KAVRAM ALANLARI AÇISINDAN KAZAK TÜRKÇESİNDE ‘TÖRT TÜLİK’ KAPSAMINDA YER ALAN HAYVAN ADLARI

Year 2017, Volume: 1 Issue: 9, 38 - 58, 16.04.2017

Dilek Kaplankıran

Abstract

Hayvanların bir kısmı
evcilleştirilerek bir kısmı doğadaki yeri ile insan hayatına girmiş ve
toplumların dilinde ve kültüründe yerini almıştır. Hayvanlar toplumların ve
bireylerin yaşam tarzını ortaya koymaktadır. Savaşçı ve avcı toplum olma
özelliğini taşıdıkları için Türklerin hayatında hayvanlar büyük önem arz
etmektedir. Bilhassa eskiden göçebe yaşam tarzına hakim olan Kazak Türklerinde
hayvanların özellikle at, deve, sığır, koyun, keçi türünden hayvanların ayrı
bir yeri bulunmaktadır. Çünkü bu hayvanlar araç olarak kullanılmakla beraber
aynı zamanda yiyecek, içecek, giyecek olarak da tüm insanların gereksinimlerini
karşılamaktadır. Bahsi geçen bu hayvanlara Kazak Türkçesinde ‘tört tülik’ genel
adı verilmektedir. Kazak Türkçesi söz varlığında, tört tülik kapsamında yer
alan hayvanların cinsiyetine, yaşına, rengine, fiziksel ve biyolojik
özelliklerine göre çeşitli adlar aldıkları fark edilmiştir. Çalışmada bahsi
geçen hayvan türleri için Kazak Türkçesinde kullanılan adlar araştırılmış ve
tespiti yapılan söz varlığı incelenerek kavram alanlarına göre
değerlendirilmiştir. Böylece Kazak Türklerinin doğa ile hayvanları gözlemleme
ve Kazak coğrafyasında yaşayan canlıları adlandırmadaki eğilimleri
belirlenmiştir. Aynı zamanda tört tülik kapsamında yer alan hayvan adlarının
söz varlığı ortaya çıkarılarak Kazak Türkçesinin zenginliği ortaya konulmuştur.

Keywords

Hayvan adları, Kazak Türkçesi, tört tülik, kavram alanları, adbilim

References

• Gümüşatam Gürkan, “Kavram Alanları Açısından Kıbrıs Türklerince Hayvanlara Verilen Adlar”, Diyalektolog, S.3, (2011), s.11-32.
• Januzakov Telgoja, Kazak Tilinin Sözdigi, Dayk-Press baspası, Almatı 1999.
• Kaplankıran Dilek, “Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 5(3), (2016a), s.1161-1181.
• Kaplankıran Dilek. “Kazak Türkçesinde Organ ve Vücut Bölümlerine İlişkin Adlarla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı), Volume 11/15 Summer, (2016b), s. 263-300.
• Kaplankıran Dilek., Kaplankıran İbrahim. “Kazak Türkçesinde Geçen Kuş Adları ve Onların Sistematiği Üzerine”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı), Volume 12/5, (2017), s. 217 – 250.
• Kenjeahmetulı Seyit, Jeti Kazına, Cilt 1-2, Ana Dili Baspası JŞC., Almatı 2003.
• Keykin Jerdem, Kazak Makal Matelderinin Altın Kitabı, Aruwana, Almatı 2014.
• Koç Kenan, Bayniyazov Ayabek, Başkapan Vehbi, Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yayınevi, Ankara 2003.
• Kosıbayev Miras, “Türklerde Zenginlik ve Bereketin Algısı Tört Tülük’e Teorik Yaklaşım ve Divanu Lugati’t- Türk’ten Örnekler”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, s. 1051-1062
• Mataykızı Dilde, Urpagım Sagan Aytam, Ölke Baspası, Almatı 2011.
• Mert Osman, “Kazak Türkçesi'nde Hayvan Adlarıyla Kurulan Atasözleri” Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslararası Sempozyumu, Almatı, 21-23 Mayıs 2007, s. 297-312.
• Smagulov Askar, Kazak Esimderi Entsiklopediyalık Anıktamalık, Atamura, Almatı 2013.