İki Dillilik Kavramına Psikanalitik Bir Bakış ve Çözüm Önerileri

Year 2023, Volume: 10 Issue: 1, 33 - 44, 30.04.2023

Miray Tektiken

Abstract

İki dillilik, iki veya daha fazla dili akıcı bir biçimde konuşma ve anlama becerisidir. İki dillilik, iki dilli bir ortamda büyümek, iki veya daha fazla dilde örgün eğitim görmek ya da sonradan ikinci bir dil edinmek ile oluşmaktadır. Dünyada gelişmiş bilişsel yeteneklerle desteklenen, bünyesinde kültürel farklılıklar ve duyarlılıklar bulunduran yaygın bir fenomendir. İki dillilik, farklı dil topluluklarının bir parçası olmak, bir aidiyet dürtüsüdür. Bireyin benlik duygusu ile kimliğini derinden etkileyen ve bu etkilerin yankılarının kültür eşliğinde toplumsal ve bireysel alanda duyulduğu gerek fiziksel gerekse ruhsal düzlemde kendini gerçekleştiren bir olgudur.

Psikanalitik yaklaşımın iki dilliliğin bireyde yarattığı ruhsal etkilerini anlamak açısından faydalı olacağı düşünülmektedir. İki dilli bireylerin tek dilli bireylere kıyasla farklı bilinçdışı süreçler ve çatışmaları çözümlediği göz önüne alındığında bilinç-bilinçdışı olarak iki dilli bireylerin bu yaklaşımla incelenebileceği tespit edilmiştir. İki dilliliğe bilinçdışı süreçleri etkilemeleri açısından bakıldığında, iki dilli bireylerin diller arasında geçiş yapmalarına ve dikkatlerini, duygularını, düşüncelerini düzenlemelerine izin veren daha verimli bir bilişsel kontrole sahip olduklarını göstermektedir. Ayrıca iki dilli bireyler bilinçsiz süreçleri de etkileyebilen çalışma belleği ve engelleyici kontrol dahil olmak üzere daha gelişmiş yürütücü işlevlere sahiptir. İki dilli bireylerin genellikle her dilde farklı kişiliklere, tutumlara ve düşünce süreçlerine sahip olduğunu ve bu durum sonucunda bireylerde içsel çatışmalara bağlı olarak benliklerinde aidiyet, güven ve gurur gibi sorunlar oluştuğu görülmektedir. İki dilli bireylerin karşılaştığı dil karışıklığı, dil hakimiyeti ve sosyalleşme sorunlarına bu açıdan bakıldığında bireylerin içsel meydan okumalarının özünde dil ve kimlikleriyle ilgili bilinçsiz çatışmalarından kaynaklı bir sorun olabileceği düşünülmektedir. İki dilli bireyler psikanalitik bir yaklaşım çerçevesinde ele alınarak yaşadıkları kimlik çatışmaları, dil kullanımı ve kültürel sorunların çözümüne ışık tutabileceği savunulmuştur.

Çalışmada, psikanalist kuramın bireyi ve çevresini dilsel olarak nasıl etkilediği sorusundan yola çıkılarak iki dilliliğin tanımı, gelişimi, iki dilliliğin bireye avantajları ve dazavantajları hakkında bilgiler verilmiştir.
Psikanalitik düzlemde iki dilli bireylerin dil anlayışı açıklanarak psikanalitik yaklaşım ve iki dillilik arasında bir bağ kurmak amaçlanmıştır. Sonuç bölümünde iki dilli bireylerde ortaya çıkan eşit dil maruziyeti ve iki dilli bireylerin yaşadığı pratik sorunlar ele alınmıştır. İki dilli bireyleri dil kullanımına teşvik etmek, dil değiştirme stratejileri geliştirmek, dil becerileri geliştirmek ve iki dilliliğe karşı olumlu tutuma teşvik etmek önerileri sunulmuştur.

Keywords

bilinç-bilinçdışı kavramı, iki dillilik, iki dillilik sorunları, psikanalitik yaklaşım

References

• Akmeşe, S. (2013) Lacan’ı anlama klavuzu. Yazılar 13 Dergisi, 13, 336-338.
• Arslansoy, E. (2009) Ses vecd ve cezbe. Mono KL, (Lacan Özel Sayısı), S. 6-7.
• Baker, M. (1988). Incorporation: a theory of grammatical function changing. Chicago: University of Chicago Press.
• Bialystok, E. ve Martin, M. M. (2004). Attention and inhibition in bilingual children: Evidence from the dimensional change card sort task. Developmental Science, 7(3), 325–339.
• Bloomfield, Leonard (1933). Language, New York: H. Holt and Company.
• Ciguan M. ve Manni U.F. (1990) Education and bilingualism. Moscow, Pedagogics.
• Cüceloğlu, D. (2022). İnsan ve davranışı. İstanbul, Remzi Kitapevi.
• Deak, G. O. (2003). The development of cognitive flexibility and language abilities. Advances in Child Development and Behavior, 31, 273–328.
• Freud, S. (2012). Grup psikolojisi ve ego analizi, Gönül Yayıncılık.
• Fromm, E. (1993) Özgürlükten kaçış, (çev. Selçuk Budak), Öteki Yayınları, Ankara.
• Fromm, E. (2005), Psikanalizin bunalımı, (çev. Kıymet Erzincan Kına, İstanbul, Say Yayınları.
• Hazar, Ç. M. (2006). Kişilik ve kişilik tipleri. Selçuk İletişik Dergisi, 4(2), 125-140.
• İmer, K. (1990). Dil ve toplum. (1. Baskı). İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Jung, C. G. (2007) İnsan ve sembolleri. (çev. Ali Nahit Babaoğlu) 2. bs., İstanbul, Okyanus Yayınları.
• Lacan, J. (2012), Benim öğrettiklerim. (çev. Murat Erşen), İstanbul, MonoKL Yayınları.
• Lacan, J. (2013). Psikanalizini dört temel kavramı. (çev. Nilüfer Erdem), İstanbul, Metis Yayınları.
• Lotman, Y. M. (1999). Vnutri mysljashhih mirov: chelovek-tekst semiosfera-istorija. Languages of Russian Culture, Moscow, Russia.
• Mazzotti, T. B. (2017) Hegel and philosophy of education (I). In: Peters M.A. (ed.). Encyclopedia of Educational Philosophy and Theory. Singapore: Springer.
• Ricoeur, P. (2007), Yoruma dair, freud ve felsefe. (çev. Necmiye Alpay), İstanbul, Metis Yay.
• Sarup, M. (2004) Post-Yapısalcılık ve postmodernizm, (çev. Abdulbaki Güçlü), Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Şipal, K. (2018) Sigmund freud- psikanaliz üzerine beş konferans ve psikanalize toplu bakış. İstanbul: Say Yayınları.
• Ümmet, E. (2019) Lacan’da öznenin kurulumu ve ötekinin inşası: psikanaliz ve oryantalizm. Turkish Studies, 14, 1425-1440.
• Veliyeva, M. (2005). Bilingualism in education, theory and practice in language studies,
• Zizek, S. (2005) Yamuk bakmak. (çev. Tuncay Birkan), Metis Yayınları, İstanbul.