Mukaddimetü İbni's-Salâh Adlı Esere Yöneltilen Bazı Eleştiriler ve Değerlendirilmesi

Year 2024, Volume: 9 Issue: 1, 125 - 151, 30.06.2024

Hüseyin Yürekli

https://doi.org/10.56108/ujte.1484784

Abstract

Mukaddimetü İbni’s-Salâh, diğer adıyla Ulûmü’l-hadîs, İbnü’s-Salâh’ın hadis ilimlerine dair kaleme aldığı köşe taşı eseridir. İbnü’s-Salâh, bu eseriyle hadis ilimleri alanında bir çığır açarak kendinden önceki çalışmalarda görülmeyen birçok yeniliğe imza atmıştır. O, Mukaddime’yi telif ederken, kendisinden önceki hadis müelliflerinin kitaplarında ele aldığı konuları düzenli bir hâle getirmeye çalışmış, onların eserlerinde geçen bazı ibareleri güzelleştirmiş ve onların değinmediği konulara ise ilk kez temas etmiştir. Mukaddime, yazıldığı dönemdeki hadis ıstılahlarını canlandırmış ve âdeta onları yeniden tanımlamıştır. Bu nedenle o, kendisinden sonra yazılan eserlere kaynaklık etmiş ve; onun üzerine birçok ta’lik, şerh, ihtisâr ve nüket yazılmıştır. Bununla birlikte Mukaddime, hadis alanında getirdiği birçok farkındalık ve değişime rağmen bazı konularda eleştirilmiştir. Mukaddime üzerine çalışmalar yapan İbn Hacer el-Askalânî (ö. 852/1449) gibi âlimler, eserlerinde Mukaddime’ye yönelik tenkitlere genişçe yer vermiştir. Binaenaleyh bu çalışmada âlimlerin, Mukaddime’ye yönelik bu eleştirilerine ana hatlarıyla temas edilecek ve bu eleştiriler makale sınırları içerisinde ayrıntıya inilmeden değerlendirilecektir.
Bu çalışmanın amacı, Mukaddime üzerine yazılan eserlerden, ona yöneltilen bazı eleştirileri sistematik bir şekilde tespit ederek konu başlıkları hâlinde düzenli bir şekilde ele almaktır. Özellikle Mukaddime’nin konu dağılımı ile tertibine ve İbnü’s-Salâh’ın hadislerin sıhhatinin tespitine dair kriterlerine yöneltilen eleştiriler belirlenerek değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Hadis, Mukaddime, İbnü’s-Salâh, Ulûmü’l-hadîs, Eleştiri.

Keywords

Hadis, Mukaddime, İbnü’s-Salâh, Ulûmü’l-hadîs, Eleştiri

Criticisms Towards "Muqaddimat Ibn al-Ṣalāḥ" and Their Evaluation

Abstract

“Muqaddimat Ibn al-Ṣalāḥ”, also known as “Ulūm al-Ḥadīth” is the milestone work written by Ibn al-Ṣalāḥ on the science of hadith. With this work, Ibn al-Ṣalāḥ made a breakthrough in the world of hadith sciences and introduced many innovations that were not seen in previous studies. While Ibn al-Ṣalāḥ was putting on paper the Muqaddimah, he tried to make regular the subjects that discussed in the books of previous hadith scholars in order. He edited some phrases in their books and touched on the subjects they did not touch for the first time. Thus Muqaddimah revived the hadith terms of the period when it was written and almost redefined them. For this reason, it was the source for the works written after it and many Ta'lik, commentary, abbreviation, poem and Nukat, were written on it. However, despite the many awareness and changes that Muqaddimah brought in the field of hadith, it has been criticized on some issues. Scholars such as Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī ( 852/1449) who made studies on Muqaddimah, gave a large place to criticisms against Muqaddimah in their works. Consequently in this paper, these criticisms of scholars about the Muqaddimah will be touched on in outline and these criticisms will be evaluated without going into detail in the logic of the symposium paper.
The purpose of this paper is to identify the criticisms are directed to it systematically from the works written on Muqaddimah and to deal with them regularly. In particular, criticisms directed to Muqaddimah's subject distribution and arrangement and Ibn al-Ṣalāḥ's criteria for determining Hadith validity in Muqaddimah will be determined and evaluated.

