Üniversite Öğrencilerinde E-Sağlık Okuryazarlığı Sağlık Anksiyetesi ve Siberkondri Şiddetinin Bir Belirleyicisi Midir? Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 129 - 142, 28.08.2025

Berna Akay , Hande Arıcı Türk

Öz

Amaç: Bu çalışma, hemşirelik bölümü ve uygulamalı bilimler öğrencilerinin e-sağlık okuryazarlığı, siberkondri ve sağlık anksiyetesi ilişkisini incelemeyi ve karşılaştırmayı amaçlamıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, Şubat- Haziran 2024 tarihleri arasında Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü ve Uygulamalı Bilimler Fakültesinde dâhil edilme kriterlerine uyan 535 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Araştırma verileri “Kişisel Bilgi Formu”, “E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği”, “Sağlık Anksiyetesi Ölçeği” ve “Siberkondri Şiddeti Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde SPSS 23.0 paket programı kullanılmıştır. Araştırmada anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Çalışmaya dahil edilen öğrencilerin yaş ortalaması 21,41±3,00 olup, %61,3’ünün kadın olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin puan ortalamasının 28,74±5,23, Sağlık Anksiyetesi Ölçeğinin puan ortalamasının 35,94±7,12, Siberkondri Şiddeti Ölçeğinin puan ortalamasının 96,11±24,68 olduğu saptanmıştır. Hemşirelik öğrencilerinin siberkondri şiddeti ve aşırı kaygı puanlarının, diğer fakülte öğrencilerine göre anlamlı derecede daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). E-sağlık okuryazarlığı, hem sağlık anksiyetesi (β=-0,165, p<0.05) hem de siberkondri şiddeti (β=0,227, p<0.05) ile anlamlı ilişkiler göstermektedir. Sonuç: Çalışmada, e-sağlık okuryazarlığının sağlık anksiyetesi ve siberkondri şiddeti ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Sağlık okuryazarlığı düzeyinin artırılmasının, sağlık anksiyetesi ve siberkondri davranışlarını yönetmede önemli bir rol oynayabileceği düşünülmektedir. Elde edilen bulgular, üniversite öğrencilerine yönelik dijital sağlık eğitimi programlarının geliştirilmesine ve sağlık profesyonellerine bu alanda rehberlik edilmesine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

e-sağlık okuryazarlığı , öğrenci , siberkondri , sağlık anksiyetesi

Is E-Health Literacy a Predictor of Health Anxiety and Cyberchondria Severity in University Students? A Comparative Study

Öz

Objective: This study aimed to examine the relationship between e-health literacy, cyberchondria, and health anxiety among nursing and applied sciences students. Methods: The research was conducted between February and June 2024 with 543 students from the Faculty of Health Sciences, Department of Nursing, and the Faculty of Applied Sciences who met the inclusion criteria. Data were collected using the "Personal Information Form," "E-Health Literacy Scale," "Health Anxiety Scale," and "Cyberchondria Severity Scale." Statistical analysis was performed using the SPSS 23.0 software package, and the significance level was set at p<0.05. Results: The mean age of the students included in the study was 21.41±3.00, and 61.3% of them were female. The mean score of the E-Health Literacy Scale was 28.74±5.23, the Health Anxiety Scale was 35.94±7.12, and the Cyberchondria Severity Scale was 96.11±24.68. Nursing students had significantly higher cyberchondria severity and excessive anxiety scores compared to students from other faculties (p<0.05). E-health literacy showed significant relationships with both health anxiety (β=-0.165, p<0.05) and cyberchondria severity (β=0.227, p<0.05). Conclusions: The study found that e-health literacy is associated with health anxiety and cyberchondria severity. Increasing health literacy levels may play a crucial role in managing health anxiety and cyberchondria behaviors. The findings are thought to contribute to the development of digital health education programs for university students and provide guidance for healthcare professionals in this field.

