Investigation of Factors Affecting the Perception of Leisure Time of Cancer Patient Caregivers

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 62 - 74, 28.12.2024

Aytekin Demirkiliç

https://doi.org/10.51536/tusbad.1561132

Öz

Aim: The aim of this study is to identify the psychosocial and economic factors affecting the perception of leisure time among caregivers of cancer patients and to analyze the impact of these factors on their quality of life.
Method: This study was conducted using a review method. Within the scope of the research, psychosocial and economic factors affecting the perception of leisure time among caregivers of cancer patients were systematically examined. The literature review was carried out on Turkish and English articles, theses, and reports published between 2000 and 2024 that focus on the perception of leisure time and caregiving burden among cancer caregivers. Reputable academic databases such as PubMed, ScienceDirect, Google Scholar, Yok Akademik and Dergipark were utilized during the data collection process, with key search terms including "care burden, leisure time, caregivers, and leisure activities."
Results: The findings of the study indicate that the perception of leisure time among caregivers of cancer patients is often negatively affected by psychosocial burdens (depression, stress, social isolation) and economic factors (financial difficulties, job loss). Psychosocial factors limit individuals' social relationships, while economic concerns restrict their ability to plan leisure activities. This situation leads to a decrease in quality of life and a decline in the effectiveness of the caregiving process.
Conclusion: The findings reveal that improving the perception of leisure time during the caregiving process plays a critical role in alleviating both psychosocial and economic impacts. Enhancing caregivers' access to social support mechanisms and providing financial assistance will enable them to utilize their leisure time more effectively. Such support can improve individuals' quality of life while contributing to the sustainability of the caregiving process.

Anahtar Kelimeler

Care burden, Caregivers, Leisure activities, Leisure time

Kanser Hastasına Bakım Veren Bireyin Boş Zaman Algısına Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, kanser hastalarına bakım veren bireylerin boş zaman algısını etkileyen psikososyal ve ekonomik faktörleri belirlemek ve bu faktörlerin bireylerin yaşam kalitesine olan etkilerini analiz etmektir.
Yöntem: Bu çalışma, derleme yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Araştırma kapsamında kanser hastalarına bakım veren bireylerin boş zaman algısını etkileyen psikososyal ve ekonomik faktörler sistematik olarak incelenmiştir. Literatür taraması, 2000-2024 yılları arasında yayımlanan, kanser hastalarına bakım veren bireylerin boş zaman algısı ve bakım yükü konularını ele alan Türkçe ve İngilizce makaleler, tezler ve raporlar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Veri toplama sürecinde PubMed, ScienceDirect, Google Scholar, Yok Akademik ve Dergipark gibi saygın akademik veri tabanları kullanılmış; tarama sırasında "bakım yükü, boş zaman, bakıcılar, boş zaman aktiviteleri" gibi önemli anahtar kelimelerden yararlanılmıştır.
Bulgular: Çalışmada elde edilen bulgular, kanser hastalarına bakım veren bireylerin boş zaman algısının genellikle psikososyal yükler (depresyon, stres, sosyal izolasyon) ve ekonomik faktörler (maddi zorluklar, iş kaybı) nedeniyle olumsuz etkilendiğini göstermektedir. Psikososyal faktörler bireylerin sosyal ilişkilerini sınırlandırırken, ekonomik kaygılar bireylerin boş zamanlarını planlama yetilerini kısıtlamaktadır. Bu durum, yaşam kalitesinde azalmaya ve bakım sürecindeki etkinliğin düşmesine neden olmaktadır.
Sonuç: Bulgular, bakım verme sürecinde boş zaman algısının iyileştirilmesinin hem psikososyal hem de ekonomik etkilerin azaltılmasında kritik bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Bakım veren bireylerin sosyal destek mekanizmalarına erişimlerinin artırılması ve ekonomik yardım sağlanması, boş zamanlarının verimli kullanımına olanak tanıyacaktır. Bu desteklerin sağlanması, bireylerin yaşam kalitesini artırırken bakım sürecinin daha sürdürülebilir hale gelmesine katkıda bulunabilir.

Anahtar Kelimeler

Bakıcılar, Bakım yükü, Boş zaman, Boş zaman aktiviteleri

Kaynakça

• Atıcı E. Tıp tarihinde kanser ve lösemi. Türk Onkoloji Dergisi. 2007;22(4):197-204.
• Gök Uğur H, Çatıker A. Evde bakım hastalarının bakım vericilerindeki stres düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2019;35(3):115-22.
• Yayla Ö, Çetiner H. Boş Zamanların Değerlendirilmesinde Etkili Olan Faktörlerin Boş Zaman Tatminine Etkisi. Turizm Akademik Dergisi. 2019;6(1):219-28.
• Şentürk S, Bıçak D, Akça D. Kanserli hasta yakınlarının yaşadıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2018;5(1).
• Applebaum AJ, Breitbart W. Care for the cancer caregiver: A systematic review. Palliative Support Care. 2013; 11:231-52.
• Koç Z, Sağlam Z, Çınarlı T. Kanser tanısı almış olan bireylere bakım veren hasta yakınlarının bakım verme yükü ile etkileyen faktörlerin belirlenmesi. JSHS. 2016;1(1):99-116.
• Hoenig J, Hamilton MW. The schizophrenic patient in the community and his effect on the household. Int J Soc Psychiatry. 1966;12(3):165-76.
• Arslantaş H, Adana F. Şizofreninin bakım verenlere yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2011;3(2).
• Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: correlates of feelings of burden. Gerontologist. 1980;20(6):649-55.
• Öner Öİ, Karabulutlu EY. Onkoloji hastalarına bakım verenlerin bakım verme yükü ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Perspect Palliat Home Care. 2023;2(3):116-26.
• Yeşil T, Çetinkaya Uslusoy E, Korkmaz M. Kronik hastalığı olanlara bakım verenlerin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Gümüşhane Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(4):54-66.
• Kurt S, Ünsar S, Erol Ö. Kanserli hastalara bakım verenlerin yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;11(1).
• Dumazedier J. Aile ve toplum. Topbaş E, çeviren. Aile ve Toplum. 1991 Haz;1(2).
• Çeler H, Özyurt B, Elbi H, Özcan F. Meme kanseri hastalarının yakınlarında yaşam kalitesinin ve bakım yükünün değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2018;18(2).
• Olgun Ş. Meme kanserli bireylerde manevi bakımda hemşirenin rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;4(3).
• Ateş E, Canyılmaz E, Çakır NG, Yurtsever C, Yöney A. Kanser Hastalarının ve Onlara Bakım Veren Kişilerin Depresyon ve Anksiyete Durumlarının Değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2018;18(1):61-7.
• Yeşil T, Çetinkaya Uslusoy E, Korkmaz M. Kronik hastalığı olanlara bakım verenlerin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(4):54-66.
• Hiçdurmaz D, Öz F. Stresle başetmenin bir boyutu olarak spiritüalite. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(1):50.
• Lafcı D, Yıldız E, Toru F, Karakaya D. Kanser hastalarında bakım yükü ve bakım verenlere etkisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2020;7(2):105-13.
• Eskimez Z, Köse Tosunöz İ, Öztunç G, Yeşil Demirci P, Paydaş S, Kumaş G. Kemoterapi alan meme kanserli hastalara bakım veren yakınlarının yaşam kalitesi. Sağlık Bilimleri Dergisi. 09 Nisan 2021;30(1):21-30.
• Akpinar NB, Yurtsever S. Care burden and quality of life of family members caring for cancer outpatients. Int J Caring Sci. 2018 Sep-Dec;11(3):1516.
• Northouse L, Katapodi M, Song L, Zhang L, Mood D. Family caregivers of cancer patients: a review of challenges and interventions. CA Cancer J Clin. 2010;60(5):317-39.
• Korkmaz BC. Aile odaklı yas terapisinin kanser hastası olan ailelerde aile işlevselliğine etkisi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi. 2024;7(13)
• Atan G, Özer Z, Bahçecioğlu Turan G. Kanser hastalarında umutsuzluk ve manevi bakım algısının değerlendirilmesi. J Contemp Med. 2020;10(2)
• Gözübüyük Tamer M. Yaşlı hastalarına bakım veren kadınların deneyimleri ışığında “evde bakım hizmetinin” değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD). 2017; 26:157-86. Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr
• Carey M, Paul C, Mackenzie L, Sanson-Fisher R, Cameron E. Do cancer patients’ psychosocial outcomes and perceptions of quality of care vary across radiation oncology treatment centres? Eur J Cancer Care (Engl). 2012 May;21(3):384-9.
• Kara R, Gümüş M, Başbakkal Z. The care burden and difficulties experienced by parents caring for a child with cancer. E-Journal of Dokuz Eylul University Nursing Faculty. 2023; 16:234-46.
• Kim Y, Given BA. Quality of life of family caregivers of cancer survivors: Across the trajectory of the illness. Cancer. 2008; 112:2556-68.
• Aslan N, Cansever BA. Ergenlerin boş zaman değerlendirme algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012;42(42):1-13.
• Applebaum AJ, Breitbart W. Care for the cancer caregiver: A systematic review. Palliat Support Care. 2013; 11:231-52.
