24 DİVAN ŞAİRİ ADINA TERTİP EDİLMİŞ BİR KUR’A FÂL-NÂMESİ ÜZERİNE

Year 2015, Volume: 1 Issue: 6, 88 - 118, 31.12.2015

Neslihan Koç Keskin

Abstract

Yıldız-nâme, tefe’’ül-nâme,
hurşîd-nâme, ihtilâc-nâme, kıyâfet-nâme ve kehânet-nâme gibi farklı birçok adla
yazılmış fâl-nâmeler, geleceğin bilinmesi amacıyla kaleme alınmış yoruma dayalı
eserlerdir.

Osmanlının fal kültürü, edebiyat
geleneğine de yansımıştır. Hamdullah Hamdî’nin Kıyâfet-nâme’si, Cem Sultan’ın
Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan’ı, Zaîfî’nin Fâl-i Murgân’ı, Kefeli Hüseyin’in
Râz-nâme’si, Fedâyî’nin Fâl-nâme-i Kur’ân-ı Azîm’i konuyla ilgili belli başlı
eserlerdir.

Bu makalede; Emrî, Bâkî, Cevrî,
Hayretî, Hayâlî, Zerrâkî, Zâtî, Rûhî, Sürûrî, Şehrî, Sun’î, Tıflî, Zuhûrî,
Ubeydî, Gınâyî, Fuzûlî, Kabûlî, Keşfî, Lâmi’î, Meşâmî, Nef’î, Visâlî, Hem-demî
ve Yahyâ adlı divân şairlerinin mahlasları kullanılarak, onlar adına tertip
edilmiş müellifi kesin olarak bilinmeyen manzûm bir fâl-nâme metni
incelenmiştir. 24 fal niyeti eserin konusunu oluşturur. Fal-nâme’de, her
varağın a ve b sayfalarında; iki divân şairinin adı ve aaxa şeklinde
kafiyelenen altışar bent yer almıştır. Divân şiirinde fâl-nâme geleneğinden
kısaca bahseden bir girişten sonra eser incelenmiş, Fâl-nâme’nin transkribeli
çeviri yazısı ve eski harfli metninin tıpkıbasımı makalenin sonunda yer
almıştır.

Keywords

Divân edebiyatı, fâl-nâme, manzum fâl-nâme, kur’a falı, niyet falı

References

• AKSOYAK İsmail Hakkı, Kefeli Hüseyin-Râz-nâme, Journal of Turkısh Studies, Volume XIII, Harvard University, Harvard 2004.
• Bâkî Divânı, (Haz.: Sabahattin Küçük), Türk Dili Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
• BURMAOĞLU Hamit B., Lâmi‘î Çelebi Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvân’ının Tenkidli Metni), Atatürk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1983.
• ÇINAR Bekir, Tıflî Ahmed Çelebi Hayatı Edebî Kişiliği Eserleri ve Divânı’nın Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ 2000.
• DEMİREL Şener, 17. yüzyıl Şairlerinden Şehrî (Malatyalı Ali Çelebi) Hayatı, Sanatı, Divanı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 1999.
• DUVARCI Ayşe, Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser Risâle-i Falnâme Lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara, Kültür Bakanlığı, 1993
• ERDOĞAN Mustafa, Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
• ERSOYLU Halil, “Fal, Falnâme ve “Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan”, İslam Medeniyeti Mecmuası, C.5, S.2, İstanbul Şaban 1401 (1981), s.69-81.
• ERTAYLAN İ.Hakkı, Falnâme, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1951
• Fuzûlî Divânı, (Haz.: Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel ve Müjgan Cunbur), Akçağ Yayınları, Ankara 1990.
• GÜR Nagihan, “Osmanlı Fal Geleneği Bağlamında Yıldıznâme, Falnâme ve Talinâme Metinleri”, Milli Folklor, S.96, s.202-215.
• Hayretî, Divan, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu-Mehmet Ali Tanyeri), İstanbul 1981. KAHRAMAN Asiye, İshak-zâde Zuhûrî Divânı (İnceleme-Metin), Selçuk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2002. KARA İsmail, “Fal, Falnâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.3, 1979, s.153-155.
• KURNAZ Cemal, “XVI. Asır Şairlerinden Za’îfî’nin Fal-ı Murgan’ı”, Şükrü Elçin Armağanı, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983, s.221-230.
• MACDONALD, D.B., “Falnâme”, İslam Ansiklopedisi, C.4, 1977, s.449-450.
• MERMER Ahmet, Türkî-i Basit ve Aydınlı Visâlî’nin Şiirleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
• Nef‘î Divânı, (Haz.: Metin Akkuş), Akçağ Yayınları, Ankara 1993.
• SEZER Sennur, Osmanlı’da Fal ve Falnameler, Milliyet Yayınları, İstanbul 1998
• Sürûrî Divânı, (Haz.: Halil İbrahim Okatan), Ankara 2010.
• ŞANLI İsmet, “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedâyî ve Fâl-nâme-i Kur’ân-ı Azîm’i”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 5, Bursa 2003, s.161-178.
• Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, (Haz.: Hasan Kavruk), MEB Yayınları, Ankara 2001.
• Taşlıcalı Yahyâ Bey Dîvânı, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1977.
• UZUN Mustafa, “Falnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.12, Ankara 1995, s.141-145.
• ÜNLÜ M. Şehabettin, Ubeydî Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1991.
• YAKAR Halil İbrahim, Gelibolulu Sun‘i Divanı ve Tahlili, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002.
• Zatî Divânı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C.I, (Haz.: Ali Nihat Tarlan), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1968 ve C.II İstanbul 1970,
• Zatî Divânı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C.III, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu-Ali Tanyeri), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1987.