KIRGIZLARDA İSLAM DİNİNE İLİŞKİN TUTUM ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Year 2018, Volume: 1 Issue: 13, 356 - 369, 25.06.2018

Aziza Ergeshkyzy Mualla Yıldız

Abstract

Dindarlık kurumsal bir dinin
motifleri ile bireysel insani özelliklerin bir karışımı olarak kabul
edilmektedir. Bu
nedenle de bir bireyin veya bir grubun dindarlığı hem toplumsal yapıya hem de
kişilerin bireysel özelliklerine göre şekil almaktadır. Aynı dinin farklı
coğrafyalardaki uygulamaları da farklı olabilmektedir. Bu durum da hem toplum
dinamikleri hem de coğrafya ile ilişkili olabilmektedir. Bir dinin bir toplum
tarafından kabulü de tüm bu dinamiklerle ilişkilidir. Tarihi kaynaklara
baktığımızda Kırgızların İslam dinini benimsemesinin yüzyıllar aldığı
görülmektedir. Güneyde yaşayan Kırgızlar, Sünni İslam anlayışını Kuzeyde
yaşayan Kırgızlara göre daha erken dönemde tanımış ve kabul etmişlerdir.
Kırgızlar tanım olarak İslam dinine geçmeleri XIX. yüzyıla kadar sürmüştür. Bu
araştırmada bu çalışmada günümüzde Kırgızlarda İslam dinine ilişkin tutumun
ölçülebilmesi için sağlayacak bir ölçeğin geliştirilebilmesi için
amaçlanmıştır. Bu araştırmaya Kırgızistan’daki yedi il Batken, Celalabat, Çüy,
Narın, Oş, Isık-Köl, Talas’tan gönüllü olarak katılan 600 kişi katılmıştır.
Eldeki maddelerin faktör analizi sonucunda toplam varyansın %63,92’sini
açıklayan. 3 boyutlu yapıyı gösterdiği ortaya çıkmıştır. Çalışmada 0.40’ın
altındaki kalan maddeler atılmış ve ilgili faktöre ait olmadığı düşünülen
maddeler ölçekten çıkarılmıştır. 30 madde ile başlanılan faktör analizinden 16
maddeden oluşan bir ölçek elde edilmiştir.

Keywords

Kırgız, Kırgızistan, İslam Dini, Dini Tutum, Ölçek Geliştirme

References

• Abazov, Rafis. (2002). “Sovyet Sisteminde Kırgızistan: Milli Devletin İnşası ve Milli Kimliğin Doğuşu.” Türkler Ansiklopedisi, Cilt 19, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 860-876.
• Abramzon, Saul. (1999). Kırgız Cana Kırgızstan Tarıhı Boyunça Tandalma Emgekter. Bişkek: Kırgızistan-Soros Vakfı Yayınları.
• Akiner, Şirin. (2002). “Sovyet Sonrası Orta Asya Cumhuriyetlerinde Modernleşme, Siyaset ve İslam.” Türkler Ansiklopedisi, Cilt 19, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 47-55.
• Allport, G. (2004) Birey ve Dini. Çev. Bilal Sambur, Elis Yayınları Ankara. s.67.
• Aydar, Hidayet. (2014). “Kırgızistan’da Dindarlaşma Trendi; Problemler, Öneriler.” Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması Sempozyum Bildiri Kitabı, s. 491-533. Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı Yayınları
• Bacon, Elizabeth. (1965). Esir Ortaasya. Çev. Tansu Say. Tercüman 1001 Temel Eser Yayınevi.
• Bayalieva, Toktobübü. (1981). Religioznye perejitki u kirgizov i ih preodolenie. Frunze: İlim Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Bökeoğlu, Ö.Ç., Köklü, N. (2009) Sosyal Bilimler İçin İstatistik, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cihan, Cihad. (2015). “XIX. ve XX. Yüzyılda Bazı Seyyahların Kırgızların Dini Hayatlarına Dair Gözlem ve Değerlendirmeleri”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı, 8/2, s. 219-238.
• Cirhinlioğlu, Fatmagül. G.(2010). Din Psikolojisi, Nobel Yayınları, Ankara.
• Cirhinlioğlu, Fatmagül ve Ok Üzeyir. (2011) Kadınlar Mı Yoksa Erkekler Mi Daha Dindar? Journal Of World Of Turks, Vol 3, N, 1, ss. 121-141.
• Dıykanbaeva, Mayramgül. (2009). Kırgız Atalar Kültü ve Kırgız Atalar Kültünün Yaşayan Kültüre Etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erşahin, Seyfettin. (1999). Kırgızlar ve İslamiyet. Ankara: SEK Yayınları.
• Gömeç, Saadettin. (2006). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hökelekli, Hayati. Peker, Hüseyin. Karaca, F. Bahadır, A. Mehmedoğlu, A. U. (2010). Din Psikolojisi, ed. Hayati Hökelekli, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Yayın no .2051, ss.30-35.
• James, Wıllıam. (2009). Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature, Seven Treasures Publications, New York.
• Karadovut, Zekeriya ve Aksoy, Mustafa. (2004). “Kırgız Gelenekleri ve Abramzon,” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Sayı,1. s. 1-10.
• Myrzabaev, Mametbek. (2009). Kırgızistan’da Din-Devlet İlişkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Orazbaev, Mayrambek. (2013). “Kültürümüzde Yemin.” Acta Turcıca Çevirimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı, 2. s. 1-15.
• Tombak, Fatma. (2011). “20. Yüzyıl Sovyet Rusyasında Din, İslamiyet ve Nüfus Üzerine Bir Değerlendirme.” History Studies Dergisi, Sayı, 3/2. s. 359-370.
• Tutar, Hüseyin. (2006). Ulus Devlet Oluşumunda Kırgız Kimliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ülger, İrfan Kaya. (2008). “Orta Asya’da Radikalizm Tehdidi: Gerçek Mi? Efsane Mi?” II Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi, Bişkek, s. 441-455.
• Yaman, Ali. (2008). “Sovyet Siyasi Tarihinde İslam ve Ateizm Mücadelesi: Sovyet Dönemi Kazak, Özbek ve Kırgız Ateizm Literatürün Analizi.” II Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi, Bişkek, s. 477-493.
• Yapıcı, Asım. (2002). Dini Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2. ss.75-118.
• Yapıcı, Asım. (2012). Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17:2, ss. 1-34.
• Vulfson, E, Semyonovna. (1901). Kirgizy. Moskova: S. Kurnin ve Ko Mağazasının Basımevi.