Vergi Denetim Hukukunda Vergi İncelemesi Süreci ve Uygulamada Özellik İçeren Hususlar

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 19, 24.03.2025

Taner Ercan

https://doi.org/10.70101/ussmad.1609970

Abstract

Devletlerin kamusal görevlerini ifa edebilmeleri, vergi potansiyellerini tam olarak değerlendirebilmelerine ve vergi dışı bırakılmış kaynakların ortaya çıkarılmasına bağlıdır. Bu minvalde vergi denetimi gelir unsurunun devamlılığı açısından kamunun en önemli müesseselerden biridir. Denetim sürecinde yetkililerce ortaya konan çaba, etkinlik ve verimlilik bağlamında devletin gelir sağlama olanaklarını da arttıracaktır. Çağdaş vergileme anlayışında vergilerin tespiti beyan esasına dayanmakta olup söz konusu prensip Türkiye’de tatbik edilmektedir. İlk doğruluk karinesine sahip mükellef vergi beyanı, Anayasal çerçevede idareye verilmiş yetki kapsamında denetlenmektedir. Beyana dayalı vergi sistemlerinin sigortası şüphesiz vergi denetimidir. Mevzubahis sürecin en önemli ve en geniş kapsamlı unsuru, Vergi Denetim Hukuku çerçevesinde uygulanan mükellef tarafından ödenmesi zorunlu vergilerin eksiksiz ve tam olduğu hususu araştırılan, bu yönde tespitlerde bulunmak amacıyla yürütülen denetim aracı vergi incelemesidir. Bu çalışmadaki temel gaye, kamu gelirlerinin en önemli ögesi olan vergilerin beyan edilmesi ve sonrasında oluşacak kayıp ve kaçakları engelleme adına yapılan vergi incelemesi sürecini mer’i mevzuat kapsamında açıklamak, vergi incelemesinin uygulanması aşamasında özellik arz eden hususların değerlendirilmesidir.

Keywords

Vergi İncelemesi, Vergi Denetim Hukuku, Vergi Denetimi, Vergi İnceleme Süreci

Tax Audit Process and Special Issues in Application in Tax Audit Law

Abstract

The ability of states to perform their public duties depends on their ability to fully evaluate their tax potential and to reveal resources that have been excluded from taxation. In this context, tax auditing is one of the most important institutions of the public in terms of the continuity of the income element. The efforts put forth by the authorities during the auditing process will also increase the state's income generation opportunities in terms of effectiveness and efficiency. In the contemporary taxation approach, the determination of taxes is based on the declaration principle and this principle is also applied in Turkey. The taxpayer's tax declaration, which has the first presumption of truth, is audited within the scope of the authority granted to the administration within the constitutional framework. The insurance of tax systems based on declaration is undoubtedly tax auditing. The most important and comprehensive element of the process in question is the tax audit, which is an audit tool that investigates whether the taxes that must be paid by the taxpayer are complete and complete within the framework of the Tax Audit Law and is carried out to make determinations in this direction. The main purpose of this study is to explain the tax audit process carried out in order to prevent losses and evasions that will occur after the declaration of taxes, which are the most important elements of public revenues, within the scope of the current legislation and to evaluate the issues that are specific during the implementation of the tax audit.

