Semih Kaplanoğlu Sinemasında Varoluşçuluğun İzleri: Buğday Filmi Üzerine Estetik ve Felsefi Bir Okuma

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 79 - 93, 24.03.2025

Mücahit Onur Diril , Muhittin Tekdemir , Şiyar Biçen

https://doi.org/10.70101/ussmad.1612574

Abstract

Varoluşçuluk, felsefe ailesinin aykırı ve genç bir üyesi olarak sinemada kendisini göstermiş ve bu alanda önemli bir rol üstlenmiştir. İnsanın yaşama dair düşüncelerini, sorularını ve anlam arayışlarını farklı yaklaşımlarla ele alan bu akım, dünya sinemasında Tarkovski ve Bergman gibi yönetmenler aracılığıyla öne çıkmıştır. Türk sinemasında ise Ömer Kavur, Zeki Demirkubuz, Nuri Bilge Ceylan ve Semih Kaplanoğlu gibi isimler bu felsefi anlayışın sinemadaki temsilcileri arasında yer almıştır. Özellikle Semih Kaplanoğlu, minimalist sinema yaklaşımı ile varoluşçu kavramları kendi sinemasında öne çıkarmış ve uluslararası düzeyde saygın bir konuma ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı, Buğday filminin sahneleri ve karakterleri üzerinden izleyicinin anlam dünyasına nasıl ışık tuttuğunu ve varoluşçu felsefenin sorduğu temel sorulara nasıl yanıtlar aradığını incelemektir. Yapılan analizler sonucunda, Kaplanoğlu’nun Buğday filminde Sartre, Pascal, Jaspers gibi Batı düşünürleri ile İbn Arabi gibi İslam düşüncesine ait yaklaşımları bir araya getirdiği ve özgün bir felsefi çerçeve sunduğu gözlemlenmiştir. Erol ve Cemil karakterleri, izleyiciyi varoluşun temel soruları üzerinde düşünmeye sevk eden araçlar olarak ele alınmış; minimalizm, alegori ve sinematografinin bu süreçteki rolü detaylı bir şekilde analiz edilmiştir.

Keywords

Buğday, Semih Kaplanoğlu, Sinema, Türk Sineması, Varoluşçuluk

Traces of Existentialism in Semih Kaplanoğlu's Cinema: An Aesthetic and Philosophical Reading of the Film "Grain"

Abstract

An outlier, young member of the philosophy family, existentialism has also shown itself in cinema and has taken a very active role in this field. He tried to address human thoughts about life, questions and search for meaning with different approaches. Names like Tarkovski and Bergman pioneered this approach in World Cinema. Existential Turkish cinema has been shaped by directors such as Ömer Kavur, Zeki Demirkubuz, Nuri Bilge Ceylan and Semih Kaplanoğlu. Kaplanoğlu, who normally handles the concepts of Existential Philosophy in his own cinema, has reached a respected position in the world with his minimalist approach to cinema. This work examined the scenes and characters of the film and the viewer's efforts to shed light on the world of meaning and to ask questions similar to those posed by existentialist philosophy. In the review, the language of existential expression was based. At the end of the analysis, it was understood that Kaplanoglu synthesized the thoughts of philosophers such as Sartre, Pascal, Jaspers, Ibn Arabi in the wheat film and transmitted them to the audience through the characters of Erol and Cemil. Semih Kaplanoğlu realized this not only with the characters of the film, but also with mizansen, the plot, and other techniques and possibilities of cinematography.

