MESNEVİ BAĞLAMINDA TANZİMAT DEVRİ ROMAN TÜRÜNDE ERKEK TİPLERİN KÜLTÜREL UYUŞMAZLIĞI

Year 2018, Volume: 1 Issue: 12, 179 - 186, 25.04.2018

Adem Polat

Abstract

Bu
makale, Türk edebiyatının modernleşme sürecinin başlangıcı sayılan Tanzimat
dönemine ait roman sanatı ve klasik bazı metinler arasında tip merkezli bir
karşılaştırma amacı taşımaktadır. Bu araştırmada özellikle klasik metin örneği
olarak divan şiirinin son önemli mesnevileri ve Tanzimat romanındaki erkek
tipler arasındaki retorik uyumsuzluk ve gelenek dışılık tartışılmaktadır.
Edebiyatın uluslar açısından süregelen bir geleneksel söylem devamlılığı
taşıdığı dikkate alındığında, modern edebiyatımızın ilk roman örneklerinde
karşımıza çıkan tip kurgusunun da, söz konusu devamlılığa olan bağı veya
bağsızlığı, üzerinde düşünülmeye değer bir çerçeve sunmaktadır. Özellikle
Tanzimat dönemi roman metinleriyle klasik şiirin son dönemine ilişkin
mesnevilerdeki tipler, sadece gelenek ve edebî söylem arasındaki bağı değil,
kültür, siyaset ve toplum olgularını da, mukayese etmeyi öncelikli kılar. Yine
klasik şiirin toplumdan uzak olduğu yönündeki eleştirilerin işaret ettiği nokta
dikkate alındığında, Tanzimat romanındaki tip ve karakterlerin kültürel açıdan
aykırı bir görüntü vermesi, klasik şiir noktasında düşündürücüdür. Dolayısıyla
bu çalışma biraz da, iki farklı edebî devre ait anlatı metini, kültürel ve
siyasî açıdan ilişki içinde oldukları toplumla bağlarını sorgulama amacı
taşımakladır.   

Keywords

Roman, mesnevi, tip, kültür, modernleşme

References

• __________(2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ahmed Mithad Efendi (2013). Felâtun Bey ile Râkım Efendi. Ankara: Akçağ Yayınları. 10. Basım.
• Akün, Ö.F. (2006). Namık Kemal. İslâm Ansiklopedisi. Clt. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Durmuş, İsmail (2003). Mecnûn, İslam Ansiklopedisi Clt. 28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ebenstein, William (1996). Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri. (Çev. İsmet Özel). İstanbul: Şule Yayınları.
• Erbay, Erdoğan (1997). Eskiler ve Yeniler/ Tanzimat ve Servet-i Fünun Neslinin Divan Edebiyatına Bakışı. Erzurum: Akademik Araştırmalar Yayınları.
• Erbay, Nazire. (2015) Klasik Türk Şiiri Gazellerinde Leyla. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Havelock, Eric Alfred (2015). Platon/Filozof Şaire Karşı. (Çev. Adem Beyaz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (2016). Doğu Batı Makaleler I. Ankara: Doğu Batı Yaynları. 6. Baskı.
• Karpat, Kemal (2011). Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum. (Çev. Onur Güneş Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları. 2. Basım.
• Kurnaz, Cemal (1995). Ferhad. İslam Ansiklopedisi Clt. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mardin, Şerif (2015). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları. 24. Basım.
• Okay, Orhan (1992). Batılılaşma/Edebiyat. İslam Ansiklopedisi Clt. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Recaizâde Mahmut Ekrem (2013). Araba Sevdası. Ankara: Akçağ Yayınları. 4.Basım.
• Pala, İskender (2007). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları. 15. Basım: İstanbul.
• Popper, Karl. R. (2016). Hayat Problem Çözmektir. (Çev. Ali Nalbant). İstanbul: YKY.
• Nâbızade Nâzım (2012). Zehra. Ankara: Akçağ Yayınları. 3. Basım.
• T. S. Eliot. (2007). Edebiyat Üzerine Düşünceler. (Çev. Sevim Kantarcıoğlu) İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Tanpınar, A. Hamdi. (2003) 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. 10. Basım.
• Ülken, Hilmi Ziya. (2010). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları. 9. Basım.
• Yazıcı, Nevin (2002). Osmanlılık Fikri ve Genç Osmanlılar Cemiyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.