Otomasyonun Otoritesinde Sosyal İzolasyon Olarak Ekran Toplumunun Güven Dönüşümü

Year 2025, Issue: 16, 358 - 391

Amine Refika

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2025.8.16.316

Abstract

Günümüzde dijitalleşmeyle birlikte otomasyonun kullanımının artması, insan-insan etkileşimlerinin şeklini değiştirerek toplumsal yapıyı dönüştüren faktörlerden biri haline gelmiştir. Bu dönüşüm, verimliliği artırmakla beraber bireyden topluma sosyal ve psikolojik etkiler oluşturmakta ve bu durum ayrıntılı bir incelemeyi gerektirmektedir. Makalenin ana mesajı, dijitalleşme ve otomasyonun modern toplum üzerindeki etkilerini ve bu süreçlerin sosyal ilişkileri nasıl dönüştürdüğünü incelemektir. Otomasyon sistemlerinin artan entegrasyonu ile kontrol hissinin azalması; sosyal izolasyon, güven kaybı ve sosyal becerilerde zayıflama gibi sorunlara yol açmaktadır. Çalışma, teknolojik gelişmelerin topluma etkisini otomasyon üzerinden ele almakta; insan-teknoloji ilişkisine dikkat çekmektedir. Otomasyona ve teknolojiye güvenle birlikte kontrol, özerklik ve eleştirel düşünme becerilerinin kaybı ile manipülasyon potansiyeline vurgu yapılmaktadır. Makale, dijital medya ve otomasyona bağımlılığı ve gözetim kapitalizminin toplumsal etkisini tartışmaktadır. Araştırmanın amacı, dijitalleşme ve otomatizasyonun sosyal yaşam üzerindeki etkilerini, bireyler arası güven, seçim ve iletişim süreçlerine yansımalarını ve insanın azalan rolünü kavramsal olarak ele almaktır. Otomasyona kolay erişimin yarattığı bağımlılık ve sosyal bağlardaki zayıflama incelenmektedir. Nitel bir yaklaşımla, literatür taraması ve olgu incelemesi yöntemleri kullanılmış; bireyselliğin zayıflaması ve karar alma süreçlerinin teknoloji, medya ve küreselleşme etkisiyle şekillendiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

Dijitalleşme , Otomatizasyon , Güven , İşlemleme , Otomasyon Yanlılığı

The Transformation of Trust in the Screen Society: Social Isolation under the Authority of Automation

Abstract

In today’s digital age, the increasing integration of automation is reshaping human interactions and becoming a transformative force in the structure of modern society. While this shift enhances efficiency, it also introduces significant social and psychological consequences at both individual and societal levels, requiring critical examination. This study explores how digitalization and automation affect social dynamics, focusing on the transformation of interpersonal relationships. As automated systems become more embedded in everyday life, individuals may experience a declining sense of control, resulting in social isolation, erosion of trust, and weakening of communication and social skills. The research emphasizes the evolving relationship between humans and technology, drawing attention to potential risks such as the loss of autonomy, reduced critical thinking, and increased vulnerability to manipulation. Additionally, the study addresses the growing dependence on digital media and automation, examining their connection to surveillance capitalism and its broader social implications. Conceptually, it investigates how technological systems influence trust, decision-making, and social engagement, while highlighting the diminishing role of human agency in the face of machine precision and authority. The ease of access to automated technologies and the resulting dependency are also identified as factors that contribute to the weakening of social bonds. Employing a qualitative approach through literature review and case analysis, the study concludes that the combined effects of technology, media, and globalization lead to the homogenization of experiences, the erosion of individuality, and the external shaping of identity and personal decision-making processes.

