60-72 Aylık Çocukların Eleştirel Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesinde Çocuklar İçin Felsefe Eğitiminin Etkisi

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 82 - 97, 28.08.2025

Merve Taşgin , Ümmühan Yeşil Dağlı

https://doi.org/10.29065/usakead.1742411

Abstract

Çocuklar için Felsefe (ÇİF), çocukların eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iş birlikçi düşünme ve özenli düşünme becerilerini geliştirmeyi hedefleyen bir yaklaşımdır. Bu çalışmanın amacı, çocuklar için felsefe yaklaşımı ile hazırlanan etkinliklerin 60-72 aylık çocukların eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmada, ön test son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Çalışmaya, 18’i deney grubunda, 15’i kontrol grubunda olmak üzere toplam 33 çocuk katılmıştır. Veri toplamak amacıyla “Demografik Bilgi Formu” ve “5-6 Yaş Çocuklar İçin Felsefi Sorgulama Yoluyla Eleştirel Düşünmenin Değerlendirilmesi Ölçeği" kullanılmıştır. Deney grubuna, yedi hafta süresince haftada iki oturum şeklinde toplamda 14 oturumluk çocuklar için felsefe eğitimi uygulanmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test puanları Mann-Whitney U Testi ve Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılarak karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçları, deney grubunun kontrol grubuna kıyasla genel eleştirel düşünme becerileri ile felsefi sorgulama, soru oluşturma ve dil-bilişsel alt boyutlarında daha yüksek puanlar elde ettiğini ortaya koymuştur.

Keywords

Çocuklar İçin Felsefe , Eleştirel Düşünme , Çocuklarla Felsefe , Okul Öncesi Eğitim

Ethical Statement

Bu araştırmanın Etik Kurul İzni, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulu’nun 31/10/2024 tarih ve 2024/10sayılı kararı ile onaylanmıştır. Bu araştırmada yer alan katılımcıların bilgilendirilmiş gönüllü onam beyanları alınmıştır.

Supporting Institution

Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon kurumu

Project Number

6660

Thanks

Bu araştırma, Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon kurumu tarafından 6660numaralıproje ile desteklenmiştir. Projeye verdikleri destekten dolayı Yıldız Teknik Üniversitesi BAP birimine teşekkürlerimizi sunarız.

The Effect of Philosophy for Children (P4C) Education on the Development of Critical Thinking Skills in 60–72-Month-Old Children

Abstract

Philosophy for Children (P4C) is an approach aimed at developing children's critical thinking, creative thinking, collaborative thinking, and caring thinking skills. The aim of this study is to examine the effects of activities designed based on P4C approach on the critical thinking skills of children aged 60-72 months. A pretest-posttest control group experimental design was used in the research. The study was conducted with a total of 33 children; 18 were in experimental group and 15 were in control group. For data collection, a “Demographic Information Form” developed by the researchers and the "Assessment Scale of Critical Thinking through Philosophical Inquiry for 5-6 Year Old Children" were used. A total of 14 sessions of P4C were applied to the experimental group, two sessions per week for seven weeks. No intervention was used with the control group. The differences between the pretest and posttest scores of the experimental and control groups were analyzed using the Mann-Whitney U Test and Wilcoxon Signed Ranked Test. The results of the research revealed that the experimental group obtained higher scores than the control group in general critical thinking skills as well as in the sub-dimensions of philosophical inquiry, question generation, and language-cognitive skills.

