“-sA” EKİNİN İŞLEVLERİ ÜZERİNE

Year 2018, Volume: 1 Issue: 12, 460 - 466, 25.04.2018

Cansu Okan

Abstract

İlerleyişi sıralı kurallarla belirlenmiş bir ekleşme düzenine
sahip olan Türk dilinde, dil öğelerinin birbirini yapılandıran karşılıklı
ilişkileri sayıca az fakat kuşatıcı prensipler sayesinde takip edilebilmektedir.
Bunların başında isim ve fiil kategorilerin takibi gelmektedir. Ekleşmenin
yardımcı öğeleri ise morfofonetik ve morfofonemik karşıtlık ile yerdaş ve
yandaş karşıtlık ilişkilerine sahip görev unsurlarıdır. Türk dilinin ekleşme
kuralları, o kuralları ortaya koyan morfofonetik ve morfofonemik karşıtlık
düzeni yani telaffuz edilen ve kastedilen işlevler arasındaki ilişki düzeni
üzerine kuruludur. Ekleri sınıflandırma yaparken ise bir ekin fonksiyonunun ne
olduğuna, o ekin en çok ya da umumiyetle hangi fonksiyonda kullanıldığına
bakarak karar vermek gerekir. Bu çalışmada, dilbilgisi kitaplarında tasarlama
kipleri içinde yer alan, genellikle dilek-şart kipi eki olarak anılan -sA eki
ile ilgili bugüne kadar dilbilimcilerin bu ek üzerine yaptıkları çalışmalardan yola
çıkarak -sA ekinin işlevleri örnekler üzerinde gösterilerek tasnif edilmeye
çalışılmıştır. Yapılan çalışmalardan hareketle -sA ekinin birden fazla işlevde
kullanıldığı tek bir işleve tabi olmadığı üzerinde durulmuştur.

Keywords

-sA eki, dilek-şart kipi, işlev, yerdaş, yandaş

References

• BANGUOĞLU, Tahsin (1990); Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara
• BENZER, Ahmet (2010); -sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:28, s. 131-140.
• BİLGEGİL, M. Kaya (1982); Türkçe Dilbilgisi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Baskı.
• DİLAÇAR, Agop (1971); Gramer, TDAT-Belleten, s. 83-145.
• ERGİN, Muharrem (1962); Türk Dil Bilgisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• ERGİN, Muharrem (1993); Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul
• GENCAN, Tahir Nejat (1975); Dilbilgisi, TDK Yayınları, Ankara
• GÜLSEVİN, Gürer (1990); Türkçede –sa Şart Gerundiumu Üzerine, Türk Dili, Sayı 467, s. 276-279.
• HATİPOĞLU, Vecihe (1965); Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara
• KARAHAN, Leyla (1994); -sa/-se Eki Hakkında, Türk Dili 516, s. 471-474.
• KOCAMAN, Ahmet (1980/1981); Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler, TDAY-Belleten, Ankara s. 81-85.
• KORKMAZ, Zeynep (1992); Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara
• KORKMAZ, Zeynep (1995); -sa/-se Dilek Şart Kipi Eklerinde Bir Yapı Birliği Var Mıdır? Türk Dili Üzerine Araştırmalar 1, Ankara: TDK Yayınları, s. 160-167.
• KORKMAZ, Zeynep (2003); Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ŞİMŞEK, Rasim (1987); Örneklerle Türkçe Sözdizimi, KTÜ Yayınları, Trabzon
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1981); Eski Türkiye Türkçesi 15. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı
• TOPÇU, Çiğdem (2011); Türkçede Sıfat Fiil Kategorisi Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Dili Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• TURAN, Zikri (2000); Türkçenin Yapım ve Çekim Düzeninde Yer Alan Eklerin Sınıflandırılması Nasıl Olmalıdır?, 4. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Çeşme
• TURAN, Zikri (2006); Türkçede Basit/Birleşik Çekim Ayırımıyla Sembolleşen Fiil Çekiminin Problemleri Türklük Bilgisi Araştırmaları / Journal of Turkish Studies 30/III, (Orhan OKAY Armağanı) s. 279-292.
• TÜRKYILMAZ, Fatma (1999); Tasarlama Kiplerinin İşlevleri, TDK Yayınları: 729, Ankara
• UZMAN, Mehmet (1992); Türkçede Şart ve Emir Kipinin Tarih İçindeki Gelişimi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• ÜÇOK, Necip (1947); Genel Dilbilim, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara