ORTA ASYA SINIRLARINA UYGUR GÖÇÜ

Year 2017, Issue: 9, 113 - 124, 01.06.2017

Adem Öger , Zulhayat Ötkür

Abstract

Günümüzde İli nehri vadisindeki doğu Kazakistan bölgesinde iki farklı
Uygur topluluğu mevcuttur. Çin ve Kazakistan arasındaki sınır, 19. yüzyılda
ilk Uygur ailelerinin Rus İmparatorluğuna göçünden beri birkaç göçe uygun
ortam sağlayan vadinin kesişme noktasıdır. En eski göçmen Uygur
topluluğu, 1880’lerdeki göçmenlerin torunlarıdır. Uygur aileleri, kendileri
ile Qing imparatorluğu askerleri arasına mesafe koymak için Rus
imparatorluğuna göç etmiştir. İkinci gurup, 1950 ve 1960’larda SSCB’ye
göç edenler ve onların çocuklarıdır. 1954’ten 1963’e kadar İli vadisi
bölgesinde bulunan Şincang’dan SSCB’ye 100.000’den fazla Uygur ve Kazak
göçü büyük tarihi bir olaydı.1 Bu göç hareketi, İli vadisindeki Çin ile Rusya
sınırlarında göçe ilişkin hareketlerin son dizisidir. İli vadisi, uluslararası
sınırı kesiştirir. Sovyet döneminde bu konu ile ilgili tarihi araştırmalar çok
sınırlı kalmıştır ve hala bu konuya dair İngilizce materyallere erişim
oldukça sınırlıdır.2 Bu göç, Çin-Sovyet sınırının iki tarafında yaşayan
Uygurların hayatında oldukça önem taşır, ancak hala o dönemin iki
komünist dev arasındaki ilişkinin en az bilinen kısımlarından biri olmayı
sürdürmektedir. Şincang’dan göç eden Uygurlar, Sovyet Uygurlarının sosyal
ve kültürel hayatında kritik bir rol oynamıştır ve bu gerçek diasporik
çalışmalar açısından ilgi çekicidir. Bu makalenin amacı, 1950-1960’larda
Çin’den SSCB’ye göç eden ve günümüzde Orta Asya ülkelerinde yaşayan,
olayın katılımcıları ve görgü tanıdıkları olan Uygurlar ile röportaj yaparak
tarihsel ve etnografik bağlamı aydınlatmaktır.

Keywords

Orta Asya, Uygur, Göç

References

• MOSELEY G. (1966), A Sino-Soviet Cultural Frontier: The İli-Kazakh Autonomous Chou, Cambridge: East Asian Research Center, Harvard University; ROBERTS, S. (1998), ”Negotiating Locality, Islam, And National Culture in a Changing Borderlands: The Revival of The Meshrep Ritual Among Young Uighur Men in The Ili Valley”, Central Asian Survey, Vol 17, No 4, s. 673-699.
• SCHUYLER E. (1876), “ Turkistan: Notes of a Journey in Russian Turkistan, Khokand, Bukhara, and Kuldja, Vol 2 (New York: Scribner, Armstrong, and Co., 1876), s. 164.
• HSU I. (1965), The Ili Crisis: A Study of Sino-Russian Diplomacy 1871-1881, Oxford: Clarendon Press.
• BARATOVA G. “Uigury v Kazakhstane i Srednei Azii v XIX-XX vv.
• Almatı Oblastı Devlet Arşivi, No 4.
• BARMİNE A. (1945), One Who Survived, New York: Putnam, s. 231-232.
• BENSON L. (1990), The Ili Rebellion, Armonk, NY: M. E. Sharpe; FORBES, A. (19886), Warlord and Muslim in Chinese Central Asia. A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949, Cambridge: Cambridge University Press;
• WANG D. (1999), Under the Soviet Shadow. The Ining incident. Ethnic Conflicts and International Rivalry in Xinjiang 1944-1949, Hong Kong: The Chinese University Press.
• MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s. 59.
• CHRISTOFFERSON G. (1993), “Xinjiang and the Great Islamic Circle: the impact of transnational forces on Chinese regional economic planning”, The China Quarterly, No 133, s. 130-151.
• BREZHNEV L. I. (1979), Virgin Lands. Two years in Kazakhstan, 1954-5, Oxford: Pergamon Press, s. 3.
• MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s. 117.
• MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s.117.
• CLARK W. (1999), “Convergence or divergence: Uighur family change in Urumchi”, Seattle, Wa, Unpublished PhD Dissertation.
• CLUBB E. O. (1971), China and Russia: The “Great Game”, New York: Columbia University Press, s. 446.
• BAZİLBAEV A. (1978), Chetyre goda v khaose (Four years of chaos), Alma-Ata: Kazakhstan, s. 12.