Erken Okuryazarlık Becerilerini Değerlendirme ve Müdahale Araçlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 59 - 71, 30.06.2023

Hilal Gengeç , Şermin Aygürt

https://doi.org/10.47770/ukmead.1204387

Öz

Erken okuryazarlık becerileri, okul öncesi dönemde çocuğun okuma- yazmaya yönelik sahip olması gereken önkoşul bilgi beceri ve tutumların tümü olarak tanımlanmaktadır. Başarılı okuma performansının temel yordayıcılarından biri olarak kabul edilen erken okuryazarlık becerileri, öncelikle standart araçlarla değerlendirme yapabilmek, bu becerilerde sınırlılığı olan ve okuma açısından risk grubunda olması olası olan çocukları belirleyebilmek ve ardından da etkili müdahaleler hazırlayabilmek için oldukça önemlidir. Bu çalışmada uluslararası alanda ve ülkemizde erken okuryazarlık becerilerini değerlendirmek amacıyla geliştirilen standart değerlendirme araçları ile Türkiye’ deki erken okuryazarlık becerilerini desteklemede kullanılan müdahale programlarının tanıtılması amaçlanmıştır. Bu araştırmanın, erken okuryazarlık becerilerinin değerlendirilmesinde kullanılan ölçme araçlarına ve müdahale programlarına yönelik güncel durumu ortaya koyması ve bu alanda çalışan öğretmen, uygulamacı ve araştırmacılara ışık tutması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

erken okuryazarlık, değerlendirme, müdahale

Assessment of Early Literacy Skills and Investigation of Intervention Tools

Öz

Early literacy skills are defined as all of the prerequisite knowledge, skills and attitudes that a child must have towards reading and writing in the preschool period. Early literacy skills, which are considered as one of the main predictors of successful reading performance, are very important in order to be able to evaluate with standard tools, to identify children who have limited these skills and who are likely to be in the risk group in terms of reading, and then to prepare effective interventions. In this study, it is aimed to introduce the standard assessment tools developed in order to evaluate early literacy skills in the international arena and in our country. In addition, the use of intervention programs to support early literacy skills in Turkey aimed to be introduced. This research is expected to reveal the current situation regarding measurement tools and intervention programs used in the assessment of early literacy skills and to shed light on teachers, practitioners and researchers working in this field.

