TRT Repertuar Arşivine Giren Trabzon Yöresine Ait Türkülerde Kadın Algısı

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 245 - 262, 30.12.2024

Tuğcan Yılmaz , Sercan Kondiloğlu , Arslan Ardıç , Emre Uzun , Cihan Büke , Zühal Dinç Altun

Öz

Bu araştırmanın amacı TRT Türk Halk Müziği Repertuar arşivine girmiş Trabzon yöresine ait kırık havalarda kadına ilişkin algının incelenmesidir. Bu araştırma nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde tasarlanmış olup 102 Trabzon türküsüne ait sözler doküman analiz yöntemi ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Kadın temasının anlatılış özelliklerinin benzer ve farklı yönleri ele alınarak kadına yüklenen roller, statü ve duygu durumu açısından ele alınarak analiz edilmiştir. Tema ve kategoriler genelden özele doğru tümdengelim yol izlenerek veriler tablolar halinde sunulmuştur. Araştırmanın bulgularına göre; incelenen türkülerde 46 şiddet içerikli eser, 18 şiddet ve övgüyü aynı anda içeren eser, 10 övgü içeren eser ve 28 kadınla ilgili söz içermeyen eserden oluştuğu görülmektedir. Şiddet ifadelerinin ağırlıkta olduğu ve sözel şiddet, cinsel şiddet, fiziksel şiddet, sosyal şiddet ve psikolojik şiddet unsurlarının yer aldığı görülmektedir. Olumlu olarak ise; fiziksel görünüm üzerinden sevgilinin güzelliği övülmüştür. Bu makale ile birlikte; rol model sayılabilen bestecilerin örnek kişi olmaları gerektiği ve topluma kazandırdığı eserlerde, daha yapıcı, birlik, beraberlik, kardeşlik, iyi niyet, övgü gibi daha güzel duyguları, kadınlara nasıl davranılması gerektiği gibi sözleri eserlerinde bulundurmaları gerektiği önerilmektedir. Bu bestecilerin kadına şiddet içerebilecek sözleri eserlerinde kullanmamaları, daha önce yazılmış eserlerin TRT ve diğer müzik kurumlarına kabulünde ciddi bir denetleme sürecinden geçilmesi gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

TRT, Repertuar, Türkü, Kadın, Şiddet, Övgü

Perception of Women in Folk Songs from the Trabzon Region in the TRT Repertoire Archive

Öz

The aim of this research is to examine the perceptions of women in the broken airs of the Trabzon region that have entered the TRT Turkish Folk Music Repertoire archive. This research was designed within the framework of a qualitative research approach, and the lyrics of 102 Trabzon folk songs were analysed using the document analysis method and content analysis methods. Similar and different aspects of the narrative features of the woman theme were discussed and analysed in terms of the roles assigned to women, status, and emotional state. Themes and categories are presented in tables by following a deductive method, namely, a general-to-specific method. According to the findings of the research, the folk songs examined comprise 46 works containing violence, 18 works containing violence and praise at the same time, 10 works containing praise, and 28 works containing no words about women. Expressions of violence are predominant, and elements of verbal, sexual, physical, social, and psychological violence are included. On a positive note, the beauty of the lover was praised through her physical appearance. This article suggests that composers who can be considered role models should include more constructive, better feelings such as unity, solidarity, brotherhood, goodwill, and praise, and words such as how women should be treated in their works. It is suggested that these composers should not use lyrics that may contain violence against women in their works and that a serious inspection process should be passed before the acceptance of previously written works to TRT and other music institutions.

Anahtar Kelimeler

TRT, Repertoire, Folk Song, Women, Violence, Praise.

