Pozitif Liderlik ve İşle Bütünleşme İlişkisi: Mutluluk Kaynaklarının Düzenleyici Rolü

Year 2025, Issue: 44, 228 - 251, 26.05.2025

Bilge Akyüz Ünlü , Mehmet Özmen

Abstract

İnsanlar, toplum içerisinde yaşayan ve hayatın her döneminde birbirine ihtiyaç duyan sosyal varlıklardır. Bir arada kalma eğilimi olan insan, önce grup sonra toplum düzeyinde bir yapı içerisinde sürekli iletişim halindedir. Bu yapı içerisinde rollerin sınırları ve paylaşımı, diğer bireylerden daha ön plana çıkan bir lider tarafından belirlenmektedir. Günümüzde geleneksel yönetim modelleriyle sergilenen liderliklerin, çalışanların verimliliği, performans sürekliliği ve örgüt başarısı konularında yetersiz kaldığı görülmektedir. Çalışma hayatında artan beklentiler, iş yerleri ve yapılan işleri, çalışanların kendilerini gerçekleştirme platformları haline getirmiştir. Bu beklenti ve ihtiyaçlar doğrultusunda, düzen ve refahın ancak mutlu ve iç huzuru yakalayabilen çalışanlarla sağlanabileceği kanaatiyle erdemli “iyi insan yönetici” liderlik teorileri geliştirilmektedir. Çalışmanın amacı, pozitif lider davranışlarının, çalışanların işle bütünleşmesine olan etkisinde farklı mutluluk kaynaklarının düzenleyici rolünü araştırmaktır. Nicel araştırma yöntemlerinden biri olan ilişkisel tarama modeli kullanılarak yapılan çalışma Ankara Merkez ve ilçelerinin yanı sıra Bolu ve Zonguldak’ta hizmet veren Başgimpa Marketler Zinciri çalışanları evreninde gerçekleştirilmiştir. Pilot bir çalışma ile PERMA, işle bütünleşme ve pozitif liderlik ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik kontrolleri yapılmış, ardından 312 market çalışanından elde edilen verilerin analizinin gerçekleştirildiği asıl çalışmaya geçilmiştir. Araştırma analizleri sonucunda, yöneticilerin sahip oldukları yetkinliklerin, çalışanlara gösterdikleri bireysel ilginin ve personelini güçlendirici bir yönetim anlayışıyla sergiledikleri davranışların, çalışanların işle bütünleşmelerinde en etkili pozitif liderlik davranışları olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Pozitif liderlik , işle bütünleşme , mutluluk kaynakları

The relationship between positive leadership and work engagement: the moderating role of happiness sources

Abstract

People are social beings who live in society and need each other at every stage of life. People who tend to stay together are in constant communication within a structure, first at the group level and then at the society level. Within this structure, the boundaries and sharing of roles are determined by a leader who stands out more than other individuals. Today, it is seen that the leaderships exhibited with traditional management models are inadequate in terms of employee productivity, performance continuity and organizational success. Increasing expectations in business life have turned workplaces and the work done into platforms for employees to realize themselves. In line with these expectations and needs, virtuous “good person manager” leadership theories are being developed with the belief that order and prosperity can only be provided by employees who are happy and can achieve inner peace. The aim of the study is to investigate the regulatory role of different sources of happiness in the effect of positive leader behaviors on the integration of employees with work. The study, which was conducted using the relational screening model, one of the quantitative research methods, was conducted among the employees of Başgimpa Market Chain, which provides service in Ankara Center and its districts, as well as in Bolu and Zonguldak. The validity and reliability checks of PERMA, work integration and positive leadership scales were carried out with a pilot study, and then the main study was carried out, in which the data obtained from 312 market employees were analyzed. As a result of the research analyses, it was determined that the competencies of the managers, the individual attention they showed to the employees and the behaviors they displayed with an empowering management approach to their staff were the most effective positive leadership behaviors in the work integration of the employees.