Keywords

Muqaddimah, Ibn al-Ṣalāḥ, Ulūm al-Ḥadīth, Hadith

References

• Aarnio, Stefan. Hard Times Create Strong Men: Why the World Craves Leadership and How You Can Step Up to Fill the Need. Google reads websitesi, https://www.goodreads.com/book/show/41677385-hard-times-create-strong-men. Erişim: 28 Haziran 2024.
• Apaydın, H. Yunus. “Mütevâtir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/208-211. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Arslan, Ali. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh İsimli Eser Üzerine Yapılan Çalışmalar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 6(2017), 2459-2474.
• Bağcı, H. Musa. “Hadis Çalışmalarının Gerileme Dönemlerinde Hadiste İctihad Kapısının Kapatılması Sorunu”.
• İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri, Kutlu Doğum Sempozyumu, 541-576, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Beğa, Dimeşk. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3.basım, 1987.
• Bulkînî, İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî ve Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Reslân b. Nasîr b. Sâlih el-Kinânî, Mukaddimetü İbni’s-Salâh ve Mehâsinü’l-ıstılâh. thk. Âişe Abdurrahman, Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV, 2017.
• Çelebi, Kâtib. Keşfü’z-zunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Bağdat: nşr. Mektebetu’l-Musennâ, 1941.
• Ebnâsî, Burhaneddin. eş-Şezâ’l-feyyâh min Ulûmi İbni’s-Salâh. thk. Salâh Fethî Helel, Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1998.
• ed-Desûkî, Muhammed. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh”. Mecelletü Merkezi Buhusi’s-Sünne ve’s-Sîra 3(1988), 411-486.
• el-Huseynî, Muhammed Ali Abbûd. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh (dirâsetü’n-Nakdiyye). Mecelletu’l-Külliyeti’l-İslâmiyye-İran-Necefü’l-Eşraf 42 (ISNN 1997-6208), 738-746.
• el-Melîbârî, Hamza Abdullah. Tashîhu’l-hadîs inde’l-İmâm İbni’s-Salâh. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1417/1997.
• Erdoğan, Tunahan. “Hadiste İctihad Kapısı Kapanmış mıdır?”. 5. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi 3/ 37-55, (İstanbul: 5. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi-Bildiriler Kitabı 3, 2016).
• Erdoğan, Tunahan. İbnü’s-Salâh’ın Hadislerin Tashîh ve Tahsinine Gönelik görüşleri. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• eş-Şâycî, Abdürrezzak b. Haife. Mes’eletü’t-tashîh ve’t-tahsîn fi’l-a‛sâri’l-müteahhira. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1420/1999.
• Gümüş, Fatih. İbnü’s-Salâh’ın Mukaddime’sinin Hadis Usulünün Gelişimindeki Yeri. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Hâkim, en-Nîsâbûrî Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. Ma’rifetü Ulumi’l-Hadis ve Kemiyyeti Ecnâsihi. thk. Ahmed b. Fâris es-Selûm, Beyrut: Dâru İbn Hazm,1464/2003.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî (maʿrifeti usûli) ʿilmi’r-rivâye. thk. Ebû İshâk İbrahîm b. Mustafâ Âli Behbeh edˈ-Dimyâdî, Mısır: Dâruˈl-Hudâ,1423/2003.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. et-Takyîd ve’l-îzâh limâ utlika ve uğlika min Mukaddimeti’bni’s-Salâh. thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Medine: Mektebetü’s-Selefiyye, 1389/1969.
• İbn Cemâa, Bedrüddîn Muhammed b. İbrahim. el-Menhelü’r-revî fî ʿulûmi’l-hadîsi’n-nebevî. thk. Muhyiddîn Abdurrahman Ramazan, Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1406/1985.
