Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Kullanılan Görsellerin Öğretmen Tercihlerine Göre İncelenmesi (İstanbul İli Örneği)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 133 - 146, 30.12.2019

Murat Taşkın , Mehmet Açıkalın

https://doi.org/10.47770/ukmead.738747

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, İstanbul ilinde 2015-2016 eğitim-öğretim yılında okutulan ortaokul 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan görsellerin eğitim-öğretim açısından niteliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada nicel yöntem kullanılmıştır. Araştırmada kullanılmak için ilgili literatür taranarak ve uzmanlar yardımıyla anket geliştirilmiştir. Anket, İstanbul ilinde çalışan 150 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların büyük bir kesimi incelenen ders kitaplarındaki görsellerin öğrenciyi düşündürücü bir özelliğe sahip olmadığını belirtmişlerdir. Ayrıca katılımcıların yarısı görsellerin boyutlandırılmasını yeterli bulmamıştır. Benzer şekilde katılımcıların yarısına yakını görsellerin güncellikten uzak olduğunu ortaya koymuştur. Sosyal Bilgiler gibi görselliğin özellikle büyük öneme sahip olduğu bir ders için 5, 6 ve 7. sınıf ders kitaplarındaki görsellerin eğitim-öğretim için gereken niteliklerden uzak olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, Sosyal bilgiler eğitimi, Sosyal bilgiler ders kitapları, Ders kitaplarında görseller, Görselerin kullanımı