Keywords

Positive leadership , work engagement , sources of happiness , PERMA model

References

• Kaynakça Akgümüş, E. (2019). Psikolojik sermaye ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: sağlık çalışanlarına yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi, On dokuz Mayıs Üniversitesi). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/677630
• Aktouf, O. (1992). Management and theories of organizations in the 1990s: Toward A Critical Radical Humanism. Academy of Manegement, 17(3), 407- 431. https://doi.org/10.2307/258717
• Alparslan, A.M., Yastıoğlu, S. & Taş, M.A. (2019). Mutlu eden yöneticiler-pozitif psikoloji bağlamında araştırmalar ve öneriler. Nobel Yayınevi.
• Alparslan, A.M. ve Ekşili N. (2019). Pozitif liderlik modeli: Hizmet sektörü çalışanları üzerine bir araştırma 7. Örgütsel Davranış Kongresi Bildirisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Alparslan, A.M., Polatcı S. & Yastıoğlu, S. (2021). Akademisyenlik mesleğinde işin anlam kaynakları akademik performans ilişkisi üzerine bir araştırma. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(2), 281-289.
• Aluş, Y. ve Selçukkaya, S. (2015). Türk ailesinde mutluluk algısı ve değerleri. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 151-175Deci, L. ve Ryan, R. M. (2008). Self-determination theory: A macrotheory of human motivation, development and health. Canadian Psychology, 49(3), 182–185. DOI.org/10.1037/a0012801.
• Aslaner, F. ve Artan, İ. H. (2019). Pozitif psikolojik sermayenin lider-üye etkileşimi vasıtasıyla bireysel performansı etkilemedeki rolü: Perakende sektöründe bir araştırma. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1657-1689.
• Aygül, S.İ. (2013). Kurumlarda mutluluk başkanı yönetim modeli (Yayın Nu.416045) (Yüksek Lisans Tezi, T.C. Bahçeşehir Üniversitesi).
• Boehm, J. K. ve Lyubomirsky, S. (2008). Does happiness promote career success? Journal of Career Assessment, 16(1), 101–116. DOI:10.1177/1069072707308140.
• Bakker, A.B. ve Schaufeli W.B. (2008). Positive organizational behavior: engaged employees in flourishing organizations. Journal of Organizational Behavior, 29(2), (147-154). DOI: 10.1002/job.515.
• Bakker, A.B., Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. & Taris, T. W. (2008). Work engagement: An emerging concept in occupational health psychology. Work & Stress, 22(3), 187-200.
• Bakker, A. B. ve Leiter, M. P. (2010). Work engagement: A handbook of essential theory and research. Psychology Press.
• Butler, J. ve Kern, M. L. (2015). The PERMA-profiler: A brief multidimensional measure of flourishing. Unpublished manuscript. http://www.peggykern.org/questionnaires.html [21.06.2021].
• Butler, J. ve Kern, L. (2016). The PERMA-profiler: A brief multidimensional measure of flourishing. International Journal of Well being, 6(3), 47-56. DOI: 10.5502/ijw.v6i3.526
• Cameron, K. (2012). Positive leadership: Strategies for extraordinary performance. San Fransisco: Berrett-Koehler Publisher.
• Cameron, K. (2013). Pozitif liderlik – Olağanüstü bir performans için stratejiler. Arıtan Yayınevi. Coşkuner, M., & Şentürk, F. K. (2017). Dönüşümcü ve İstismarcı Liderlik Davranışlarının İşe Adanmışlık Üzerine Etkisi: AVM Çalışanları Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 165-195.
• Csikszentmihalyi, M. (2014). Flow and the foundations of positive psychology: The collected works of Mihaly Csikszentmihalyi. DOI: 10.1007/978-94-017-9088-8.
• Dağlı, G., Silman, F. & Çağlar, G. (2008). Liderlerin başarısında duygusal zekanın rolü ve önemi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (17), 22-46.
• Deci, L. ve Richard M. (2000). The what and why of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-68. DOI:10.1207/S15327965PLI1104_01
• Demirci, İ., Ekşi, H., Dinçer, D. & Kardaş, S. (2017). Beş boyutlu iyi oluş modeli: PERMA ölçeği türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 60-77. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/perma-olcegi-toad.pdf