Anahtar Kelimeler

Assessment, early literacy, intervention

Kaynakça

• Aarnoutse, C., Van Leeuwe, J. & Verhoeven, L. (2005). Early literacy from a longitudinal perspective. Educational Research and Evaluation, 11(3), 253-275.
• Akdal, D & Kargın, T. (2019). Sesbilgisel Farkındalık Becerilerini Desteklemeye Yönelik SESFAR Müdahale Programının Etkililiğinin İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (6), 2609-2620. DOI: 10.24106/kefdergi.3459
• Akoğlu G. & Turan F. (2012). Eğitsel müdahale yaklaşımı olarak sesbilgisel farkındalık: zihinsel engelli çocuklarda okuma becerilerine etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,42,11-22.
• Anthony, J. L., & Francis, D. (2005). Development of phonological awareness. Current Directions in Psychological Science, 14, 255–258. https://doi.org/10.1111/j.0963- 7214.2005.00376.x
• Armbruster, B. B., Lehr, F. & Osborn, J. (2003). Put reading first: The research building blocks for teaching children to read: Kindergarten through grade 3. Jessup, MD: National Institute for Literacy.
• Babayiğit, S. & Stainthorp, R. (2013), Correlates of early reading comprehension skills: A componential analysis. Educational Psychology, 1-23.
• Bennett-Armistead, V. S., Duke, N. K. & Moses, A. M. (2005). Literacy and the youngest learner best practices for educators of children from birth to 5. USA: Scholastic Inc.
• Bus, A. G. & Van IJzendoorn, M. H. (1999). Phonological awareness and early reading: A meta-analysis of experimental training studies. Journal of Educational Psychology, 91, 403–414.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Mountain shadows fonolojik farkındalık ölçeğinin (ms-pas) Türkçe’ye uyarlanması geçerlik güvenirlik çalışması, International Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 509-518.
• Cabell, S. Q., Justice, L.M., Konold, T. R. & McGinty, A. S. (2011). Profiles of emergent literacy skills among preschool children who are at risk for academic difficulties. Early Childhood Research Quarterly, 26, 1- 14.
• Casey, A. & Howe, K. (2002). Best practices in early literacy skills. In A. Thomas ve J. Grimes (Eds.), Best practices in school psychology IV (pp. 721-735). Bethesda, MD: NASP.
• Clay, M. M. (2000). Concepts about print. Singapore: Heinemann
• Cooper, D. H., Roth, F. P., Speece, D. L. & Schatschneider, C. (2002). The contribution of oral language skills to the development of phonological awareness. Applied Psycholinguistics, 23, 399–416.
• Cossu, G., Shankweiler, D., Liberman, I., Katz, L., & Tola, G. (1988). Awareness of phonological segments and reading ability in Italian children. Applied Psycholinguistics, 9(1), 1-16. https://doi.org/10.1017/S0142716400000424
• Cunningham, E. A. & Stanovich, E. K. (1997). Early reading acquisition and its relation to reading experience and ability 10 years later. Developmental Psychology, 33, 934-945.
• Diamond, K. E., Gerde, H. K., & Powell, D. R. (2008). Development in early literacy skills during the pre-kindergarten year in Head Start: Relations between growth in children's writing and understanding of letters. Early Childhood Research Quarterly, 23(4), 467–478.
• Dickinson, D. K. & McCabe, A. (2001). Bringing it all together: The multiple origins, skills and environmental supports of early literacy. Learning Disabilities Research and Practice, 16(4), 186-202.
• Dunn, L. M., & Dunn, D. M. (2007). Peabody Picture Vocabulary Test-IV.Circle Pines, MN: American Guidance Service.
• Durgunoğlu, A. Y., & Öney, B. (1999). A cross-linguistic comparison of phonological awareness and word recognition. Reading and Writing, 11, 281–299. https://doi.org/10.1023/A:1008093232622
• Ekici- Kaynak, K. B., İmir, H. M. & Temel, Z. F. (2020). İlkokul algısı yazı farkınalığı becerilerine göre değişmekte midir? Anadili Eğitimi Dergisi, 8 (3), 753- 776.
• Erdoğan, Ö. (2011). İlk okuma-yazma süreci için önemli bir beceri: Fonolojik farkındalık. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 161-180.
• Ergül, C, Sarıca, A. & Akoğlu, G. (2016). Etkileşimli Kitap Okuma: Dil ve Erken Okuryazarlık Becerilerinin Geliştirilmesinde Etkili Bir Yöntem. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17, (02), 193-206. DOI: 10.21565/ozelegitimdergisi.246307
• Farver, J. M., Nakamoto J., & Lonigan C. J. (2007). Assessing preschoolers' emergent literacy skills in English and Spanish with the Get Ready To Read Screening Tool. Annals of Dyslexia, 57(2), 161-178.
• Frost, R. (1998). Toward a strong phonological theory of visual word recognition: True issues and false trials. Psychological Bulletin, 123, 71-99.
• Good, R. H., & Kaminski, R. A. (Eds.). (2002). Dynamic Indicators of Basic Early Literacy Skills (6th ed.). Eugene, OR: Institute for the Development of Educational Achievement.
• Gough, P. B. & Tunmer, W.E. (1986). Decoding, reading and reading disability. Remedial and Special Education, 7, 6-10.
• Güldenoğlu, B., Kargin, T. & Miller, P. (2015). Okuma güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin cümle anlama becerilerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 30 (76), 82-96.
• Güldenoğlu, B., Kargın, T. & Ergül, C. (2016). Sesbilgisel Farkındalık Becerilerinin Okuma ve Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi: Boylamsal Bir Çalışma. İlköğretim Online, 15(1), 251-272.
• Hjetland, H. N., Lervåg, A., Lyster, S.-A. H., Hagtvet, B. E., Hulme, C., & Melby-Lervåg, M. (2019). Pathways to reading comprehension: A longitudinal study from 4 to 9 years of age. Journal of Educational Psychology, 111(5), 751-763.
• Invernizzi, M., Sullivan, A., Meier, J., & Swank, L. (2004). Phonological Awareness and Literacy Screening–PreK. Charlottesville: University of Virginia Press.
• Isbell, R., Sobol, J., Lindauer, L., & Lowrance, A. (2004). The effects of storytelling and story reading on the oral language complexity and story comprehension of young children. Early Childhood Education Journal, 32 (2), 157–163.
• Juel, C. (1988). Learning to read and write: A longitudinal study of 54 children from first through fourth grades. Journal of Educational Psychology, 80(4), 437–447.
• Justice, L. M., & Pullen, P. C. (2003). Promising interventions for promoting emergent literacy skills: Three evidence-based approaches. Topics in Early Childhood Special Education, 23(3), 99-113.
• Kamhi, A. G., & Catts, H. W. (1986). Toward an understanding of developmental language and reading disorders. Journal of Speech & Hearing Disorders, 51(4), 337–347.
• Karakelle, S. (2004). Fonolojik farkındalık ve harf bilgisinin ilk okuma becerisi üzerindeki etkisi. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 24, 45-56.
• Karaman, G. (2013). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracı’nın geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayınlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karaman, G. & Güngör- Aytar, A. (2016). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracı’nın (EOBDA) Geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 516-541.
• Kargın, T. & Güldenoğlu, B. (2018). Erken Okuryazarlık. Acarlar, F. ve Diken, Ö. (Ed.). Yetersizliği olan bireylerin dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi (s. 274-290). Pegem Akademi, Ankara.
• Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş. & Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı çocuklarına yönelik Erken Okuryazarlık Testi (EROT) geliştirme çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(3), 237-268.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B. & Ergül, C. (2017). Dinlediğini anlama becerisinin okuduğunu anlama üzerindeki yordayıcılığının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(6), 2369-2384.
• Kelman, M. E. (2006). An investigation of preschool children’s primary literacy skills (Unpublished Doctoral Thesis). University of Wichita State, USA.
• Lindamood, C., & Lindamood, P. (1979). Lindamood Auditory Conceptualization Test-Revised: LAC.
• Lonigan C. J., Schatschneider C., & Westberg L. (2008). Developing early literacy: Report of the National Early Literacy Panel. In Identification of children’s skills and abilities linked to later outcomes in reading, writing, and spelling. Washington, DC: National Institue for Literacy.
• Lonigan, C. J., Wagner, R. K., Torgesen, J. K., & Rashotte, C. A. (2007). Test of preschool early literacy (TOPEL). Austin, TX: Pro-Ed.
• Lyon, G., Shaywitz, S.E. & Shaywitz, B.A. (2003). A definition of dyslexia. Annals of Dyslexia, 53, 1-14.
• Manu, M., Torppa, M., Eklund, K., Poikkeus, A.-M., Lerkkanen, M.-K., & Niemi, P. (2020). Kindergarten pre-reading skills predict grade 9 reading comprehension (PISA Reading) but fail to explain gender difference. Reading and Writing, 34, 753-771.
• Metsela, J. L. (1999). Young Children's Phonological Awareness and Nonword Repetition as a Function of Vocabulary Development, Journal of Educational Psychology, 91(1), 3-19.
• Missall K., Reschly, A., Betts, J. & McConneil, S. (2007). Examination of the predictive validity of preschool early literacy skills. School Psychology Review, 36(3), 433- 452.
• Muter, V., Hulme, C. & Snowling, M. (1997). Phonological Abilities Test. London: The Psychological Corporation
• Nelson, J. R., Benner, G. J. & Gonzalez, J. (2005). An Investigation of the Effects of a Prereading Intervention on the Early Literacy Skills of Children At Risk of Emotional Disturbance and Reading Problems. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 13(1), 3–12.
• Özata, H. & Haznedar, B. (2019). İlköğretim ikinci sınıfta sözcük okuma ve okuduğunu anlamayı etkileyen faktörler. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 35(2), 1-34.