• Johansen S, Cvancarova M, Ruland C. The effect of cancer patients’ and their family caregivers’ physical and emotional symptoms on caregiver burden. Cancer Nurs. 2018 Mar 1;41(2):91-9.
• Usgu S, Özbudak Ö. Farklı kanser türüne sahip bireyler ile bakım verenlerinde fiziksel aktivite, yorgunluk düzeyi ve yaşam kalitesinin incelenmesi. KSÜ Tıp Fak Derg. 2022 Tem;17(2):123-33. doi: 10.17517/ksutfd.939552.
• Karaağaç H, Var EÇ. Investigation of the effect between care burden and quality of life in caregivers of schizophrenia patients. Klinik Psikiyatri Dergisi. 2019;22(1):16-26.
• Kim Y, Schulz R. Family caregivers’ strains: comparative analysis of cancer caregiving with dementia, diabetes, and frail elderly caregiving. J Aging Health. 2008;20(5):483-503.
• Polat Ü, Atamer B. Palyatif bakım alan kanser hastalarına bakım verenlerin bakım yükü ve karşılanmamış bakım gereksinimleri. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;5(2).
• Suna N, Yalçın B, Ekinci AŞ, Aydınlı O, Demirkazık A, Savaş İ, et al. Quality of life assessment in patients with non-small cell lung cancer who have or have not received second line chemotherapy. Acta Oncol Turc. 2015;48(2):53-62.
• Given B, Sherwood PR, Given CW. What knowledge and skills do caregivers need? Am J Nurs. 2008;108(9 Suppl):28-34.
• Bergelt C, Ulrich CM, Wuerstlein R, et al. Depressive symptoms in family caregivers of cancer patients: a systematic review. Psychooncology. 2019;28(3):582-93.
• Stenberg U, Ruland CM, Miaskowski C. Review of the literature on the effects of caring for a patient with cancer. Psychooncology. 2010;19(10):1013-25.
• Gaugler JE, Linder J, Given CW, Kataria R. Family caregiving in cancer: perceived rewards and challenges. Support Care Cancer. 2008;16(7):791-801.
• Kurt S, Ünsar S, Erol Ö. Kanserli hastalara bakım verenlerin yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;11(1).
• Hudson P, Aranda S. The impact of caregiving on caregivers: a review of the literature. Support Care Cancer. 2014;22(4):1085-95.
• Bee PE, Barnes P, Luker KA. A systematic review of informal caregivers’ needs in providing home-based end-of-life care. J Clin Nurs. 2009;18(10):1379-93
• Soner S, Aykut S. Alzheimer hastalık sürecinde bakım veren aile üyelerinin yaşadıkları güçlükler ve sosyal hizmet. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017;3(2):375-87.
• Öner Öİ. Onkoloji hastalarına bakım verenlerin bakım verme yükü ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Perspect Palliat Home Care. 2023;2(3):116-26.
• Çakır G, Yaman ÖM. Yaşlılara evde bakım veren aile üyelerinin yaşadıkları zorluklar ve etkileyen unsurlar. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 2021 Dec 30;0(18):104-24.
• Çakır G, Yaman ÖM. Yaşlılara evde bakım vermenin bakım veren aileler üzerindeki etkilerinin aile kuramları temelinde değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2022 Apr 30;33(2):577-604.
• Kim Y, Given BA. Quality of life of family caregivers of cancer survivors: Across the trajectory of the illness. Cancer. 2008; 112:2556-68.
• Toptaş Kılıç S, Öz F. Kanser Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Sorunları, Yaşam Kalitesi ve Müdahaleler. HUHEMFAD. 2019;6(3):195-203.
• Balaban BB. Evde bakım hizmeti veren hasta yakınlarının bakım yükü ve bunu etkileyen faktörler [Yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı; 2021 Ağustos. 51 sayfa.
• Korkut Ö, Gençtürk Z, Gör Ö, et al. Yaşlılara bakım veren aile bireylerinde algılanan bakım yükü ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. J Int Soc Sci Acad Res. 2021;53-78.
• Kaya N, Bolol N, Ülgen S, İşçi Ç, Özen S, Akgün G. Quality of Life and Influencing Factors in Caregivers of Patients with Cancer. Clinical and Experimental Health Sciences. 2018;8(1):25-3.
• Kurt S, Yıldırım Y, vd. Evaluation of quality of life of caregivers for patients with cancer. J Cancer Care. 2022;16(3):493-502.
• Eryiğit Günler O. Kronik hastalıkların yol açtığı bazı toplumsal problemler. J Soc Health Sci. 2022;14(2):213-25.
• Aydın N, Hosseinnezhad F. Covid-19 pandemisi sürecinde kanser hastalarının yaşadığı sorunlar: Nitel bir çalışma. Turk J Fam Med Prim Care. 2022 Sep 26;16(3):493-502.
• Assadı M, Aydın N. Sosyal hizmet perspektifinden kanser hastalarının yaşadığı sorunlar ve başa çıkma mekanizmalarının değerlendirilmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 2024 Haz 24;12(23):55-73.
• Ürek D, Uğurluoğlu Ö. Finansal toksisite: Kanser bakımında yeni bir yan etki. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2021;24(3):651-80.
• Ayvat İ, Atlı Özbaş A. Yaşlı kanser hastalarının destekleyici bakım gereksinimleri: Gereksinimler de yaşlanıyor mu? Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021 Mar 31;8(1):93-100.