Keywords

Philosophy For Children , P4C , Critical Thinking , Preschool Education

Project Number

6660

References

• Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, C. A., & Persson, T. (2015). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275–314. https://doi.org/10.3102/0034654314551063
• Adams, M. H., Whitlow, J. R, Stover, L. M. & Johnson, K. W. (1999). A longitudunal evaluation of baccalaureate students' critical thinking abilities. Journal of Nursing Education. 38(3),139-141.http://doi.org/10.3928/0148-4834-19990301-10
• Arslantaş, M. (2025). Çocuklar için felsefe etkinliklerinin akvaryum tekniği ile uygulamanın özel yetenekli ilkokul öğrencilerinin eleştirel düşünme ve işbirlikli öğrenme becerilerine etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Aydemir, C. (2022). Okul öncesi dönem sorgulama temelli etkinliklerin çocukların felsefi tutum ve eleştirilen düşünme becerileri üzerine etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Barışan, M. (2024). John Dewey’in eğitim anlayışı ve çocuklar için felsefe. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Benade, L. (2011). Philosophy for children (P4C): A New Zealand school-based action research case study. Teachers' Work, 8(2), 141-155.
• Benan Dal H. (2024). Çocuklar için felsefe yaklaşımına göre işlenen Türkçe metinleriyle eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Budur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Creswell, J.W. (2013) Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publications.
• Ennis, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2),44-48. https://jgregorymcverry.com/readings/ennis1985assessingcriticalthinking.pdf
• Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and ınstruction. The California Academic Press.
• Ferguson, C. J. (2009). An effect size primer: A guide for clinicians and researchers. Professional Psychology: Research and Practice, 40(5), 532–538. https://doi.org/10.1037/a0015808
• Fernández-Santín, M., & Feliu-Torruella, M. (2020). Developing critical thinking in early childhood through the philosophy of Reggio Emilia. Thinking Skills and Creativity, 37, 100686. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2020.100686
• Florea, N. M., & Hurjui, E. (2015). Critical thinking in elementary school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 180, 565-572. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.02.161
• Gasparatou, R. & Kampeza, M. (2012). Introducing P4C in kindergarten in Greece. Analytic Teaching and Philosophical Praxis, 33(1), 72-82.
• Gliori, D. (2023). Akıllı tilkinin masalı. (D. Gliori, Res.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güvenir, Z., & Türkmen, L. (2023). Okul öncesi dönem çocuklarının temel bilimsel süreç becerilerini uygulama durumlarının belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(3), 125-143. https://doi.org/10.29065/usakead.1230399
• Işıklar, S. (2019). Çocuklar için felsefe eğitim programının 5-6 yaş çocuklarda felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Karadağ, F., & Demirtaş, V. Y. (2018). Çocuklarla felsefe öğretim programının okul öncesi çocukların eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkililiği. Eğitim ve Bilim, 43(195), 19-40. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.7268
• Karadağ, F., Demirtaş, V. Y., & Yıldız, T. (2017). 5-6 yaş çocuklar için felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünmenin değerlendirilmesi ölçeğinin geliştirilmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 9(4), 1025-1037. https://doi.org/10.15345/iojes.2017.04.010
• Kennedy, M., Fisher, M. B., & Ennis, R. H. (2013). Critical thinking: Literature review and needed research. In Educational Values and Cognitive Instruction (pp. 11–40).
• Kestel, M., & Şahin, M. (2018). Eğitimde eleştirel düşünme. Eğitim ve Öğretim Araştırmalar Dergisi, 7(3), 40-49. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/05.muharrem_kestel.pdf
• Kuşçu, Ş. (2023). Felsefi kavramlar ve çocuklar için felsefe. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Lipman, M. (1976). Philosophy for children. Metaphilosophy, 7(1), 17-39.
• Lipman, M. (1991). Thinking in education. Cambridge University Press.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511840272
• Lipman, M., & Sharp, A. M. (1985). Ethıcal inquıry: Instructional manual to accompany Lisa. Institute for the Advancement of Philosophy for Children. https://digitalcommons.montclair.edu/iapc_middle_schl_curriculum/9/
• Murris, K. S. (2016). The philosophy for children curriculum: Resisting ‘teacher proof’ texts and the formation of the ideal philosopher child. Studies in Philosophy and Education, 35, 63-78. https://doi.org/10.1007/s11217-015-9466-3