Keywords

Digitalization , Automation , Trust , Processing , Automation Bias

References

• Aksakallı, G. (2023, June 6). Sosyal medyada influencer etkisi. Retrieved January 03, 2025 from https://www.guvenliweb.org.tr/blog-detay/sosyal-medyada-influencer-etkisi
• Alper, H. (2022). Psikopolitika ve özgürlüğün krizi. TRT Akademi, 7(14), 325-338.
• Alter, A. (2018). Karşı konulmaz bağımlılık yapıcı teknolojinin yükselişi ve bizim ona esir edilişimiz (D. İrengün, Trans.). Paloma Yayınevi.
• Andok, M. (2024). The impact of online media on religious authority. Religions, 15(9), 1103. https://doi.org/10.3390/rel15091103
• Aranson, E., Wilson, T. D., & Akert, R. M. (2010). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Trans.). Kaknüs Yayınları. Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behaviour. Prentice-Hall.
• Appzlogic. (2024, February 20). How airlines use data and AI to prevent aircraft failures and reduce delays. Retrieved September 01, 2025 from https://www.appzlogic.com/how-airlines-use-data-and-ai-to-prevent-aircraft-failures-and-reduce-delays/?utm_source
• Babacan, M. E. (2016). Toplumsal derinlik, sosyal medya ve gençlik. İnsan ve Toplum, 6(1), 23-46. http://doi.org/10.12658/human.society.6.11.M0159
• Barber, B. (1983). The Logic and limits of trust. Rutgers University Press.
• Ball, J. (2021). Sistem/dünyayı ele geçiren internet aslında kimin elinde (Y. Konyalı, Trans.). Timaş Yayınları.
• Baudrillard, J. (2018). Kötülüğün şeffaflığı aşırı fenomenler üzerine bir deneme (I. Ergüden, Trans.). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (1991). Modernity, and ambivalence. Polity Press.
• Bauman, Z., & Lyon, D. (2000). Liquid modernity. Polity Press.
• Bauman, Z., & Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim (E. Yılmaz, Trans.). Ayrıntı Yayınları.
• Bonsaksen, T., Ruffolo, M., Price, D., Leung, J., Thygesen, H., Lamph, G., Kabelenga, I., & Geirdal, A. Ø. (Ocak, 2023). Associations between social media use and loneliness in a cross-national population: do motives for social media use matter?. Health Psychology and Behavioral Medicine, 11(1) https://doi.org/10.1080/21642850.2022.2158089
• Boston Brand Media. (2023, May 11). Top trends in autonomous and AI-driven aviation: How automation and AI are reshaping the aviation industry. Boston Brand Media. Retrieved September 01, 2025 from https://www.bostonbrandmedia.com/news/top-trends-in-autonomous-and-ai-driven-aviation-how-automation-and-ai-are-reshaping-the-aviation-industry?utm_source
• Bridle, J. (2022). Yeni karanlık çağ teknoloji ve geleceğin sonu (K. Güleç, Trans.). Metis Yayınları.
• Bryant, K. (2021). Social media and its ımpact on mental health. Retrieved December 25, 2024 from https://news.psva.org/?p=419
• Castells, M. (2011). A network theory of power. International Journal of Communication. 5. 773-787. https://ijoc.org/index.php/ijoc/article/view/1136/553
• Chong, L., Zhang, G., Goucher-Lambert, K., Kotovsky, K., & Cagan, J. (2022). Human confidence in artificial intelligence and in themselves: The evolution and impact of confidence on adoption of ai advice. Computers in Human Behavior. 127. https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.107018
• Clarke, A. C. (1973). Profiles of the future: An Inquiry into the limits of the possible. Harper and Row.
• Chul Han, B. (2022). Ritüellerin yok oluşuna dair: Günümüzün bir topolojisi (Ç. Tanyeri, Trans.) İnka Kitap.
• Chul Han, B. (2023). Palyatif toplum (H. Barışcan, Trans.). Metis Yayınları.
