ERCİŞ (VAN) ’TE GEÇİŞ DÖNEMLERİNE AİT İNANIŞ, ÂDET VE UYGULAMALAR VE BU BAĞLAMDA KADIN OLGUSU

Year 2021, Volume: 4 Issue: 7, 13 - 46, 28.06.2021

Özlem Akgün

Abstract

Her insanın yerinin ve konumunun değiştiği belli dönemleri vardır. Bu dönemler “doğum, evlilik ve ölüm” olarak adlandırılır. Bu geçiş dönemleri ilgili inanç ve uygulamalar, kişinin eski durumundan yeni durumuna adapte olması açısından son derece önemlidir. Doğumla başlayan inanış ve uygulamalarda amaç çocuğu kutsamak ve var olduğuna inanılan tehlikelerden ve zararlı etkilerden korumaktır. Evlilik ise aile olmanın ilk adımıdır bu yüzden evlilik olayının gerçekleşmesi için bir takım seremoniler aşama aşama oluşmaktadır. İnsanın son evresi olan ölüm, yeryüzünde her canlının tadacağı bir gerçekliktir. Dolayısıyla ölüm olgusuyla paralel olarak dinî ve örfî çok sayıda inanmalar meydana gelmektedir. Geçiş dönemleri bağlamında ara dönem olarak da adlandırılan dönemlerden sünnet, erkek üreme organının uç kısmında bulunan ve fazlalık diye tabir edilen deri parçasının cerrahi operasyon ile alınması olayına denilir. Sünnet, İslâm âleminde Müslümanlığın simgesi olarak kabul edilmiş ve simgesel olarak da bazı inanışlar çerçevesinde geleneksel uygulamalar ile bir tören/kutlama eşliğinde gerçekleşmektedir. Ara dönemlerden olan askerlik, bütün devletlerde ulus güvenliğinin vazgeçilmez temel ögesidir. Askerler, düşman güçlere karşı ülkelerinin güvenlik teminatıdır. Bu sebeple toplumda da askerlik görevi kutsal sayılmakta ve bu dönemde bulunan kişi için birtakım özel tören ve uygulamalar yapılmaktadır. Ara dönem olarak hac ise, Müslümanlar arasında öneminden hacca ziyaretin gerçekleşmesinin ardından hacılık unvanını alması hem İslâm çerçevesinde hem de toplumun kültürel dokusuyla alakalı önemli bir husustur. Bu makale daha önce konu ile ilgili herhangi bir çalışma yapılmadığından başvurulmuştur. Çalışmada öncelikle geçiş dönemleri araştırılmış ve geçiş dönemlerindeki inanç ve uygulamalarda kadının yerini ve işlevini ortaya koymak amaçlanmıştır. Alan araştırması olarak tasarlanan bu çalışma; katılımlı gözlem ve görüşme (soru-cevap) teknikleri kullanılarak 2018 yılının haziran ayından itibaren başlanılmış olup aralıklarla 2018 yılının Ocak ayına kadar sürdürülmüştür.

Keywords

Erciş,, Geçiş Dönemleri,, Kadın Olgusu,

References

• Acıpayamlı, O. (1961). Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Akgün, Ö. (2019). Van-Erciş Geçiş Dönemleri ve Erciş Geçiş Dönemleri Bağlamında Kadın. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Aksoy, M. (1997). Türkiye’de Kirveliğin Kültür Sosyolojisi Açısından Tahlili, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Tam metni içinde.
• Altun, I. (2003). Kocaeli Kandıra Türkmenlerinde Geçiş Dönemleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Altuntas, H., Karagöz M ve Karagöz, İ. (2008). Hac İlmihali, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• And, M. (1985). “Büyü, Canlıcılık ve Sanat” ELEMTEREFİŞ Anadolu’da Büyü ve İnanışlar. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınevi.
• Artun, E. (2001). Adana Halk Hekimliğinde Atalar Kültü. Türk Kültürü, 42 (2), 71-74.
• Aydın, H. (2017). Dinî Kaynaklar ve Kültür Bağlamında Cinleri Anlamak. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 21 (3), 1623-1670.
• Boratav, P. N (1984). Folklor ve Edebiyat. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Çobanoğlu, Ö. (2016). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• El-Kahtanî, S. (2002). Kur’an ve Sünnet’in Işığında Hac ve Umre Rehberi, Eryarsoy, M. B. (Çev). İstanbul, Guraba Yayıncılık.
• Elçin, Ş. (2000). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
• Erdentuğ, N. (1977). Sosyal Adet ve Görenekler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayıncılık.
• Gazioğlu C. (1986). Ercişli Emrah Tanıtma Broşürü. Ercişli Emrah Kültür ve Sanat Festivali Sempozyumu. Tam metni içinde (1-7).
• Günay, U. (1995). Ritüeller ve Hıdrellez, Milli Folklor Dergisi, 4, (26), 2-3.
• Haccı Anlamak, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• Hanko. L. (2009). Ritüellerin Oluşum Süreci, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Ersoy, R. (Çev)., Oğuz, M. Ö. vd. (Yay. Haz) Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Kalafat, Y. (1996), Uluğ Türkistan'da Halk Sufizmi (Kırgızistan)-II, Milli Folklor, 4, (31-32), 90-94.
• Karaman, H. (1996). Ölüm, Ölü, Defin ve Merasimler, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I (Uluslararası Sempozyum Bildiriler Kitabı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayıncılık.
• Koşar, S. (2008). Dünden Bugüne Erciş, Erciş. Van-Erciş. Ofset Matbaacılık ve Gazetecilik.
• Kroeber, A.L. (2006). The Concept of Culture in Science Anthropology in Theory Issues in Epistemology (Edt. Henrietta L. Moore and Todd Sanders), London: Blackwell Publishing.
• Kurşun, S. N. (2014), 10 Yaş Altı Erkek Sünnet Çocuklarının Sünneti Algılayışlarının, Bu Durum Karşısında Yaşadıkları Güçlüklerin ve Anksiyete Düzeylerinin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi, Özkal, S. (Çev)., İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Örnek, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yay.
• Örnek, V. S.(1971). Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.