ŞIFĀÜ’L-FUĀD Lİ-HAŻRET-I SULṬĀN MURĀD’DAKİ BİTKİ ADLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2018, Volume: 1 Issue: 13, 64 - 80, 25.06.2018

Osman Özer , Necla Baluken

Abstract

Yetiştirdiği
sayısız bilim adamıyla tıp alanında birçok eser barındıran Türk bilim
tarihi,  Türkçenin edebiyat ve konuşma
dili olmasının yanı sıra, bilim dili olduğunu göstermesi bakımından da
önemlidir. Özellikle 14. yüzyıldan başlayarak kaleme alınmış olan tıp metinleri
ile 16-17. yüzyıllarda Türk bilim tarihi, oldukça verimli bir döneme girmiştir.
Bu dönemde telif ve tercüme birçok eser verilmiştir. Bu eserler tıp adamlarının
ilgisini çektiği kadar, dönemin dil özelliklerini tespit etmek, unutulmuş bazı
sözcük ve terimleri gün ışığına çıkarmak açısından da dil bilimciler için değer
taşır. Anadolu’da yazılan ilk Türkçe tıp yazmaları 14. yüzyıl sonrasına ait
olmasına rağmen, tıp alanındaki araştırmalar çok daha eskilere dayanmaktadır.
Belirtmek gerekir ki, üzerinde çalışılan eserlerin çoğu 16. yüzyıla kadar olan
dönemi kapsamaktadır.16. yüzyıldan itibaren yazılmış olan eserler üzerinde
yapılan çalışmaların ise yeterli olduğu söylenemez. Osmanlı Türkçesi Döneminde
dilin ağırlaşması, bunun en önemli nedeni olarak gösterilebilir.

Üzerinde
çalıştığımız Şifāü’l-Fuād li-Hażret-i Sulṭān Murād
adlı eser, 17. yüzyıl Osmanlı Türkçesi dönemine ait bir tıp eseridir. Hem tıp
tarihi, hem de dil tarihi açısından değerli bir hazine olan eser, dönemin tıp
anlayışını bir hekim ağzından dile getirmekte, dönemin söz varlığını, tıpla
ilgili terimlerini ve dil özelliklerini yansıtmaktadır. Bu yönüyle hem tıp
alanındaki araştırmacıları, hem de kültür ve dil özellikleri üzerinde çalışan
araştırmacıları yakından ilgilendirebilecek bir eserdir.

Tıp
alanında yazılmış diğer eserler gibi Şifāü’l-Fuād li-Hażret-i
Sulṭān Murād
da, sağlık gibi hemen herkesi ilgilendiren bir alanda yazılmış olmasından
dolayı, özellikle günümüzde de ilgi çekebilecek özelliklere sahiptir. Sağlık
gibi geniş kapsamlı bir alanı konu edindiği için söz varlığı açısından Türk
dili araştırmaları için zengin bir kaynak özelliğindedir.

Keywords

Şifaü’l-Fuad li-Hazret-i Sultān Murad, Zeynel Abidin bin Halil, Bitki adları söz varlığı, Osmanlı tıbbı

References

• Adıvar, A. Adnan (1991), Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Yayınları, İstanbul.
• Bayat, Ali Haydar (1999), Osmanlı Devletinde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimbaşılar, Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Bayat, Ali Haydar (2003), Tıp Tarihi, Sade Matbaa, İzmir.
• Bayat, Ali Haydar (2010), Tıp Tarihi, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayını, İstanbul.
• Baytop, Turhan (2007), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK Yayınları Ankara.
• Baluken, Necla (2016), Şifāü’l-Fuād li-Hażret-i Sulṭān Murād Giriş-Metin-Dizin, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bingöl.
• Canpolat, Mustafa, Zafer Önler (2007), İshâk bin Murâd, Edviye-i Müfrede, TDK Yayınları, Ankara.
• Devellioğlu, Ferit (2005), Osmanlıca-Türkçe Lugat, Aydın Yayınları, Ankara.
• Küçüker, Paki (2010), Mücerrebname, Kültür Ajans Yayınları, Ankara.
• Küçüker, Paki (1994), Yadigâr-ı İbn-i Şerif, Giriş-Metin-Dizin, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Küçüker, Paki (2010). Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ’da Türkçe Bitki Adları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/11, syf. 401-415.
• Küçüker, Paki ve Yıldız, Yasemin, (2016), Tercüme-i Müfredât-i İbn-i Baytar’daki (1b-150a) bitki adlari üzerine bir inceleme The Journal of Academic Social Science Studies Number 44, p.13-32 Spring.
• Önler, Zafer (1988), “14-15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitaplarındaki Bitki Adları Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.52, s.53-63.
• Önler, Zafer (1998), “14.-15. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve Söz Varlığı”, Kebikeç, Ankara.
• Önler, Zafer (2000), Revnak-ı Bustan, TDK Yayınları, Ankara.
• Özer, Osman (1995), Ahmedi, Tervihü’l-Ervah, Giriş-Metin-Dizin, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Steingass, Francis Joseph (1992), A Comprehensive Persian-English Dictionary, Asian Educational Services.
• Şahin, Hatice (2007), Müntehib Dil Özellikleri- Metin- Dizin- Tıpkı Basım, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa.
• Şahin, Hatice (2007). Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri, Turkish Studies, Volume 2/2, p.570-602, s. 571, Spring 2007.