• İbn Dakîkul‘îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Kuşeyrî el-Kûsî. el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ üdîfe ilâ zâlike mine’l-ehâdîsi’l-maʿdûde mine’s-sıhâh. thk. Âmir Hasan Sabrî, Beyrut: Dâru’l- besâiri’l-İslâmiyye, 1996.
• İbn Hacer, el-Askalânî. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddîn Itr, Karachi: Mektebetu’l-buşrâ,1432/2011.
• İbn Hacer, el-Askalânî. en-Nüket alâ kitâbi İbni’s-Salâh. thk. Rabî' b. Hâdî Umeyr, Riyad: Dâru’r-Râye 1415/1994.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. İhtisâru ulûmi’l-hadîs (el-Bâisü’l-hasîs).thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs. thk. Nûreddîn Itr, Dımaşk: Dâru’l-fikr: 1406/1986.
• Kandemir, Mehmet Yaşar. “İbn Hacer el-Askalânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/514-531. İstanbul: TDV yayınları, 1999.
• Kandemir, Mehmet Yaşar. “İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/198-200. İstanbul: TDV yayınları, 2000.
• Kandemir, Mehmet Yaşar. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/121.İstanbul: TDV yayınları, 2006.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. “İmam Şâfiî’nin Risâle’sinin Hadis İlmindeki Etkileri”. İslâmî Araştırmalar, 10/1-3 (1997), 96-97.
• Küçükosman, Hasan. “el-Bâ‘isü’l-hasîs özelinde İbnü’s-Salah’a yapılan itirazlar-I”. Turkish Academic Research Review, 8 (4), 1544-1562.
• Mecidoğlu, Muhammed Sait. Hadis Usûlünde İbnü’s-Salâh ve İbn Hacer Mukayesesi. Ankara: İksad Yayınevi, 2022.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs’il-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. İrşâdü tullâbi’l-hakâʾik ilâ maʿrifeti süneni hayri’l-halâʾik sallallahu ʿaleyhi ve sellem. thk. Abdülbârî Fethullah es-Selefî, Medine: Mektebetu’l-eymân, 1408/1987.
• Nûreddîn Itr, Menhecu’n-Nakd fî ulumi’l-hadis. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Özşenel, Mehmet. “Bir Kriz Dönemi Âlimi Olarak İbnu’s-Salâh ve Eseri Ulûmü’l-Hadis”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi 15 (2007), 55-68.
• Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd el-Fârisî. el-Muhaddisul-fâsıl beyne’r-Râvî ve’l-vâî. thk. Muhammed Accâc el-Hatîb, Dımaşk: Dâru'l-fikr:1404/1984.
• Sönmez, Mehmet Ali. “İbnu’s-Salâh’ın Mukaddimesinden Önce Hadis Usûlü Alanındaki Çalışmalar”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Şubat 1985), 51-60.
• Sönmez, Mehmet. Etkilenmesi ve Etkisi Bağlamında İbnü’s-Salâh ve Mukaddime’si Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. ta’lîk. Muhammed b. Riyâd el-Ahmedî, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1432/2011.
• Türker, Ömer. “Tarif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/28. İstanbul: TDV yayınları, 2011.
• Yanar, Nagihan. İbnü’s-Salâh'ın Sahih Hadis İle İlgili Görüşlerine Yöneltilen Tenkitler: Irâkî ve İbn Hacer özelinde. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013. Zakareya Maabdeh, Yahya. “Hadis Nükteleri (Ortaya Çıkış Sebepleri, Alanları ve Eserler)”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/1 (Mart 2021): 451-484. https://doi.org/10.33415/daad.720606. Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. Kâhire: Dâru’l-hadîs, 1427/2006. Zerkeşî, Bedreddin Ebû Abdillâh Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî. en-Nüket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynelâbidîn b. Muhammed Bellâ Füreyc, Riyâd: Dâru Edvâu’s-selef,1419/1998.