Keywords

Tax Audit, Tax Audit Law, Tax Audit, Tax Audit Process

References

• Akdoğan, A. (1979). Vergi İncelemesi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Maliye ve Vergi Hukuku Enstitüsü Yayınları.
• Aksakal, Z. A. (2020). Beşinci Günden Önce Açılan Elektronik Tebligatın Tebliğ Tarihi, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 43, s. 265-282.
• Alptürk, E. (2008). Finans, Muhasebe ve Vergi Boyutlarında İç Denetim Rehberi, Ankara: Maliye ve Hukuk Yayınları.
• Aslan, E. F. (2021). Vergi/Ceza İhbarnamelerine Vergi İnceleme ve/veya Vergi Tekniği Raporlarının Eklenmemesinin İyi İdare ve Dosyaya Giriş Hakları Kapsamında Değerlendirilmesi, International Journal of Public Finance, (6)1, s. 115-136.
• Arıca, N. ve İyibil, A. (1985). İşletmelerde Vergi Denetimi – Defter ve Belgeler, Ankara: Fon Matbaası.
• Aykın, H. (2011). Vergi İncelemesi Ne Zaman Başlar? Vergi İncelemesine Başlama Tutanağında Mükellefin İmzasının Olmaması İncelemeye Engel midir? Yaklaşım Dergisi, 220, s. 27-32.
• Bağırgan, M. K. (2024). Vergi İncelemesi, . Baskı, Ankara: Özbaran Ofset.
• Bakmaz, Z. (2022). Vergi İncelemesinde Uyulması Gereken Bir Kural Olarak “İncelemenin Yapılacağı Yer”, International Journal of Public Finance, (7)2, s. 463-486.
• Batun, M. (2010). Tam ve Sınırlı İncelemenin Tanımlanması Üzerine, Yaklaşım Dergisi, 215, s. 116-120.
• Bayram, M. (2019). Vergi İncelemesinin Hukuki Niteliği ve Kapsamı, Vergi Raporu, 241, s. 95-111.
• Candan, T. (2006). Vergilendirme Yöntemleri ve Uzlaşma, 2. Baskı, Ankara: Maliye ve Hukuk Yayınları.
• Dayanç, M. (2012). Vergi İncelemesinde Süre Sınırlamasının Analizi -II, Vergi Dünyası Dergisi, 372, s. 88-97.
• Demirci, A., Kartal, Z. (1999). Vergi İncelemesi ve Kapsamı, Vergi Dünyası, 211, s. 38-50.
• Demirgil, B. Karaca, C. (2014). Vergilemede Mükellef Hakları ve Vergi İnceleme Elemanlarının Mali Sorumlulukları, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (15)1, s. 365-381.
• Durusoy, R. Y. (2024). Vergi İnceleme Süreci Nasıl Yönetilmelidir, https://www.verginet.net/dtt/4.aspx, (19.09.2024).
• Erdem, T. (2011). Vergi İncelemesi, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• GİB. (2024). Faaliyet Raporu 2023, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari, (09.09.2024).
• Gözler, K. (2013). İdare Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözübüyük, Ş. (2007). Yönetim Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Gülhan, N. Ve Türkmen, F. (2016). Yargı Kararı İncelemesi: Vergi incelemesinin Yapılacağı Yer, Vergi Dünyası Dergisi, 418, s. 92-101.
• İlgün, M.F. (2020). Vergi Denetim Sürecinde Büyük Veri Analitiği, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 8(1), s.1-24.
• Karakoç, Y. (2007). Genel Vergi Hukuku, 4. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Keskin, K. S. (2012). Yeni Düzenlemeler Işığında İşe Başlama ve İncelemeye Başlama Kavramları, Vergi Raporu Dergisi, 157, s. 59-66.
• Kızılot, Ş., Şenyüz, D., Taş, M., ve Dönmez, R. (2007). Vergi Hukuku, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Meriç, M. (2002). Vergi Denetimi, İzmir: İlkem Ofset.
• Mutluer, M.K. (2011). Vergi Hukuku, 3. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Nas, A. (2012). Türk Vergi Hukukunda vergi incelemesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (61)4, s. 1307-1336.
• Oğuztürk, B.S. ve Ünal, E.K. (2015). Türkiye’de Vergi Denetiminde Yeni Dönem, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, (7)13, s. 207-237.
• Organ, İ. (2008). Vergi Denetimi ve Türkiye Uygulaması. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Öncel, M., Kumrulu, A. ve Çağan, N. (2011). Vergi Hukuku, 20. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Özker, A.N. (2002). Vergi Denetiminde Fonksiyonel Yapı ve Denetime Özgü Beklentiler, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 2(4), s.172-186.
• Özyer, M. A. (2008). Vergi Usul Kanunu Uygulaması, İstanbul: Maliye Hesap Uzmanları Derneği. Pınar, B. (2016). Yargı Kararları Işığında Vergi İncelemesinde Yükümlü Haklarının İhlaline İlişkin Tespitler, Uluslararası Kamu Maliyesi Dergisi, (1)1, s. 23-60.
• Sarılı, M. A. (2003), Türkiye’de Gelir İdaresi ile Vergi Denetiminin Sorunları, Çözüm Önerileri ve Yeniden Yapılandırılması, İstanbul: İTO Yayınları.
• Somuncu, A. (2005). Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi: Hukukî Yapı Ve Uygulamanın Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43, s.133-173.
• Soydan, B. (2015). Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi, İstanbul: XII Levha Yayınevi.
• Şeker, N. (1994). Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2024). Vergi Hukuku, 15. Baskı, Bursa: Ekin Yayınları.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2012). Vergi Hukuku, 3. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Tekin, F. ve Çelikkaya, A. (2014), Vergi Denetimi, 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Uyanık, A. (2001). Denetim, Muhasebe ve Vergilendirme, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Üstün, Ü. S. (2011). Susma Hakkı Çerçevesinde Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme Suçu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (15)3, s. 363-390.
• Yaltı, B. (2006). Vergi Yükümlüsünün Hakları, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Yerlikaya, G.K. (2011). Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi Yetkisi Kavramı ve 3568 Sayılı Kanun İle İlişkisi, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (XV)1-2, s. 1-24.
• Yıldız, H. (2013). Vergi İnceleme İşleminin Bir İdari İşlem Olarak Unsurları Yönünden Hukuki Analizi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (XVII)3-4, s. 129-154.
• Yüce, M. ve Yücelen, İ.H. (2021). Vergi Denetim Hukuku. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği, (2021, 07 Nisan), Resmi Gazete (31447).
• Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, (2016, 25 Ekim), Resmi Gazete (Sayı 29868).
• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu Genel Uygulama Tebliği, (2014, 29 Nisan), Resmi Gazete (Sayı 28983).
• 646 Sayılı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, (2011, 10 Temmuz), Resmi Gazete (27990).
• Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, (2011, 31 Ekim), Resmi Gazete (28101).
• Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, (2011, 31 Ekim), Resmi Gazete (28101/1).
• Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği, (2011, 31 Ekim), Resmi Gazete (28101/2).
• Seri: X No: 22 Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ, (2006, 12 Haziran), Resmi Gazete (Sayı 26196).
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, (1961, 04 Ocak), Resmi Gazete (Sayı 10703).
• 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, (1961, 06 Ocak), Resmi Gazete (Sayı 10700).
• 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, (1953, 28 Temmuz), Resmi Gazete (Sayı 8469).
• Danıştay VDDK, 19.02.2020 tarihli ve E.2020/9, K.2020/2 sayılı kararı.
• Danıştay VDDK, 18.06.2014 tarihli ve E.2014/304, K.2014/563 sayılı kararı.
• Danıştay 7. Dairesi, 25.05.2016 tarihli, E.2016/2220, K.2016/4758 sayılı kararı.
• Anayasa Mahkemesi (AYM) 2016/12198 başvuru numaralı kararı, RG sayı 31200, 29.07.2020.