Kaynakça

• Akbaş, İ., & Uyanık, Z. (2016). Kadına yönelik şiddet. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 32-42.
• Akın, B. (2018). Kültürel bellek ve müzik. Avrasya Müzik ve Dans Dergisi, (13), 101-117.
• Alpyıldız, E. (2012). Yerelden ulusala taşınan müzik belleği ve Yurttan Sesler. Milli Folklor, 24(96), 84-93.
• Altheide, D. (1996). Process of document analysis. D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
• Argüello‐Gutiérrez, C., Cubero, A., Fumero, F., Montealegre, D., Sandoval, P., & Smith‐Castro, V. (2023). I'm just joking! Perceptions of sexist humour and sexist beliefs in a Latin American context. International Journal of Psychology, 58(2), 91-102.
• Bemiller, M. L., & Schneider, R. Z. (2010). It's not just a joke. Sociological Spectrum, 30(4), 459-479.
• Billig, M. (2005). Comic racism and violence. In Beyond a joke: The limits of humour (pp. 25-44). Palgrave Macmillan UK.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Ekici, S. (2004). Popüler kültürün icra ortamı bağlamında medya-Türk halk müziği ilişkisine dair bazı tespit ve öneriler. Türklük Bilimi Araştırmaları, (16).
• Genç, H. N. (2006). Kadın, şiddet ve bazı türkülerdeki yansımaları. Kadın/Woman 2000, 7(2).
• Genç, H. N. (2018). Atasözlerinde toplumsal cinsiyet algısı olarak kadın. Folklor/Edebiyat, 24(94), 13-34.
• İbrahim, A. (2013). Kültür ve medeniyet kavramları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Dergisi, 15.
• Karal, D., & Aydemir, E. (2012). Türkiye’de kadına yönelik şiddet. Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk Halk Müziği Repertuar İnceleme ve Danışma Kurulu Yönetmeliği. (n.d.). https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263894/kultur-ve-turizm-bakanligi-turk-halk-muzigi-repertuar-inceleme-ve-danisma-kurulu-yonetmeligi.html
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Data management and analysis methods. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 428–444). Sage Publications.
• Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 15-34. REPERTÜKÜL-TÜRKÜPEDİA Repertuar Türküleri Külliyatı-Türkü Ansiklopedisi. (n.d.). Trabzon. https://www.repertukul.com/Yoreler--TRABZON
• Sol, S. (2016). Kadının dönüşüm mekânı: Rumeli türküleri örneği. Avrasya Etüdleri, 50(2), 24-45.
• Şiddet. (n.d.). In Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eiddet
• Tekiner, S. (2016). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu'nda televizyonun eğitimde kullanılması ve TRT eğitim [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi.
• TRT Kurumsal. (2015). Türk Halk Müziği Repertuar Arşivi. https://trtkurumsal.trt.net.tr/Uploads/application/msword/2015-03-04-15.02.04/10a7193f8a504ff7a5f3baa9597572e7.doc
• Türk Dil Kurumu. (n.d.). Şiddet ne demek? TDK sözlük anlamı. https://sozluk.gov.tr/
• Ulusoy Yılmaz, D., Keklik Kal, F. ve Bayburtlu, A. S. (2021). Halk türkülerinin içinde varlığını sürdüren şiddet çağrışımlı ifadeler. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(6), 1651-1666. doi: 10.18506/anemon.964286
• Ünlü, S., Bayram, N., Uluyağcı, C., & Bayçu-Uzoğlu, S. (2009). Kadına yönelik şiddet: TV dizilerinde kadına yönelik şiddet üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 5(4), 95-104.
• Yazgan, T. (2016). Cumhuriyetin örnek bir kültür kurumu Ankara Radyosu. TRT Akademi, 1(1), 300-314.
• Yılmaz, D. U., Kal, F. K., & Bayburtlu, A. S. (2021). Halk türkülerinin içinde varlığını sürdüren şiddet çağrışımlı ifadeler. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(6), 1651-1666.
• Yiğitcan, G. (2013). Kadına yönelik şiddet: Kırıkkale örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Yücel, H. (2011). Türk halk müziği üzerine bir inceleme. Akademik Bakış Dergisi, 26(1), 1-13.