• Diener, E.(1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, (95), 542-575.
• Ekşili, N. (2019). Pozitif Liderlik Modeli.[Doktora Tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekşili, N. ve Alparslan, A.M. (2021). Hizmet sektöründe pozitif liderlik ölçeği geliştirme çalışması. Journal of Organizational Behavior Review, 3(1), 88-112.
• Eryılmaz, A. (2011). Investigating adolescents’ subjective well-being with respect to using subjective well-being increasing strategies and determining life goals. Düşünen Adam: Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 2(1), 44-51. DOI: 10.5350/DAJPN2011240106t.
• Eser, İ. ve Summak, M. S. (2020). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye ve etik liderlik algısının işle bütünleşmeyle olan ilişkisi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 7 (2) , 180-205.
• Frankl, V. E. (2009). İnsanın anlam arayışı (3. baskı), çev. S. Budak, Okuyan Us Yayınları. https://kupdf.net/download/304-nsan-305-n-anlam-aray-305-351-305-pdf_59f2f8d2e2b6f5bc018defe1_pdf#
• Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2(3), 300-319. DOI:10.1037/1089-2680.2.3.300. Fredrickson, B. L. ve Branigan, C. (2005). Positive emotions broaden the scope of attention and thoughtaction repertoires. Cognition & Emotion, 19(3), (2005): 313-332.
• Gordon, J. (2017). The power of positive leadership (1.baskı). Wiley. https://www.perlego.com/book/991075/the-power-of-positive-leadership-pdf
• Greenberg, Mrs, & Arakawa, Dana. (2006). Optimistic Managers & Their Influence on Productivity & Employee Engagement in a Technology Organization. Master of Applied Positive Psychology (MAPP) Capstone Projects. 2
• Gündoğdu, R. ve Yavuzer, Y. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öznel iyi oluş ve psikolojik ihtiyaçlarının demografik değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 115-131.
• Gürler, M. (2018). Öğretmenlerin Lider-Üye Etkileşimi İle İşle Bütünleşme İlişkisinde Çalışan Sesliliğinin Aracılık Etkisinin İncelenmesi [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hair, J. F., Matthews, L. M., Matthews, R. L., & Sarstedt, M. (2017). PLS-SEM or CB-SEM: updated guidelines on which method to use. International Journal of Multivariate Data Analysis. 1(2), 107-123. DOI:10.1504/IJMDA.2017.087624
• Henderson, L.W. ve Knight, T. (2012). Integrating the hedonic and eudaimonic perspectives to more comprehensively understand wellbeing and pathways to wellbeing. International Journal of Wellbeing, 2(3), 196-221. DOI:10.5502/ijw.v2i3.3
• Huta, V. ve Ryan, R. M. (2010). Pursuing pleasure or virtue: The differential and overlapping well-being benefits of hedonic and eudaimonic motives. Journal of Happiness Studies, (11), 735–762.
• Isen, A.M. (2001). An influence of positive affect on decision making in complex situations: Theoretical ıssues with practical ımplications, Journal of Consumer Psychology,11(2), 75-85. DOI :10.1207/S15327663JCP1102_01
• İnce, M., ve Gül, H.(2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık, İleri Giden Ofset, Ankara, 122.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724. DOI:10.2307/256287
• Karadaş, A. (2014). Holocene palaeogeographies and coastline changes of the Bornova Plain (Izmir). Ege Coğrafya Dergisi, 23(2), 36-52.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kelloway, K. E. ve Barling, J. (2010). Leadership development as an intervention in occupational health psychology. Work and Stress, (24), 260-279.
• Kesken, J. ve Ayyıldız, N.A. (2008). Liderlik yaklaşımlarında yeni perspektifler: Pozitif ve otantik liderlik. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 729-754. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab/issue/39846/472508
