Bir “Mit”in Çöküşü: Osmanlı “Gerileyişi” Üzerine Perspektifler

Year 2011, Volume: 2011 Issue: IX, - , 01.12.2010

M. Fatih Çalışır

Abstract

Few themes are more important to or controversial in the current historical research into the seventeenth and eighteenth centuries of the Ottoman Empire than “decline.” An older, still axiomatic position sketched out most famously by Bernard Lewis places the imperial history in the framework of three and a half centuries of “inevitable decline.” An alternate approach, originating in the works of western historians such as Fernand Braudel, Roger Owen, Linda Darling, and Gábor Ágoston, to name but few, begins with the basic question of how an empire can sustain over three centuries of unrelenting decline. Locating itself in the latter alternative approach, the aim of this project is to shed light on the inadequacies of the declinist historiographical model by focusing on the Ottoman administrative practices in the western/Habsburg frontier with a special reference to the Köprülü restoration in the second half of the seventeenth century. This work suggests that although the Ottoman writers and the modern historians have argued about an Ottoman decline in the period, political and military achievements of the Köprülü viziers and flexible policies of the Ottoman pashas in the frontier prove the opposite.

Keywords

Ottoman Empire, decline paradigm, seventeenth century, Köprülü family, frontiers.

DECLINE OF A “MYTH”: PERSPECTIVES ON THE OTTOMAN “DECLINE”

Abstract

Son zamanlarda on yedinci ve on sekizinci yüzyıl Osmanlı tarihi üzerine yapılan araştırmalar özellikle Osmanlı “gerilemesi” tezi üzerine yoğunlaşmaktadır. Bernard Lewis ve takipçisi tarihçilerin ısrarla vurguladığı eski ve halen yaygın genel kanaat Osmanlı’nın son üç yüz elli yılını “kaçınılmaz gerileme ve çöküşü” tezi çerçevesinde yorumlar. Buna karşılık, Fernand Braudel, Roger Owen, Linda Darling, Gábor Ágoston gibi batılı tarihçiler tarafından ortaya konan alternatif yaklaşım ise bir imparatorluğun üç yüz yıl boyunca çökmesinin mümkün olup olmadığı ve şayet öyleyse, imparatorluğun bu sürekli çöküşe nasıl dayandığı sorusuyla başlar. Bu alternatif yaklaşım çerçevesinde konuyu ele alan elinizdeki mevcut çalışmanın amacı, Köprülü restorasyonu denilen on yedinci yüzyılın ikincisi yarısında Habsburg serhadinde uygulanan politikalar ışığı altında gerilemeci tarih yazımının noksanlıklarına değinmektir. Her ne kadar kimi Osmanlı yazarları ve modern tarihçiler söz konusu dönemde açık bir gerilemenin varlığından bahsetse de, Köprülü ailesinden gelen vezirlerin elde ettiği siyasi ve askeri başarıların yanı sıra serhat boylarındaki Osmanlı paşaların yürüttüğü esnek politikaların bu iddianın aksini gösterdiği vurgulanmaktadır.

Keywords

Osmanlı İmparatorluğu, gerileme tezi, on yedinci yüzyıl, Köprülü ailesi, serhat.