Neoliberal Dönemde Küresel Gıda Fiyatları: Türkiye Örneği

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 46 - 62, 24.03.2025

Deniz Şişman , Mehmet Şişman

https://doi.org/10.70101/ussmad.1624742

Abstract

ÖZ
Bu çalışmada; Türkiye ile Dünya gıda fiyatları arasındaki ayrışmanın nedenleri ortaya konulmaya çalışılmaktadır. 1980 sonrası Neoliberal iktisat politikalarının tarım sektöründeki etkileri, gıda fiyatları açısından gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki ayrışmanın en önemli unsuru olarak görülmektedir. Bu çerçevede; öncelikle gıda fiyatlarını belirleyen faktörler küresel gıda talebi ve küresel gıda arzı açısından incelenecektir. Küresel gıda arzı açığını belirleyerek fiyatları ayrıştıran yapısal nedenler; teknolojik gelişme ve makro ekonomik politikalardaki uyumsuzluklar, göçler, iklim krizi, özelleştirme, savaşlar ve küresel gıda tekelleri olarak belirlenmiştir. Çalışmanın amacı; küresel gıda fiyatlarındaki artış ve Türkiye’nin gıda fiyatlarındaki artışa neden olduğunu düşündüğümüz bu unsurları tartışmaya açmaktır. Türkiye’deki gıda fiyatları artış trendi; para politikasındaki sorun başta olmak üzere, makro ekonomik dengesizlikler yanında tarımda iktisadi etkinliği ve verimliliği içeren yapısal sorunların bir yansıması olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Gıda fiyatları, Gıda güvencesi, Neoliberal Tarım politikası, Gıda Talebi, Gıda arz esnekliği, İklim krizi, göçler

Global Food Prices in The Neoliberal Era: The Case of Turkiye

Abstract

In this study; the reasons for the divergence between Turkey and the world food prices are tried to be revealed. After 1980, the effects of neoliberal economic policies in the agricultural sector are seen as the most important factor in the divergence between developed and developing countries in terms of food prices. In this framework; firstly, the factors determining food prices will be analysed in terms of global food demand and global food supply. The structural reasons that determine the global food supply deficit and differentiate prices are identified as technological development and incompatibilities in macroeconomic policies, migration, climate crisis, privatization, wars and global food monopolies. The aim of the study is to discuss these factors, which are thou ght to cause the increase in global food prices and the increase in Turkey's food prices. It is concluded that the upward trend in food prices in Turkey is a reflection of macroeconomic imbalances, especially the problem in monetary policy, as well as structural problems involving economic efficiency and productivity in agriculture.

Keywords

Food prices, Neoliberal Globalization, Food demand elasticity, Food supply elasticity, Global Food Security, Climate Crisis, Migrations

References

• Arslan, H. B. (2024, Mart 5), Tarımda büyüme ekonominin üçte biri kadar. https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/tarimda-buyume-ekonominin-ucte-biri-kadar/732633
• Aysu, A. (2001), Türkiye’de tarım politikaları. Özgün Yayınları.
• Bankalararası kart merkezi(2024). https://bkm.com.tr/secilen-aya-ait-sektorel-gelisim, Erişim tarihi: Ekim 2024.
• Çakmak, E. H., Dudu, H., & Öcal, N. (2008). Türk Tarım Sektöründe Etkinlik. Ankara: Tepav. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1271232526r4017.Turk_Tarim_Sektorunde_Etkinlik_Yontem_ve_Hanehalki_Duzeyinde_Nicel_Analiz.pdf
• Demirdogen, A., Karapinar, B., & Özertan, G. (2024), The impact of climate change on wheat in Turkey. Regional Environmental Change, 24(1), 20. https://doi.org/10.1007/s10113-023-02172-6
• EIU, (2022), Global Food Security Index, https://impact.economist.com/sustainability/project/food-security-index/download-the-index
• ETC Group, (2022), Food Barons 2022: Crisis profiteering, digitalization and shifting power. ETC Group.
• FAO. (2024), FAO Food Price Index. https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/
• FAO. (2024a), FAO Food Price Index. https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/
• FAO. (2024), FAOSTAT Data (No. Crops and livestock products). https://www.fao.org/faostat/en/#compare
• FAO. (2024b), Temperature change statistics 1961–2023. Global, regional and country trends (No. No. 84; FAOSTAT Analytical Briefs, s. 12 p.). FAO. https://openknowledge.fao.org/items/77168e8e-7eb0-4653-80e3-cdbb4b547c93
• FSIN (Food Security Information Network), (2023), FSIN Global Report on Food Crises (GRFC) Database. https://data.humdata.org/dataset/fsin-grfc
• FRED, (2025), Global price of Food index, Europe Brent Crude Oil Price. https://fred.stlouisfed.org/series/PFOODINDEXM, https://fred.stlouisfed.org/series/DCOILBRENTEU
• İson, S., & Wall, S. (2013). İKTİSAT GİRİŞ (A. Çakmak, S. Oktar, & M. Şişman, Çev.; 3.Baskı). Bilim ve Teknik.
• Kazgan, G., (2003), Tarım ve Gelişme (2. Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası), (2024a). Enflasyon Raporu 2024—II. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/Enflasyon+Raporu/2024/Enflasyon+Raporu+2024+-+II
• TCMB, (2024b), Fiyat Endeksi (Tüketici Fiyatları) (2003=100), 1 Hafta Repo. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Enflasyon+Verileri/Tuketici+Fiyatlari, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Para+Politikasi/Merkez+Bankasi+Faiz+Oranlari/1+Hafta+Repo
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Dış Ticaret Hadleri (2015=100)—Gıda ve Canlı Hayvanlar. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
• TÜİK, (2024). Tüketici Fiyat Endeksi (2003=100) Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (Yıllık Değişim) (%) (Gıda). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
• TÜİK. (2022). Nüfus ve Demografi İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109
• UNHCR (Un Refugy Agency)(2024). unhcr.org/global-trends
• UNICEF, (2023). Refugees, by country of asylum. https://data.unicef.org/resources/resource-type/datasets/
• World Bank. (2022). Agricultural Value Added Growth (Vietnam and Turkey). https://databank.worldbank.org/metadataglossary/world-development-indicators/series/NV.AGR.TOTL.KD.ZG