• Parpucu, N. & Dinç, B. (2017). Seslerin renkli dünyası programının okul öncesi çocukların fonolojik farkındalık becerileri üzerindeki etkisi. Eğitim ve Bilim, 42(192).
• Peynircioğlu, Z. F., Durgunoğlu, A., & Öney, B. (2002). Phonological awareness and musical aptitude. Journal of Research in Reading, 25, 68-80.
• Phillips, B. M., Clancy-Menchetti, J., & Lonigan, C. J. (2008). Successful Phonological Awareness Instruction With Preschool Children. Topics in Early Childhood Special Education, 28(1), 3–17.
• Pullen, P. C. & Justice, L. M. (2003). Enhancing phonological awareness, print awareness, and oral language skills in preschool children. Intervention in School and Clinic, 39(2), 87-98.
• Riley, J. L. (1996). The ability to label the letters of the alphabet at school entry: A discussion on its value. Journal of Research in Reading, 19, 87-101.
• Robertson, C., & Salter, W. (1997). The Phonological Awareness Test (PAT). East Moline, IL: Linguisystems. Sawyer, D. (1987). TALS: Test of Awareness of Language Segments. Rockville, MD: Aspen.
• Scarborough, H. S. (2001). Handbook of early literacy research. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Connecting early language and literacy to later reading (dis)abilities: Evidence, theory, and practice (pp. 97-110). New York, NY: Guilford Press.
• Scarborough, H.S. & Brady, S.A. (2002). Toward a common terminology for talking about speech and reading: A glossary of the ÒphonÓ words and some related terms. Journal of Literacy Research, 34, 299-334.
• Shaywitz, S. & Shaywitz, B. (2005). Dyslexia (Specific reading disability). Society of Biological Psychiatry, 57, 1301–1309.
• Sigmundsson, H., Haga, M., Ofteland, G. S., & Solstad, T. (2020). Breaking the reading code: Letter knowledge when children break the reading code the first year in school. New Ideas in Psychology, 57, 100756.
• Snow, C. E., Burns, M. S. ve Griffin, P. (1998). Preventing reading difficulties in young children. Washington, DC: National Academic Press.
• Soğancı, S. (2017). Sesbilgisel farkındalık becerilerinin sözcük okuma becerisi ile ilişkisinin incelenmesi: Boylamsal bir çalışma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Stanley, C. T., Petscher, Y., & Catts, H. (2017). A longitudinal investigation of direct and indirect links between reading skills in kindergarten and reading comprehension in tenth grade. Reading and Writing, 31(1), 133–153.
• Stegelin, D. A. (2002). Early literacy education: First steps to dropout prevention. Clemson University: National Dropout Prevention Center and Network.
• Suggate, S., Schaughency, E., McAnally, H., & Reese, E. (2018). From infancy to adolescence: The longitudinal links between vocabulary, early literacy skills, oral narrative, and reading comprehension. Cognitive Development, 47, 82–95.
• Teale, W. H. & Sulzby, E. (Eds.). (1986). Emergent literacy: Reading and writing. Norwood, NJ: Ablex Publishing.
• The Psychological Corporation (2003). Early Reading Diagnostic Assessment Second Edition (ERDA-2).
• Torgeson, J. K. &. Bryant, B. R. (2004). Test of Phonological Awareness Second Edition Plus (TOPA-2+). Austin, TX: Pro-Ed.
• Treiman, R. & Rodriguez, K. (1999). Young children use letter names in learning to read words. Psychological Science, 10, 334-338.
• Turan, F. (2018). Fonolojik Farkındalık Becerileri. Temel, F. (Ed.). Dil ve erken okuryzarlık. (s.90-102). Hedef Yayınları, Ankara.
• Turan, F. & Gül, G. (2008). Okumanın erken dönemdeki habercisi: Sesbilgisel farkındalık becerisinin kazanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB), 8(1), 265-284.
• Wagner, R. K., Torgesen, J. K., & Rashotte, C. A. (1999). Comprehensive Test of Phonological Processing (CTOPP). Austin, TX: PRO-ED
• Whitehurst, G.J. & Lonigan, C.J. (2001). Emergent Literacy: Development from Prereaders to Readers. In S. B Neuman ve D. K. Dickensen (Eds.), Handbook of Early Literacy Research (pp.11-29). New York: Guilford Press.
• Whitehurst, G., J. & Lonigan, C., J. (2009). Get Ready to Read! Revised. San Antonio, TX: Pearson Assessments.
• Whitehurst, G. J., Falco, F. L., Lonigan, C., Fischel, J. E., DeBaryshe, B. D., Valdez-Menchaca, M. C., et al. (1988). Accelerating language development through picture book reading. Developmental Psychology, 24(4), 552-558.
• Whitehurst, G. J., Arnold, D. S., Epstein, J. N., Angell, A. L., Smith, M., & Fischel, J. E. (1994). A picture book reading intervention in day care and home for children from low-income families. Developmental Psychology, 30(5), 679-689.
• Wright, J. & Jacobs, B. (2003). Phonological awareness and metacognitive strategies to children with reading difficulties: A comparison of two instructional methods. Educational Psychology, 18, 253-274.