• Keyes, C. L. M. (1998). Social well-being. Social Psychology Quarterly, 61(2), 121–140. DOI:10.2307/2787065
• Khaw, D. ve Kern, M. (2014). A cross-cultural comparison of the PERMA model of well-being. Undergraduate Journal of Psychology at Berkeley, 8(1), 10-23.
• Koydemir, S. (2015). Hedonik uyum: Sürdürülemez mutluluğun kaynağı. https://dunyalilar.org/hedonik-uyum-surdurulemez-mutlulugunkaynaği.html/ [2 Şubat 2019]
• Kun, A., Balogh, P. & Krasz, K. G. (2017). Development of the work-related wellbeing questionnaire based on Seligman’s PERMA model. Periodica Polytechnica Social and Management Sciences, 25(1), 56-63.
• Lopez, S. J. ve Snyder, C. R. (2009). The Oxford handbook of positive psychology. Oxford University Press.
• Lovett, N. ve Lovett, T. (2016). Wellbeing in education: Staff matter. International Journal of Social Science and Humanity, 6(2), 107- 112. DOI:10.7763/IJSSH.2016.V6.628
• Lyubomirsky, S, Sheldon, K.M, & Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: the architecture of sustainable change. Review of General Psychology, 9(2), 111–131.
• Luthans, F. ve Youssef, C. M. (2007). Emerging positive organizational behavior. Journal of management, 3(3), 321-349. DOI: 10.1177/0149206307300814
• Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. & Avey, J. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational cimate – employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, (29), 219–238.
• Lykken, D. ve Tellegen, A. (1996). Happiness is a stochastic phenomenon. Psychological science, (7), 186–189. DOI:10.1111/j.1467-9280.1996.tb00355.x Lyubomirsky, S., King, L. & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, (131), 803-855.
• Malinga, K., Stander, M.W. & Nell, W. (2019). Positive leadership: moving towards an integrated recognition and interventions. Theoretical Approaches to Multicultural Positive Psychological Interventions, 201-228. doi:10.1007/978-3-030-20583-6_9
• Mill , J.S. (2003) Hürriyet üstüne, çev. M. Osman Dostel, sad. Ömer Çaha. Liberal Düşünce Topluluğu.
• Mind the Positive (t.y.). Mutluluğa giden yol yoktur. Mutluluk o yolun kendisidir! https://mindthepositive.com/tr/mutluluga-giden-yol-yoktur [4 Kasım 2019]
• Myers D. G. ve Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Science, 6(1), 10-19. DOI:10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x
• Orhan, İ.Ü. (2020). Mutluluk. https://www.uplifers.com/mutluluk-cesit-cesittir-siz-hangisinin-pesindesiniz-eudaimonia-nedir-neden-mutlu-eder/ [21 Eylül 2018]
• Özsalmanlı, A. Y. (2005). Türkiye’de kamu yönetiminde liderlik ve lider yöneticilik. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 137-146. https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49971/640595
• Platon. (2011). Protogaras (8. baskı), çev. Tanju Gökçöl, Remzi Kitabevi.
• Porter, L.W., Steers, R.M., Mowday, R.T. & Boulıan, P.V. (1974): “Organizational commitment, job satisfaction and turnover among Psychiatric Technicians”, Journal of Applied Psychology, (59)(5), 603-609.
• Quinn, A. (2018). Theory of well-being: Elements and interventions. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020. https://www.goodtherapy.org/blog/theory-of-well-being-elements-interventions-0203184
• Ratner, K., Burrow, A. L., Burd, K. A. & Hill, P. L. (2019). On the conflation of purpose and meaning in life: A qualitative study of high school and college student conceptions. Applied Developmental Science, 1-21.
• Rich, B. L., LePine, J. A. & Crawford, E. R. (2010). Job engagement: Antecedents and effects on job performance. Academy of Management Journal, (53), 617-635.
• Rothmann, S.ve Rothmann, S. (2010). “Factors associated with employee engagement in South Africa”, SA Journal of Industrial Psychology, 36(2), 1-12.
• Ryan,. M.R. ve Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: A review of researchon hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52(1), 144-166. doi:10.1146/annurev.psych.52.1.141
• Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081.
• Ryff, C.D. ve Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727. DOI:10.1037/0022-3514.69.4.719
• Sağır, M. (2011) “Kurum Kültürü Kavramı ve İşletmelerde Kurum Kültürünün Önemi”, Selçuk Üniversitesi Kadınhanı Faik İçil Meslek Yüksekokulu Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi 1(1),113-126.
• Schaufeli, W. (2012). Work engagement. What do we know and where do we go? Work engagement in everyday life, business and academia. Romanian Journal of Applied Psychology, (14) 3-10.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-Romá, V. & Bakker, A. B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3(1), 71-92. DOI:10.1023/A:1015630930326
• Schaufeli, W. B. ve Bakker, A.B. (2004). Job demands, job resources and their relationship with burnout and engagement: A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 25(3), 293-315
• Schaufeli, W.B. ve Salanova, M. (2008). A cross-national study of work engagement as a mediator between job resources and proactive behaviour. The International Journal of Human Resource Management, 19(1), 116-131. DOI: 10.1080/09585190701763982
• Seligman, M. P. ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An ıntroduction. American psychologist. Positive Psychology Articles, 55(1), 5-14.
• Seligman, M. (2011). Flourish: A new understanding of happiness, well-being and how to achieve them. Boston, MA: Nicholas Brealey Publication.
• Seligman, M.P. (2018). PERMA and the building blocks of well-being. The Journal of Positive Psychology, 13(4), 1-3. DOI: 10.1080/17439760.2018.1437466
• Shmotkin, D.,ve Shrira, A. (2012). On the distinction between subjective well-being and meaning in life: Regulatory versus reconstructive functions in the face of a hostile world. In P. T. P. Wong (Ed.), The human quest for meaning: Theories, research, and applications (2nd ed., pp. 143–163). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Tarhan, N. (2018). Pozitif psikoloji bilimsel elbise giymiş tasavvuftur. https://npistanbul.com/assets/uploads/basinbulten/npistanbul-basin-bulten-2018-02-11_346.pdf [10 Eylül 2020].
• Tombaugh, J. (2005). Positive leadership yields performance and profitability: Effective organizations develop their strengths. Development and Learning in Organizations, (19), 15-17. DOI: 10.1108/14777280510590031
• Ülbeği, D.İ., İplik, E. ve Yalçın, A.(2018). Etik liderliğin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisinde işe adanmanın rolü. Sayıştay Dergisi, 111, 173-195.
• Van, V., Gerben, E. ve Evert, V. (1998). Motivating effects of task and outcome interdependence in work teams. Group Organization Management, 23(2), 124- 43.
• Van Beek, I., Hu, Q., Schaufeli, W. B., Taris, T. W. & Schreurs, B. H.J. (2012). For fun, love, or money: What drives workaholic, engaged and burned-out employees at work? Applied Psychology, 61(1), 30–55. DOI: 10.1111/j.1464-0597.2011.00454.x
• Yıldırım, M. (2020). İşle bütünleşmeyi etkileyen faktörler ve işle bütünleşmenin bireysel ve örgütsel çıktıları. Business, Economics And Management Research Journal - Bemarej, 3(2), 91-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bemarej/issue/58484/794299
• Waterman, A. S. (1990). Personal expressiveness: Philosophical and psychological foundations. The Journal of Mind and Behavior, 11, 47–74.
• Waterman, A. S. (1993). Two conceptions of happiness: Contrasts of personal expressiveness (eudaimonia) and hedonic enjoyment. Journal of Personality and Social Psychology, 64(4), 678–691.
• Wong, P. T. P., & Fry, P. S. (1998). Handbook of personal meaning: Theory, research, and application. World Health Organization. (2006). Constitution of the World Health Organization: Basic documents (45.baskı). Supplement. https://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf