RHETORIC BOOKS TAUGHT IN OTTOMAN MADRASAS

Year 2014, , - , 01.06.2014

Muhittin Eliaçık

https://doi.org/10.7816/ulakbilge-02-04-03

Abstract

The courses in Ottoman Madrasahs were generally from the works of scholars and explanations, compendiums, footnotes, concise, translations etc. written to them who lived out of Ottoman region and the views of these scholars have been gradually gotten the nod over educational institutional, government and the society as well. One of the leading courses taught in Madrasahs was rhetoric and largely based on the work of Siracüddin es-Sekkâkî’s (death.1228) Miftâhu’l-Ulûm. Insomuch that Miftah Madrasahs, at the bottom of the second place in hierarchical structure of the Ottoman Madrasahs, got that name due to this course’s being taught so frequently in this Madrasah. As is known, the hierarchical structure of the Ottoman Madrasahs were reformed by Sahn-ı Semân that Fatih, the Conqueror founded and the Madrasahs had a hierarchical structure from bottom to top; at the very bottom level, there were Tecrîd Madrasahs that Hâşiye-i Tecrîd book was taught which was about Remarks; in the second place, there were Miftâh Madrasahs that Sekkâkî’s Miftâhu’l-ulûm work was taught which was about rhetoric and then in sequence, there have been Kırklı Medreseler (Fourty Madrasahs), Hâric Ellili Medreseler (External Fifty Madrasahs), Dâhil Ellili Medreseler (Internal Fifty Madrasahs); on the top, there were Sahn-ı Semân Madrasahs. The rhetoric courses together with Remarks and Islamic Jurisprudence were basic courses in Madrasahs, and in much higher Madrasahs, Arabic grammar subjects and other supplementary courses such as Logic and Islamic Jurisprudence were taught in Madrasahs, too. Keywords: Madrasah, textbook, rhetoric books.

Keywords

Madrasah, textbook, rhetoric books

OSMANLI MEDRESELERİNDE ÖĞRETİLEN BELÂGAT KİTAPLARI

Abstract

Osmanlı medreselerinde dersler genellikle Osmanlı coğrafyası dışında yaşamış âlimlerin eserleri ve bunlara yazılmış şerh, telhis, haşiye, muhtasar, terceme vs.den okutulmuş ve bu âlimlerin görüş ve düşünceleri giderek eğitim-öğretim, devlet ve toplumda da hâkim hâle gelmiştir. Medreselerde okutulan derslerin başta gelenlerinden birisi de belâgat olup, bu dersin kitabı genellikle Siracüddin es-Sekkâkî (ö.1228)’nin Miftâhu’l-Ulûm adlı eserine dayanmıştır. Hatta Osmanlı medreselerinin hiyerarşik yapısında alttan ikinci sırada yer alan Miftâh Medreseleri bu adı, burada bu kitabın çok okutulmasından dolayı almıştır. Bilindiği üzere, Osmanlı’da medreselerin hiyerarşik yapısı Fatih’in kurduğu Sahn-ı Semân ile birlikte yeniden düzenlenmiş ve medreseler aşağıdan yukarıya doğru yükselen hiyerarşik bir yapıya sahip olmuş, en alt seviyede kelâm ile ilgili Hâşiye-i Tecrîd kitabının okutulduğu Tecrîd Medreseleri, ikinci sırada belâgata dair Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ulûm adlı eserinin okutulduğu Miftâh Medreseleri, daha sonra da sırayla Kırklı Medreseler, Hâric Ellili Medreseler, Dâhil Ellili Medreseler gelmiş, en üstte de Sahn-ı Semân Medreseleri yer almıştır. Medreselerde belâgat dersi, kelâm ve fıkıh ile birlikte temel derslerden olmuş, daha üst medreselerde ise Arapça gramer konuları, mantık ve fıkıh usulü gibi yardımcı dersler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Medrese, ders kitabı, belâgat kitapları.

Keywords

Medrese, ders kitabı, belâgat kitapları

References

• Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-i Osmâniyye, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul, 1323.
• Ahmed Reşid (Rey), Nazariyyât-ı Edebiyye, İstanbul, 1328.
• Akgündüz, Murat, Osmanlı Medreseleri -XIX. Asır-, İstanbul: 2004.
• Bulut, Ali, Hamza b. Turgud Aydınî ve Belâgata Dair El-Hevâdî fî-Şerhi'l-Mesâlik Adlı Eseri, OMÜİFD, S.24-25, s.275-291, Samsun, 2007
• Büyük İslam Tarihi (BİT. Doğuştan Günümüze), Çağ Yayınları, İstanbul,1989.
• Ergün, Mustafa, “Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Kitapları”, A.K.Ü.Anadolu Dil- Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Afyon, 1996.
• Hızlı, Mefail, Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler, UÜ İlâhiyat Fakültesi Dergisi C.17, S.1, 2008, ss.25-46.
• Kazvinî, Muhammed bin Abdurrahmân, Telhîsü’l-Miftâh, yazmalar.gov.tr, 01 Hk 91/2. Özkan, Şerife Medrese Tâbirinin İlk Defa Ortaya Çıkışı, Selçuklular Zamanında Medreselerin Kuruluş Sebepleri ve Medrese Eitimi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üni. SBE, 2007.
• Sekkâkî, Miftâhu’l-ulûm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut: 1987.
• Uzunçarşılı, İ.H. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, Ankara, 1988.