• Deleuze, G. (1992). Postscript on the societies of control. Retrieved December 03, 2024 from https://deleuze.cla.purdue.edu/resource/gilles-deleuze-postscript-on-societies-of-control/
• Deloitte (2023, 20 January). Automation bias: What happens when trust goes too far?. Retrieved November 27, 2024 from https://www.deloitte.com/uk/en/services/consulting/research/automation-bias.html
• European Parliament (2023, 12 December). New EU rules needed to address digital addiction. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20231208IPR15767/new-eu-rules-needed-to-address-digital-addiction
• Einpresswire (2025). Robotic process automation reshapes U.S. healthcare operations. Retrieved September 03, 2025 from https://www.einpresswire.com/article/844958433/robotic-process-automation-reshapes-u-s-healthcare-operations?utm_source Faubion, J. D. (2014). Özne’yi yeniden düşünmek çağdaş Avrupa sosyal düşüncesinin antolojisi (A. Tüzer, C. Demir Güneş, B. Yıldırım, B. P. Gökdemir, C. Akoğlan, F. Yılmaz, H. Gündoğdu, R. B. Günör, S. M. Acar, V. Urhan, Trans.). İnsan Yayınları.
• Foucault, M. (1995). Discipline and punish: the birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). Vintage Books.
• Gehlen, A. (1980). Man in the age of technology (P. Lipscomb, Trans.). Columbia University.
• Giddens, A. (1996). The Consequences of modernity. Polity Press.
• Giddens, A. (2021). Modernliğin sonuçları (E. Kuşdil, Trans.). Ayrıntı Yayınları.
• Hassan, R., & Sutherland, T. (2024). Medya felsefesi: Sokrates’ten sosyal medyaya düşüncelerin ve yeniliklerin kısa tarihi (S. Mousavi, & N. Töreli, Trans.). Ütopya Yayınevi.
• Hoover, S. M. (2016). Religious authority in the media age. In The Media And Religious Authority (pp. 15–36). University Park: Penn State University Press.
• Horowitz, M. C. & Kahn, L. (2023). Bending the automatıon bias curve: A study of human and ai-based decision making in national security contexts. https://doi.org/10.48550/arXiv.2306.16507
• Jarvis, J. (2012). E-sosyal toplum dijital çağda sosyal medyanın iş ve gündelik hayata etkisi (Ç. Kök, Trans.). MediaCat Kitapları.
• Johns, G. (1996). Organisational behavior: Understanding and managing life at work. Harper Collins College. Kaplan, Y. (2016). Dijital medya ve özgürlük problemi. TRT Akademi, 1(2), 658-680. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/218563
• Lee, J. D., & See, K. A. (2004). Trust in automation: Designing for appropriate reliance. Human Factors, 46, 50–80. https://doi.org/10.1518/hfes.46.1.50_30
• Lyon, D. (2019). Surveillance capitalism, surveillance culture and data politics. D. Bigo, E. Isin, & E. Ruppert (Eds.). In Data Politics: Worlds, Subjects, Rights (pp. 64-77). Routledge.
• Marcuse, H. (1996). Tek boyutlu insan (A. Yardımlı, Trans.). İdea Yayınevi.
• Mayer, R. C., Davis, J. H., & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organisational trust. Academy Of Management Review, 20(3), 709-734.
• Mayer-Schönberger, V., & Cukier, K. (2013). Big data: A revolution that will transform how we live, work and think. John Murray Publishers.
• Metz, C. (2023, April 4). What makes A.I. chatbots go wrong?. NYTimes. Retrieved December 18, 2024 from https://www.nytimes.com/2023/03/29/technology/ai-chatbots-hallucinations.html
• Moscovitch, P. (2024, September 9). AI assistance and automation bias. Halifax Examiner. Retrieved December 10, 2024 from https://www.halifaxexaminer.ca/ai-assistance-and-automation-bias/
• Odabaşı, Y. (1999) Tüketim kültürü yetinen toplumun tüketen topluma dönüşümü. Sistem Yayıncılık.
• Odabaşı, Y. (2004) Postmodern pazarlama tüketim ve tüketici. MediaCat Kitapları.
• Odabaşı, Y. (2019) Postmodern pazarlamayı anlamak, değişimler, yönelimler, esintiler. The Kitap.
• Odabaşı, Y., & Gülfidan, B. ( 2020) Tüketici davranışı. Mediacat Kitapları.
• Pew Research. (2017, February 08) Code-dependent: Pros and cons of the algorithm age. Retrieved December 12, 2024 from https://www.pewresearch.org/internet/2017/02/08/code-dependent-pros-and-cons-of-the-algorithm-age/
• Rempel, J. K., Holmes, J. G., & Zanna, M. P. (1985). Trust in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 49(1), 95-112.
• Rotter, J. B. (1967). A new scale for the measurement of interpersonal trust. Journal of Personality, 35(4), 651-665.
• Rosa, H. (2022). Yabancılaşma ve hızlanma, geç modern zamansallığa dair bir eleştirel teoriye doğru (B. Konuk, Trans.). Albaraka Yayınları.
• Saran, C. (2023). Habere maruz kalmak: Mobil haber uygulamalarının anlık bildirimleri üzerine bir inceleme. Etkileşim, 11, 292-315. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.198
• Shaw, J. (2017). Bellek yanılgısı, hatırlama, unutma ve sahte anılar üzerine bir inceleme (F. Sezer, Trans.). Say Yayınları.
• Silverstone, R. (2013). Media and morality: On the rise of the mediapolis. Hoboken: John Wiley & Sons. Sönmez, B. (2016). Gözetim toplumunun günümüz tüketim dinamikleri bağlamında yorumlanması. Selçuk İletişim, 9(2), 262-284. https://doi.org/10.18094/si.53498
• Stokel-Walker, C. (2024, September 09). Politicians say they can make social media less ‘addictive’. Experts aren’t so sure. BBC. Retrieved December 21, 2024 from https://www.bbc.com/future/article/20240626-can-a-law-make-social-media-less-addictive
• Tarnoff, B. (2018, August 13). Google records your location even when you tell it not to. Guardian. Retrieved December 03, 2024 from https://www.theguardian.com/technology/2018/aug/13/google-location-tracking-android-iphone-mobile
• Thompson, J. B. (2019). Medya ve modernite (S. Öztürk, Trans.). Kırmızı Yayınları.
• Time. (2022, January 7). 5 ways to feel happier during the pandemic, according to science. Time Magazine. https://time.com/6130871/happiness-wellbeing-pandemic/
• Turkle, S. (2023). Yeniden konuşalım dijital çağda birebir iletişimin önemi (N. Erdoğan, Çev.). Sola Unitas. van Dijck, J. (2014). Datafication, dataism and dataveillance: Big Data between scientific paradigm and ideology. Surveillance & Society, 12(2), 197-208. https://doi.org/10.24908/ss.v12i2.4776
• van Dijck, J., & Poell, T. (2015). Social media and the transformation of the public space. Society, 1(2). https://doi.org/10.1177/2056305115622482
• van Dijck, J., Thomas P., & Martijn, de Wall. (2018). The platform society: Public values in a connective world. Oxford University Press.
• Vincent, J. (2022). AI-generated answers temporarily banned on coding Q&A site Stack Overflow. The Verge. Retrieved from https://www.theverge.com/2022/12/5/23493932/chatgpt-ai-generated-answers-temporarily-banned-stack-overflow-llms-dangers
• Weber, M. (1989). Gazdaság és társadalom. A megért˝o szociológia alapvonalai (Economy and Society). K.zgazdasági és Jogi K.nyvkiadó.
• Wired. (2021, December 24). It’s fine to never meet IRL. Retrieved from https://www.wired.com/story/cyberintimacy-covid-health/
• Valdez, A. (2018, March 23). Everything you need to know about facebook and cambridge analytica. Retrieved October 18, 2024 from https://www.wired.com/story/wired-facebook-cambridge-analytica-coverage/
• Zuboff, S. (2019). The age of surveillance capitalism: The fight for a human future at the new frontier of power. PublicAffairs.