde okulların değeri, sorunları, gençlerin okullarda alacakları terbiyenin önemi, eğitim-öğretim faaliyetlerinin Türkçe de yapılması, Dobruca’da yaşayan Türklerin nasıl bilgilendirileceği gibi dil, eğitim ve kültüre yönelik konulara da genişçe yer verilmiştir. Bu bağlamda özelde Dobruca genelde ise Balkanlarda ve bilhassa Romanya ve Bulgaristan’da Türkçe’nin varlığı ve öğretimine katkısı yadsınamayan Mektep Ve Aile Mecmuası adlı dergi bu çalışmada doküman incelemesi yöntemiyle incelenerek eğitsel ve Türkçede öğretimine katkısı yönüyle değerlendirilmiştir.

Keywords

Mektep Ve Aile Mecmuası, Mehmet Niyazi, Balkanlarda Türkçe öğretimi, Romanya’da Türkçe öğretimi, Bulgaristan’da Türkçe öğretimi, Dobruca’da Türkçe Öğretimi.

The Importance of the Journal named Mektep Ve Aile Mecmuası in terms of Turkish Teaching in the Balkans (Romania and Bulgaria)

Abstract

Today, the countries with all or part of their territories in the Balkans are Turkey, Bosnia-Herzegovina, Montenegro, Kosovo, Albania, Bulgaria, North Macedonia, Croatia, Slovenia, Greece, Romania and Serbia. Winston Churchil summarized the Balkans, where many nations have found a place on the stage of history, with the words "...it produces more history than it can spend". The presence of Turks has been strongly felt in this region, which is Europe's gateway to Asia and the intersection point of many civilizations and ethnic identities. The Turkish origin of the word "balkan/lar" in the world literature is a proof of this. The centuries-long relationship of Turks with the region has continued not only for geographical, political, etc. reasons but also in the fields of language, culture and education. As a matter of fact, this study is based on the evaluation of an example of the works of the Turks in the Dobrudja Region, which is now within the borders of Romania and Bulgaria, in the 19th century in terms of teaching Turkish. Thus, the question of the importance of the analyzed work in the literature will be answered. According to historical sources, the relations with the region started with the Scythian (Saka) Turks and continued with many Turkish tribes, including the Western Hun, Bulgarian and Pecheneg Turks, and followed a new course in the XIIIth and XIVth centuries with the settlement of some Tatar Turks in the Dobrudja Region. Starting in the late 14th century and remaining under the rule of the Ottoman Empire for nearly four and a half centuries, the relationship between the Romanians and the Turks in the Dobrudja region became stronger and stronger. In the 19th century, with the loss of the Ottoman Empire's Dobrudja lands, it is seen that the Turks living here want to protect and maintain their own identity by engaging in a number of scientific, literary and social activities. One of these activities was the journal called Mektep ve Aile Mecmuası (School and Family Journal), which started to be published on April 1, 1915 under the editorship of Mehmet Niyazi. In the work, which was determined to contain many subjects, issues related to language, education and culture such as the value of schools, their problems, the importance of the upbringing of young people in schools, the conduct of educational activities in Turkish, and how to inform the Turks living in Dobrudja were widely covered. In this context, Mektep ve Aile Mecmuası (School and Family Magazine), whose contribution to the existence and teaching of Turkish language in Dobrudja in particular and in the Balkans in general and in Romania and Bulgaria in particular is undeniable, was analyzed by document analysis method and evaluated in terms of its contribution to the teaching of Turkish language. Considering the results obtained from the study in which the texts are classified as poetry, narrative and informative and the theme of each of them is shown, it is concluded that Mektep ve Aile Mecmuası is an important source of data on many subjects such as education, culture, belief, etc. of Turks in the region in general and Turkish language teaching in particular.

Keywords

Mektep ve Aile Mecmuası, Mehmet Niyazi, Turkish teaching in the Balkans, Turkish teaching in Romania, Turkish teaching in Bulgaria

References

• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2011). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksu, A. (2005). Romanya Türklerinde kültürel durum ve Mektep ve Aile Mecmuası. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 11-27.
• Akyol, H. (2008, Mayıs). Ders kitaplarındaki metin yapıları ve öğretim açısından analizleri. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu Bildirileri (s.712 -717). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Balkanlar Siyasi Haritası (2023). https://turkau.com/balkanlar-nedir/ adresinden erişildi.
• Bozkurt, S. G. (2008). Geçmişten günümüze Romanya’da Türk varlığı. Karadeniz Araştırmaları, 5 (17), 1-31.
• Bulut, M. ve Orhan, S. (2012). Türkçe-edebiyat ders kitaplarının dil ve kültür aktarımındaki rolü ve önemi üzerine bir inceleme. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 297-311.
• Çakmak, C. (2009). Fatih Kerimî'nin "Ondan Bundan" Adlı Eserinin Fikri Yapısı. Journal of International Social Research, 12(66), 36-46.
• Dobruca/wikipedia (2023). Dobruca. https://tr.wikipedia.org/wiki/Dobruca adresinden erişildi.
• Dönmez, D. D. (2012). Kuzeydoğu Bulgaristan Silistre ili Dulovo ilçesi Türk ağızları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Durgut, H. (2005). Romanyalı Türk şair Mehmet Niyazi’nin Sağış adlı şiir kitabının söz varlığı üzerine yorumlar. Karadeniz Araştırmaları, 6, 108-119.
• Etimoloji Sözlüğü (2023). Balkan. Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Güncel Türkçe Sözlük (2023). Balkan. Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Güneydoğu Avrupa (2023). https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCneydo%C4%9Fu_Avrupa. adresinden erişildi.
• Hasan, N. (2019). Günümüzde Romanya'da Türkçe ana dili eğitimi. Journal of Turkish Language and Literature Studies in Balkans, 1(2), 41-50.
• İnalcık, H. (2008). “Rumeli”, İslâm ansiklopedisi. C. 35, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: s. 232-235. https://islamansiklopedisi.org.tr/rumeli adresinden erişildi.
• İşcan, A., Efendioğlu, S. ve Ada, Ş. (2007). Türkçe ders kitaplarında yer alan edebi metinlerin öğrencilere estetik zevk kazandırmadaki rolü. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 59-76.
• Kaplan, M. (l997). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1). 594-626.
• Levent D. ve Gonca, G. (2020). Bulgaristan’da Türkçe eğitim ve ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının (1992-2019 yılları) karşılaştırılması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 809-825.
• Maarif Vakfı (2023). https://turkiyemaarif.org/page/553-DUNYADA-MAARIF-16.
• Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33 (150), 66-80.
• Metin, Ö. (2011). Atatürk dönemi Türkiye-Romanya ilişkileri (1923-1938). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Nurlu, M. ve Çelik, M. E. (2015). Bulgaristan’da demokrasi döneminde Türkçe öğretimi meselesi. Yeni Türkiye Dergisi, 69, 7-12.
• Ülgen, E. ve Aksu, A. (2003). Mektep ve Aile Mecmuası (1915-1916). Constanta.
• Ülküsal, M. (1987). Dobruca ve Türkler. Ankara: TKAE Yayınları.
• Ünal, F. T. ve Yiğit, A. (2014). The ınfluence of the parent to occur the readıng culture wıth chıldren. International Journal of Language Academy, 2(4), 308-322.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, E. (2012). Şiirin Türkçe eğitimindeki işlevi ve ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin yerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yunus Emre Enstitüsü (2023). https://www.yee.org.tr/tr/kurumsal/yunus-emre-enstitusu adresinden erişildi.