Türkiye Türkçesinin Akdeniz Bölgesi Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 41 - 53, 30.06.2020

Öznur Sivri

Öz

Bu çalışmada, Akdeniz Bölgesi içerisinde bulunan Adana, Afyonkarahisar (Dinar), Antalya, Bitlis, Burdur, Isparta, Karaman (Ayrancı), Mersin (Anamur) ve Kahramanmaraş ağızlarında bulunan ikilemeler incelenerek bir değerlendirme yapılmıştır. Öncelikle ikilemenin tanımı ile ilgili literatür taraması yaparak, çalışmamızda ikileme tanımları ve özellikler üzerinde durduk. İkileme terimi yerine kullanılan diğer terimlerden söz ettik. İkilemeleri köken, yapılış ve anlamlarına göre inceledik. Bu sınıflandırmaların içine girmeyen ikilemeleri, diğer türlü oluşturulan ikilemeler başlığı altında açıkladık. İkilemelerden sonra ise en son üçleme teriminden ve nasıl yapıldığından bahsettik. Değerlendirmemizi yaparken ilk önce genel başlığı açıklamaya çalıştık ve daha sonra taranan metinlerden örnekler verdik. Örnek gösteriminde, önce ikilemeyi sonra ikilemenin geçtiği metni yazarak, ikilemenin kaynağını gösterdik. İkilemenin metin numarasını ve satır numarasını yazdık. Örnek seçiminde daha çok standart Türkiye Türkçesi dışında kalan, anlamları bakımından farklar bulunan ikilemeleri seçmeye özen göstererek, Akdeniz Bölgesinde kullanılan ikilemeleri sınıflandırdık.

Anahtar Kelimeler

İkileme, hendiadyoin, Akdeniz Bölgesi, ağız

Kaynakça

• Ağakay, M.A. (1954). Türkçede Kelime Koşmaları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 2, 97-104.
• Alkaya, E. (2008). Orta ve Doğu Karadeniz Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Turkısh Studies, 3(3), 37-76.
• Atmaca, E. (2017). Antalya İli Korkuteli İlçesi ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1994). Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme I Oyunlar, Tekerlemeler, Yanıltmaçlar ve Oyun Istılahları. Balıkesir, Manisa, Afyonkarahisar, Isparta, Aydın, İzmir, Burdur, Antalya, Muğla, Denizli, Kütahya Vilayetleri Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 29-76, 101-126.
• Caferoğlu, A. (1994). Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme II Oyunlar, Tekerlemeler, Yanıltmaçlar ve Oyun Istılahları. Konya, Isparta, Burdur, Kayseri, Çorum, Niğde Vilayetleri Oyunları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 35-74.
• Dilek, F. G. (2004). Altay Türkçesinde İkilemeler. Bilig (Kış), 83-100.
• Durgut, H. (2004). Türkiye Türkçesinde İkilemelerde Kalan Arkaik Kelimeler. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı I (20-26 Eylül), 805-814.
• Erdem, G. (2014). Anamur ve Yöresi Ağızları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Erdem, M. D. (2005). Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine. Bilig (Bahar), 180-225.
• Erdem, M. Kirik, E. (2011). Kahramanmaraş ve Yöresi Ağızları (Giriş- İnceleme- Metinler). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş İl Özeli İdaresi.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• İlaslan, Ö. (2005). Adana İli Yüreğir ve Yöresi Göçmen Ağzı (İnceleme–Metinler-Sözlük). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kara, M. (2009). Hakas Türkçesinde İkilemeler. Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (Bahar). 35-62.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özden, M. Doğan, L. (2017). Doğu Trakya Ağızlarında Kullanılan İkilemeler. İdil, 6(32), 1173-1206.
• Pektaş, T. (2017). Gelendost Ağzı (Giriş-İnceleme-Metinler-Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sev, G. (2004). Divanü Lûgat’it Türk’te İkilemeler. Türk Dili 634, 497-510.
• Tuna, O. N. (1948). Türkçede Tekrarlar I. İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. III. 429-447.
• Yavuz, S. Telli, B. (2013). İç Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 376-402.
• Yıldırım, Ü. (2007). Ayrancı (Karaman) Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Yıldız, O. (2002). Isparta Merkez Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük). Isparta: Fakülte Kitabevi.