ATATÜRK DÖNEMİ SİYASİ DERGİLER VE FİKİRLER

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 11, 45 - 64, 28.06.2023

Vahit Taha Kurutlu

Öz

Atatürk döneminde yayımlanan siyasi dergilerin günümüze etkilerini anlayabilmek için Os-manlı Devleti’nin son asrında gelişen fikir hareketlerini incelemek gerekir. II. Meşrutiyet döneminde ortaya çıkan klasik fikirler Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık ve Türkçülük olarak tezahür etmiştir. 1925-1930 yılları arasında bu fikirler yeni konjonktür ile birlikte keskin bir değişime uğramıştır. Yani önceki devrin problemlerine getirilen çözüm önerileri ve tartışmalar cumhuriyetin ilanı ve yapılan inkılâplarla birlikte yeni bir hüviyete bürünmüştür. Bu dönemde klasik fikirlerden bazıları yok olmuş bazıları da kendilerini tek parti iktidarının dünya görüşüne uygun şekilde güncelleyerek, Kemalist devrimin ruhuna uygun tezler üretmeye çalışmıştır. Sonuç olarak olağanüstü şartlarda çıkarılan ka-nunlarla birlikte 1930’lu yıllardan Atatürk sonrası döneme kadar devrimin ideolojisi olan Kemalizm dışında hiçbir siyasi ve ideolojik fikir matbuatta yaşama şansı bulamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Basın, Dergiler, Kemalizm, Türk modernleşmesi, Kadro, Atatürk, Basın, Dergiler, Kemalizm, Türk modernleşmesi, Kadro

Kaynakça

• AKÇURA, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, Lotus Yayınları, Ankara 2008.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam, Remzi Kitapevi, İstanbul 2011.
• ERTAN, Temuçin Faik, Kadrocular ve Kadro Hareketi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994.
• ERTAN, Temuçin Faik, Atatürk Döneminde Devletçilik-Liberalizm Tartışmaları, Phoenix Yayınları, Ankara 2010.
• İNAN, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2018 İstanbul.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• ORAL, Mustafa, Kemalist Cumhuriyetin İnşası-Bir İdeolojik Aygıt Olarak Ülkü Dergisi, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul 2016.
• TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1983), Gelişim Yayınları, İstanbul 1984.
• TUNÇAY, Mete, , Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Cem Yayınları, İstanbul 1989. COŞKUN, Yahya, “Atatürk Dönemi Fikir Hareketleri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 2009, C.5, S.2, sy. 347.
• ÇELİK, Hüseyin, “Genç Kalemler”, DİA, C. 14, İstanbul 1996, sy.21-23.
• DEMİRCİ, Fatih, “Kadro Hareketi ve Kadrocular”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s.15, Kütahya 2006, sy. 44-45.
• DOĞANER, Yasemin, “Muhit Dergisi’nin Türk Basınındaki Yeri”, Türk Basın Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2018, sy. 1643-1658.
• EFE, Adem, “Sebilürreşad”, DİA, C. 26, İstanbul 2009, sy. 251-153.
• EFE, Adem, “Uzun Soluklu İslamcı Bir Dergi; Sebilürreşad –Tarihçesi ve Bazı Sosyo Kültürel Problemlere Yaklaşımı”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2008, sy. 158-167.
• ERBAY, Erdoğan, “Mihrab” DİA, C.30, İstanbul 2005, 29-30.
• ERDAL, İbrahim, “Ülkü Mecmuasına Göre Erken Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikası (1923-1938)”, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Ankara 2011, sy.780.
• ERTAN, Temuçin Faik, “Ahmet Cevat Emre ve Kemalizm’de Öncü Bir Dergi: Muhit”, Kebikeç, Ankara 1997, sy. 23-26.
• GÜZ, Nurettin, “Türk Fikir Dergiciliğinde Uluslararasılıktan Milliliğe Türk Yurdu’ndan Halkevleri’ne”, Türki-ye’de Düşünce Dergiciliği Sempozyumu, Ankara 2011, sy. 2-3.
• HÜSNÜ, Şefik, “Bizde İçtimai Sınıflar”, Aydınlık, İstanbul 1921, sy.9-16.
• İBANOĞLU, Fulya, “Osmanlı’dan Cumhuriyete “Gençlik Dergisi” Meselesine Dair Bazı Notlar”, İstanbul Müftülüğü Din ve Hayat Dergisi, İstanbul 2015, sy. 127.
• KAYA Yakup, Yücer Rezzan, “Kadro ve Yön Hareketi’nin İdeolojik Analizi” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, sy. 564.
• MAZICA, Nurşen, “1930’a Kadar Basının Durumu ve 1931 Matbuat Kanunu”, Ankara Üniversitesi İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 5, Sayı 18, Ankara 1996, sy. 142-145.
• MORALI, Seniha Sami, “Hamdullah Suphi ve Türk Ocakları”, Hayat Tarih Mecmuası, C. 1, Sayı 2, İstanbul 1969, sy.75.
• MUTLU, Sevda, “1930’lar Türkiye’sinde Devletçilik Tartışmaları”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, c. 8, s.1, Sivas 2007, sy.39-40.
• ÖZDEMİR, Emin, “Islah Çalışmalarından İlgasına Medreselere İslamcı Bir Bakış; Sebilürreşad’da Tevhid-İ Tedri-sad Kanunu ve Uygulamaları” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, Ankara, 2013, sy.208-213.
• TOPRAK, Zafer,“Aydınlık Dergisi” (1921-1925) Marksizim ve Feminizm, Müteferrika, Sayı 50, sy. 2-5.
• TUNCER, Hüseyin, “Türk Yurdu”, DİA, C. 41, İstanbul 2012, sy. 550-551.
• UÇAR, Fuat, “Türk Düşüncesinde Osmanlıcılık Fikrinin Ortaya Çıkışı ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri”, Karade-niz Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2018, sy. 85-86. UYAR, Hakkı, “Resmi İdeoloji Ya da Alternatif Resmi İdeoloji Oluşturmaya Yönelik İki Dergi: Ülkü ve Kadro Mecmualarının Karşılaştırmalı İçerik Analizi”, Toplum ve Bilim, Sayı 74, Güz 1997, sy. 181-185.
• UZUN, Hakan, “Tek Parti Döneminde Yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Kongreleri Temelinde Değişmez Genel Başkanlık, Kemalizm ve Milli Şef Kavramları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt IX, Sayı 20-21, İzmir 2010, sy. 239-245.
• YALANSIZ, Nedim, “1930’lar Türkiyesi’nde Demokrasi ve Kemalizm Tartışmaları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, c.3, s.8, İzmir 1998.
• YAPAR GÖNENÇ, Aslı, “Türkiye’de Dergiciliğin Tarihsel Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt 0, Sayı, 29, İstanbul 2007, sy.64.
• DEMİRCİ, H. Ali Haydar, “Çığır Dergisi ve Hıfzı Oğuz Bekata”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1995.
• FIRAT, Ali Haydar, “Bir Dönem Tartışmalarını Seyri: 1932-1935 Yıllarında Matbuat Tartışmaları Bağlamında Kadro, Kooperatif ve Fikir Hareketleri Dergileri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yük-sek Lisans Tezi, Ankara 2005.
• KORKMAZ, Selman Burak “Türkiye’de Tek Parti İktidarı (1931-1946) ve Basın; Yücel Dergisi (1935-1956) Örneği”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
• TEPEBAŞI, Ayşe, “Mihrab, Şen Yuva, Çağlayan, Meşale, Çığır Dergilerinin Değerlendirilmesi, Tahlili ve Fihristi”, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2011.