Anahtar Kelimeler

e-health literacy , student , health anxiety , cyberchondria

Kaynakça

• Aydemir, Ö., Kırpınar, İ., Satı, T., Uykur, B., & Cengisiz, C. (2013). Sağlık Anksiyetesi Ölçeği’nin Türkçe için güvenilirlik ve geçerlilik çalışması [Reliability and validity of the Turkish version of the Health Anxiety Inventory]. Nöropsikiyatri Arşivi, 50(4), 325–331. https://doi.org/10.4274/npa.y6383
• Başhan Aslantaş, A. H., & Altuntaş, M. (2023). Cyberchondria’s possible relationship with problematic internet use and eHealth literacy. Journal of Academic Research in Medicine, 13(2), 63–69. https://doi.org/10.4274/jarem.galenos.2023.91885
• Bati, A. H., Mandiracioglu, A., Govsa, F., & Çam, O. (2018). Health anxiety and cyberchondria among Ege University health science students. Nurse Education Today, 71, 169–173. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2018.09.029
• Bordbar, F. T., Esmaili, M., & Keshavarz, Z. (2023). The relationship between health literacy and cyberchondria based on the mediating role of health anxiety. Toloo-e-behdasht, 22(4), 59–73. https://doi.org/10.18502/tbj.v22i4.14144
• Chen, J., & Tian, H. (2024). Associations between health anxiety, eHealth literacy and self-reported health: A cross-sectional study. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 58, e20240160. https://doi.org/10.1590/1980-220X-REEUSP-2024-0160en
• Deniz, S. (2020). Bireylerin e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri düzeylerinin incelenmesi. İnsan ve İnsan, 7(24), 84–96. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.674726
• Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2009). Statistical power analyses using G*Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149–1160. https://doi.org/10.3758/BRM.41.4.1149.
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A. G., & Buchner, A. (2007). G* Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior Research Methods, 39(2), 175–191. https://doi.org/10.3758/BF03193146
• Gürkan, A. T., Özdelikara, A., & İnanlı, T. K. (2023). Hemşirelik öğrencilerinde e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri ilişkisi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(4), 474–480. https://doi.org/10.32329/uad.1373648
• Lin, Y., & Xu, R. (2024). Assessing cyberchondria and eHealth literacy differences in urban and rural China. European Journal of Public Health, 34(Supplement_3), ckae144-1698. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckae144.1698
• McElroy, E., & Shevlin, M. (2014). The development and initial validation of the Cyberchondria Severity Scale (CSS). Journal of Anxiety Disorders, 28(2), 259–265. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2013.12.007
• Mert, E., & Keklik, B. (2023). Examination of the relationship between the health literacy level and health anxiety of individuals during the COVID-19 pandemic. İşletme Bilimi Dergisi (Journal of Business Sciences), 11(1), 49–62. https://doi.org/10.22139/jobs.1210184
• Mohammed, M. S., Hendawi, N. E. H., El-Ashry, A. M., & Ali, S. S. (2024). The relationship between cyberchondria and health literacy among first-year nursing students: The mediating effect of health anxiety. BMC Nursing, 23, Article 2396. https://doi.org/10.1186/s12912-024-02396-9
• Naeeni, M. M., Jafari, S., Fouladgar, M., Heidari, K., … Omidi, R. (2014). Nutritional Knowledge, Practice, and Dietary Habits among school Children and Adolescents. International Journal of Preventive Medicine, 5(Suppl 2), S171–S178. https://doi.org/10.4103/2008-7802.157687
• Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006). eHEALS: The eHealth Literacy Scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), e27. https://doi.org/10.2196/jmir.8.4.e27
• Salkovskis, P. M., Rimes, K. A., Warwick, H. M. C., & Clark, D. M. (2002). The Health Anxiety Inventory: Development and validation of scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychological Medicine, 32(5), 843–853. https://doi.org/10.1017/S0033291702005822
• Sarpdağı, Y., & Çapık, C. (2024). Investigation of the relationship between health anxiety and cyberchondria in obese cases. Turkish Journal of Diabetes and Obesity, 2, 144–153. https://doi.org/10.25048/tudod.1468963
• Smith, S. G., Curtis, L. M., Wardle, J., von Wagner, C., & Wolf, M. S. (2013). Skill set or mind set? Associations between health literacy, patient activation and health. PLOS ONE, 8(9), e74373. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0074373
• Statista. (2024). Internet usage worldwide. Retrieved November 2, 2024, from https://www.statista.com/topics/1145/internet-usage-worldwide/
• Şeref, B., İrgat, S. I., & Arslan, G. G. (2023). Does health literacy affect attitudes towards healthy eating and health anxiety in young adults? Journal of Clinical Medicine of Kazakhstan, 20(4), 10–16. https://doi.org/10.23950/jcmk/13485
• Tamer Gencer, Z. (2017). Norman ve Skınner’ın E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Kültürel Uyarlaması İçin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 131-145.
• Tarihoran, D. E., Anggraini, D., Juliani, E., Ressa, R., & Fardan, I. (2021). Indonesian student nurses’ e-health literacy skills. Studies in Health Technology and Informatics, 284, 444–446. https://doi.org/10.3233/SHTI210767
• Tubaishat, A., & Habiballah, L. (2016). eHealth literacy among undergraduate nursing students. Nurse Education Today, 42, 47–52. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2016.04.003
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması 2023. Retrieved September 2, 2024, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2019-30574
• Uzun, S. U., & Zencir, M. (2021). Reliability and validity study of the Turkish version of cyberchondria severity scale. Current Psychology, 40(1), 65–71. https://doi.org/10.1007/s12144-018-0001-x
• Yılmaz, A., Saygılı, M., & Kaya, M. (2020). Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin e-sağlık okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 148–157. https://doi.org/10.20875/makusobed.585984
• Zheng, H., Sin, S. C. J., Kim, H. K., & Theng, Y. L. (2021). Cyberchondria: A systematic review. Internet Research, 32(2), 677–698. https://doi.org/10.1108/INTR-03-2020-0148
• Zhu, X., Zheng, T., Ding, L., & Zhang, X. (2023). Exploring associations between eHealth literacy, cyberchondria, online health information seeking and sleep quality among university students: A cross-sectional study. Heliyon, 9(6), e17521. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e1752