Kaynakça

• Aglin, G. J. (1986). Effect of pictures on recall of written prose: How durable are picture effects?. Paper presented at the annual convention of the association for Educational Communications and Technology, Las Vegas, NV. Ed.267755.
• Alpan, G. B. (2004). Ders kitaplarındaki grafik tasarımın öğrenci başarısına ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Journal of Educational Sciences Practices, 3(6), 193-209. http://www.ebuline.com/pdfs/6Sayi/EBU_6_4.pdf.
• Becer, E. (2011). İletişim ve grafik tasarım (8. Basım). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Carney, R. N., & Levin, J. R. (2002). Pictorial illustrations still improve students’ learning from text. Educational Psychology Review, 14(1), 5-26. https://doi.org/10.1023/A:1013176309260.
• Cemaloğlu, N. (2003). Öğretimde ders kitaplarının yeri ve önemi. Hayta, N., Şahin, M., Cemaloğlu, N., Karabağ, G., Oğuzoğlu, D. T., & Köksal, H. (Kom.). Konu alanı ders kitabı inceleme klavuzu: Tarih 9-12 (1.Basım) içinde (ss.1-32). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ceyhan, E., & Yiğit, B. (2004). Konu alanı ders kitabı incelemesi (2.Basım). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni (3. baskı). (Çev. Ed. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Cruz, B. C., & Thornton, S. J. (2012). Visualizing social studies literacy: Teaching content and skills to English language learners. Social StudiesResearch and Practice, 7 (2), 98-111. http://www.socstrpr.org/wp-content/uploads/2013/01/06465_no7.pdf.
• Demircioğlu, E. (2011). Tarih öğretmenlerinin dokuzuncu sınıf tarih ders kitabındaki görseller hakkındaki görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Demirel, Ö., & Kıroğlu, K. (2008). Eğitim ve ders kitapları. Demirel, Ö., & Kıroğlu, K.(Ed.). Konu alanı ders kitabı incelemesi (2. Basımdan tıpkı basım) içinde (ss. 2-11). Ankara: Pegem Akademi. Duman, T., & Çakmak, M. (2011). Ders kitabının nitelikleri. Küçükahmet, L. (Ed). Konu alanı ders kitabı inceleme klavuzu (3. Basım ekonomik baskı) içinde (ss.17-32). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dursun, F., & Eşgi, N. (2008). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler öğretimi ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 21-34. http://static.dergipark.org.tr:8080/article-download/58a9/8b0a/6e50/imp-308151-0.pdf?.
• Halis, İ. (2004). Öğretim ortamında kullanılan yaygın materyal türleri (sosyal fen-matematik). R. Yıldız, (Ed.), Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme içinde (ss. 51 - 75). Konya: Atlas Kitabevi.
• Haring, M. J., & Fry, M. A. (1979). Effect of pictures on children’s comprehension of written text. Educational Communication and Technology, 27(1), 185-190. https://doi.org/10.1007/BF02765450.
• Hayes, D. A., & Headence, J. E. (1983). Transfer of learning from illustration- dependent text. The Journal of Educational Research, 76(4), 245-248. DOI: 10.1080/00220671.1983.10885459.
• İşler, A. Ş. (2003). Yazılı ders materyallerinde illüstrasyon kullanımının yeri ve önemi. Milli Eğitim Dergisi, 157, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/157/isler.htm.
• Janko, T., & Knecht, P. (2013). Visuals in geograpy textbooks: Categorization of types and assessment of their instructional qualities. Review of International Geographical Education Online, 3(1), 93-110. http://static.dergipark.org.tr:8080/article-download/imported/5000041500/5000039030.pdf?.
• Janko, T., & Peskova, K. (2013). Analysing the types of visual german language: considering the instructional functioning of photographs. Antropologist, 16(1-2), 363-372. https://doi.org/10.1080/09720073.2013.11891363.
• Kılıç, D. (2008). Ders kitabının öğretimdeki yeri. Demirel, Ö., & Kıroğlu, K. (Ed.), Konu alanı ders kitabı incelemesi (2.Basımdan tıpkı basım) içinde (ss.37-53). Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, A., & Seven, S. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi (5.Basım). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Kochhar, S. K. (2009). The teaching of social studies (20th ed.). New Delhi: Sterling Publishers.
• Kuzu, A., Akbulut, Y., & Şahin, M. C. (2007). Application of multimedia design principles to visuals used in course-books: Education tool. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 6, 8-14. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED500048.pdf.
• Lee, V. R. (2010). Adaptations and continuities in the use and design of visual representations in US middle school science textbooks. International Journal of Science Education, 32(8), 1099-1126. https://doi.org/10.1080/09500690903253916.
• Levie, W, H., & Lentz, R. (1982). Effects of text illustrations : A review of research. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 195-232. https://doi.org/10.1007/BF02765184.
• Mayer, R. E., & Gallini, J. K. (1990). When is an illustration worth ten thousand words?. Journal of Educational Psychology, 82(4), 715-726. https://doi.org/10.1037/0022-0663.82.4.715.
• Nalçacı, A. (2011). İlköğretim 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Erzurum örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 321-335. http://static.dergipark.org.tr:8080/article-download/imported/1020007662/1020006826.pdf?.
• Öcal, A., & Yiğittir, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Kırıkkale örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 51-61. http://kefad.ahievran.edu.tr/Kefad/ArchiveIssues/PDF/54ae1588-8b55-e711-80ef-00224d68272d.
• Pettersson, R. (2000 April). Literacies in the New Millennium. III. Miedzynardowa Konferencja. Poznan: University of Adam Mickiewicz.
• Pingel, F. (2003). Ders kitaplarını araştırma ve düzeltme rehberi UNESCO. ( Çev. Elhüseyni, N. ). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Schnotz, W. (2002). Towards on integrated view of learning from text and visual displays. Educational Psychology Review, 14(1), 101-120. https://doi.org/10.1023/A:1013136727916. Seferoğlu, S. S. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarım (3.Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Seven, S. (2001). İlköğretim Sosyal Bilgiler ders kitapları hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa. Şahin, M. (2011). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, M. (2012). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 129 – 154. http://kefad.ahievran.edu.tr/Kefad/ArchiveIssues/PDF/c9f073b0-3b53-e711-80ef-00224d68272d.
• Şahin İzmirli, Ö., Kabakçı, I., & İzmirli, S. (2009). Evaluation of the student workbook in terms of purpose of use of pictures. Journal of Education of Theoretical Applied Information Technology, 7(1), 372-376. http://www.jatit.org/volumes/research-papers/Vol7No1/10Vol7No1.pdf.
• Türkel, N. (2010). İlköğretim II. kademe sosyal alan ders kitaplarında görsel boyut ve içerik tutarlılığı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Uçar, T. F. (2004). Görsel iletişim ve grafik tasarım (3. Basım). İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Vitulli, P., & Santoli, S. P. (2013). Visual arts and social studies: Powerful partners in promoting critical thinking skills. Social Studies and Practice, 8(1), 117-134. http://www.socstrpr.org/wp-content/uploads/2013/04/MS_06389_no9.pdf.
• Yalçınkaya, E. (2004). İlköğretim okulu 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan haritaların nitelikleri ve kullanılabilirlik düzeylerine ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri (Kayseri örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yaşar, O., & Seremet, M. (2007). A compatative analysis regarding pictures included in secondary school geography textbooks taught in Turkey. International Research in Geographical and Environmental Education, 16(2), 157-187. DOI: 10.2167/irgee216.0.