• Norris, S. P. (1985). Synthesis of research on critical thinking. Educational Leadership, 42(8), 40-45.
• O'Reilly, C., Devitt, A., & Hayes, N. (2022). Critical thinking in the preschool classroom-a systematic literature review. Thinking Skills And Creativity, 46, 101110. http://doi.org/10.1016/j.tsc.2022.101110
• Özden, Y. (2014). Öğrenme ve öğretme. Pegem Akademi.
• Partnership for 21st Century Learning. (2019). 21st century learning for early childhood framework. Battelle for Kids. http://static.battelleforkids.org/documents/p21/P21EarlyChildhoodFramework.pdf
• Paul, R., & Elder, L. (2006). Critical thinking: The nature of critical and creative thought. Journal of Developmental Education, 30(2), 34-35.
• Paul, R., & Elder, L. (2019). The miniature guide to critical thinking concepts and tools. Rowman & Littlefield.
• Priyanti, N., & Warmansyah, J. (2021). Improving critical thinking skills of early childhood through ınquiry learning method. Jurnal Pendidikan Anak Usia Dini, 5(2), 2241-2249. https://doi.org/10.31004/obsesi.v5i2.1168
• Priyanti, N., & Warmansyah, J. (2021). Improving critical thinking skills of early childhood through inquiry learning method. Jurnal Pendidikan Anak Usia Dini, 5(2), 2241–2249. https://doi.org/10.31004/obsesi.v5i2.1168
• Siegel, H. (2013). Educating reason. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315001722
• Smith, G. F. (2003). Beyond critical thinking and decision making: Teaching business students how to think. Journal of Management Education, 27(1), 24-51.https://doi.org/10.1177/1052562902239247
• Suvaroğlu, A. S., Peker, B., Peker Antepe, N., & Tavuş, Ö. (2022). Çocuklarla topluluklarla felsefe. Mela Yayınları.
• Şahin, D. (2023). Çocuklar için felsefe pedagojisinin dördüncü sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme ve problem çözme becerisine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
• Şenşekerci, E., & Bilgin, A. (2008). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(14), 15-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosbilder/issue/23093/246714
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson. Taş, I. (2017). Çocuklar için felsefe eğitimi programının 48-72 aylık çocukların zihin kuramı ve yaratıcılıklarına etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Tekkalan, O., Yoncacı, A., Kaynar, N., & Şenturan, B. (2023). Çocuklarda eleştirel düşünme becerisi gelişiminde felsefe temelli eğitim yönteminin önemi: Konya örneği. Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 7(30), 441-450. https://doi.org/10.37242/pejoss.4384
• The Partnership for 21st Century Skills (P21) (2009). P21 Framework Definitions. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED519462.pdf
• Trickey, S. & Topping, K. J. (2004). Philosophy for children: A systematic review. Research Papers in Education, 19(3), 243, 365-380. https://doi.org/10.1080/0267152042000248016
• Trickey, S. & Topping, K. J. (2006). Collaborative philosophical enquiry for school children: social-emotional effects at 10–12 years. School Psychology International, 27(5), 599-614.https://doi.org/10.5840/thinking20071835
• Türksoy, N. (2020). Çocuklar için felsefe (P4C) eğitiminin ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulamaya yönelik görüşlerine ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişimine katkısı: Bir karma yöntem araştırması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Antalya.
• Ulucan, S. (2023). Çocuklar için felsefe etkinliklerinin öğrenenlerin deneyimlerine ve eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi: Bir eylem araştırması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) (2014). Teaching and learning: Achieving quality for all. Paris: UNESCO.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) (2017). Education for sustainable development goals: Learning objectives. Paris: UNESCO.
• Watson, G & Glaser, M. E. (1964). Watson-Glaser Critical Thinking Appraisal Manual. New York: Harcourt, Brace & World Inc.
• Willingham, D. T. (2008) Critical Thinking: Why Is It So Hard to Teach? Arts Education Policy Review, 109(4), 21- 32. https://doi.org/10.3200/AEPR.109.4.21-32
• Yıldız, N. (2024). Okul öncesi eğitimde çocuklar için felsefe eğitimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Zulkifli, H., & Hashim, R. (2020). Philosophy for children (P4C) in improving critical thinking in a secondary moral education class. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 19(2), 29–45. https://doi.org/10.26803/ijlter.19.2.3