Keywords

Buğday, Existentialism, Cinema, Semih Kaplanoğlu, Turkish Cinema

References

• Aktay, S. (2010, 10 Temmuz). İnternet nasıl çalışır?. Internet Nedir. http://www.internetnedir.net/internet-nasil-calisir.html
• Arı, A. (20 Akarsu, B. (1994).Çağdaş Felsefe: Kant’tan Günümüze Felsefi Akımları. İstanbul: İnkılap Kitapevi
• Akgün, T. (2012). Karl Jaspers’de İmanın Felsefi Temelleri, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26, 5-30.
• Aktaran, H.S. (2003). Sinema ve Varoluşçuluk. İstanbul, Altıkırkbeş Yayınları
• Atar, B. (2017). Gıdamız Buğdayın, Geçmişten Geleceğe Yolculuğu, Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2 (1), 1-12.
• Arabi, M. (2007). Füsus’ul Hikem/Hikmetlerin Özü. Çeviren: Abdülhalim Şener. İstanbul: Sufi Kitap Yayınevi.
• Aras, İ. (2017). Edebiyatta Bir Motif Olarak İğrenilen Kimlikler: Varoluşçuluk Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Ayvazoğlu, B. (2012). “Yunus, Ne Hoş Demişsin: Cumhuriyet Sonrası Yunus Emre Yorumları” (Ed.) Ahmet Yaşar Ocak. Yunus Emre, (pp. 379-444). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Daş, S. Ö. ve Çetin, S. (2019). Semih Kaplanoğlu’nun Yusuf Üçlemesi’nde Zaman ve Mekân Algısı." Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3 (2), 167-181.
• Dindar, B. (2012). Sartre’ın Varoluşçuluğunda Hürriyet Anlayışı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 72-94.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1997). “Önsöz Yerine”, (pp. 7-13). Karl Jaspers, Felsefe Nedir? İstanbul: Say Yayınları.
• Günay, M. (2006). Felsefe Tarihinde İnsan Sorunu. 2. bs. İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
• Gündoğdu, C. (2004). Taşkıran. İstanbul: İnsancıl Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1980). Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar, Cilt VII, İstanbul: Remzi Kitabevi
• Duran, H. & Gümüşoğlu, D. (Der). (2010). Hünkar Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları
• Çelebi, İ. (1998). “Hızır”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, XVII, 406-409.
• Jacques C. Varoluşçuluk Çeviren: Işık Ergüden, Ankara, Kültür Kitaplığı Dost.
• Kierkegaard, S. (1997). Ölümcül Hastalık: Umutsuzluk. Çeviren: Mehmet Mukadder Yakupoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2004). Kaygı Kavramı.Çeviren: Vefa Taşdelen. Ankara: Hece Yayınları
• Renaux, R. (1994). Egzistansiyalizm Üzerine Dersler. Çeviren: Murtaza Korlaelçi Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınevi.
• Sartre, J.P. (1999).Varoluşçuluk (Existentialisme), Çeviren: Asım Bezirci, İstanbul: Say Yayınları.
• Sartre, J.P. (1989). Being and Nothingness: an essay on phenomenological ontology (Varlık Ve Hiçlik), Çev. Hazel E. Barnes, New York, Philosophical Library.
• Sancar, M.K. (2018). Göstergebilimsel Film Çözümlemelerinin Bergsoncu Eleştirisi. SineFilozofi, 3 (6), 23-38,
• Scaaff A. & Gaidenko P.P. (1966). Marxizm Varoluşçuluk ve Birey, Çeviren: Evinç Dinçer, İstanbul, De Yayınları.
• Shinn, R. (1963). Egzistansiyalizmin Durumu. Çeviren: Şehnaz Tiner. İstanbul: Amerikan Bord Neşriyat.
• Şen, C. (2010). Türk Romanında Felsefi Açılımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şenel, A. (1995). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları
• Tanno, K. Willcox, G. (2006). How Fast Was Wild Wheat Domesticated? www.sciencemag.org/cgi/content/full/311/5769/1886/DC1, Erişim tarihi:28.07.2017
• Timuçin, A. (2004). Felsefe Sözlüğü İstanbul:Bulut Yayınları.
• Timuçin, A. (1974). Felsefede ve Sanatta, Dünyada ve Bizde Varoluşçuluk. Milliyet Sanat, 202.
• Timurtaş,F. K. (Hazırlayan) (1972).Yunus Emre Divanı, İstanbul: Tercüman Yayınları
• Toraman, E.E. (2011). Manevi Gerçekçilik Sinema Dili ve Semih Kaplanoğlu Sineması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Towarnicki F. (2002). Martin Heidegger, Türkçesi, Çeviren: Zeynep Durukal, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları18). Eğitim bilimine giriş. Konya: Eğitim Yayınevi.