XIX YÜZYIL OSMANLI SUDANI'NDA MODERNLEŞME HAMLELERİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 15, 65 - 76, 30.06.2025

Einas Awad Alla Mohammed Karshoum

Öz

"Modernleşme" ve "çağdaşlık" terimleri, XIX yüzyılın en önemli kavramları arasında yer almaktadır. Ekonomik ve sosyal modernleşme, dünyadaki feodal yapıları değiştiren en önemli süreçlerden biriydi. Bu makale, XIX yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Sudan’a getirdiği modern sistemleri, özellikle yönetim, üretim, kamu işleri ve iletişim alanlarındaki yenilikleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu reformlar, tarihsel olarak "modern Sudan"ın başlangıcına yol açmış ve Sudan’ın sultanlık döneminden, modern devletin temellerini atan bir döneme geçişini sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı , Sudan , Mısır , Moderınasyon

Modernization Efforts in Ottoman Sudan in the 19th Century

Öz

The terms "modernization" and "modernity" are among the most important concepts of the 19th century. Economic and social modernization was one of the key processes that transformed feudal structures around the world. This paper aims to examine the modern systems introduced by the Ottoman Empire in Sudan during the 19th century, particularly in the fields of administration, production, public works, and communication. These reforms led to the historical emergence of "modern Sudan" and facilitated Sudan’s transition from the sultanate period to an era that laid the foundations of the modern state.

Anahtar Kelimeler

Ottoman , Sudan , Eygpt , Modernization

Kaynakça

• Ahmed ,El-Certeli, Tarihü’l-Sinâ'a fî Mısr fî’l-Nısfı’l-Evvel mine’l-karn el-Tâsı-Aşar (تاريخ الصناعة في مصر في النصف الاول من القرن التاسع عشر), Dar Almarif,Mısır, 1952.
• Algadal, Mehmed, Tarihü’l-Sudan el-Hadis (تاريخ السودان الحديث), Hartum Üniversitesi Yayınları, Hartum, 2018.
• Bağçeci Yahya, İsyandan İtaate: Kavalalı Mehmet Ali Paşa Babıali İlişkileri (1841-1849), UluslararasıSosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 32, Issue: 32.
• Collins Robert, A history of Modern Sudan, UniversityPress, Cambridge, 2008.
• El-Cemal, Şevki, Tarihü Sudan Vadi’n-Nil ve Alâkatuhü bi-Mısır min Aḳdemi’l-ʿuṣur ile’l- vakti’l- hazır (تاريخ سودان وادي النيل وعلاقتة بمصر من اقدم العصور الى الوقت الحاضر), Alanglu Mısrı Kütüphanesi, Mısır, 2008.
• El-Cemal, Şevki, Siyasetü’l- Misr fi’l-Bahri ‘l-Ahmar fi’l-Nisf el-Thani mine’l-karn el-Tasi-Aşar(سياسة مصر في البحر الاحمر في النصف الثاني من القرن التاسع عشر), Dar al-Ma'arif, Kahire ,1990.
• El-Cemal Şevki , El-vasāʼik el-tārīkhīyah li-siyāsetü’l-Mıṣır fī’l-Baḥrü ‘l-Aḥmar 1863-1879 (الوثائق التاريخية لسياسة مصر في البحر الاحمر), Arap Elbayan Komisyonu Matbaası, Kahire,1959.
• El-Cemal Şevki, “Vilâyetü’l-Habeşetü’l-Osmaniye beyn Vilâyeti Cidde ve el-idaretü’l-Mısria1818-1885” (ولاية الحبشة العثمانية بين ولاية جدة والادارة المصرية 1818-1885), El-Dara Dergisi, Sayı.2,1997
• Ebu Salim Mehmed,Tarihü’l-Hartum (تاريخ الخرطوم), Darü’l-cil, Beyrut, 1979.
• Gebril Zahra,19 Yüzyılda Sudanda Osmal Hakimiiyetini Kültürel Etkileri, yüksaklisanse tezi, Sakarya Üniversitesi. 2022.
• Hill, Richard, Egypt in the Sudan1820-1881, New York, Oxford University Press, London, 1959.
• Hasan Osman,Tatvurü’l-zirâât fi’s-Sudan (تطور الزراعة في السودان),Dar Hail baskevi, Hartum, 2000.
• Hüsin Hamid, Vilâyetü’l-Habeşetü’l-Osmaniye 1866-1818(ولاية الحبشة العثمانية 1818-1866), Yüksek lisans tezi, Kahire Üniversitesi, 2004.
• Ibrahim Hassan, Mehmet Ali fi’l-Sudan (محمد علي في السودان), Yazarlık, Çeviri ve Yayıncılık Evi,Hartum, yil yok. Ibrahim Hassan, Rhlat Mehmed Ali Paşa ila el-Sudan: et-takrir el-resmi (رحلة محمد علي باشا الى السودان : التقرير الرسمي),Arthria Yayın ve Dağıtım Evi, Hartum, 2022.
• İde Ramazan, Osmanlı Moderleşmesi AçısındanII.Abdülhamıd Dönemi Eğitim Politkaları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, 2017.
• Kuku Başır, Mellamh men Tarihü’l-Sudan fi ahidü’l-Hidiv İsmail (ملامح من تاريخ السودان في عهد الخديوي اسماعيل), Hartum Üniversitesi Yayınevi, Hartum, 1990.
• Makar Nasim, Ahval El-Sudan El-iktisâdîya (احوال السودان الاقتصادية),Yüksek lisans tezi, Kahire Üniversitesi, 1956.
• Nour,Tarig, Osmanlı Sudan Sevak’nde Türk – İngiliz Rekabeti, Iskenderiye Kitap, Istanbul, 2020. Saeed, Mehmad Al- Amin, Sıyasetü’l- Mehmed Ali fis--sudan (سياسة محمد على في السودان),Ulusal Yayıncılık Kütüphanesi, Hartum,1941. Salıh, Dirar, Tarihü’l-Sudan el-Hadis (تاريخ السودان الحديث), Dar Maktabat elhaya,Beyrut, 2008. Şıbika Maki Es-Sudan Aʿbre El-kurun (السودان عبر قرون), Dar eL-juil,Beyrut,1991. Şukır, Naoum, Tarihü’l-Sudan (تاريخ السودان ), Dar Aljul, Beyrut, 1981. Ulukaya Gülşen, “Osmanli Devleti'nin Mısır'da Kurduğu Hükümet Sistemi” , International Ankara Congress on Scientific Research IV April 1-3, 2022 Ankara/ TURKEY,981.), Kral Abdülaziz Evi, Dara Dernği, 1996.