Why was Yalmavuz Furious?

Yıl 2020, Sayı: 15, 207 - 216, 23.06.2020

Fatoş Yalçınkaya

https://doi.org/10.46400/uygur.650171

Öz

Fairy tale is a species that contains the cultural codes of the society that created it. In spite of the changing conditions, the Turkish world tales contain many common elements. Yalmavuz is one of these common elements. This element, which is common to the fairy tales of the Turkish world, continued to exist in fairy tales in the form of the “Seven Headed Giant” motif. Yalmavuz, whose origin dates back to the mythic period, continued to live in the fairy tales as the mother of the giant.
Yalmavuz is usually portrayed as an ugly, old woman with seven heads. In fairy tales, the hero sets out, his fire goes out or extinguished. Tales hero walking for to find the fire come acrossing to Yalmavuz. Yalmavuz gives the hero fire. In return, she eats all the food she cooks. Yalmavuz fights with the hero of the fairy tale, Yalmavuz escapes to underground. The hero goes underground and kills Yalmavuz. The disappearance of fire one of the common motifs of fairy tales of the Turkish world. Every creature created in Turkish mythic imagination has the power to hold a certain power. The fact that Yalmavuz had the fire in the tales shows that he was the protector of the fire. Yalmavuz is described as a woman in all narratives. Yalmavuz, whose origin dates back to the matriarchal period, was a woman who is the guardian of fire. The general characteristics of the special characters in Turkish mythic imagination are that they are protective. But when they are not given due care, they get angry and punish people. Umay Anne is the protective character of women and children. Usually Umay Ana remained the protective character. Some female characters have been turned into a bad character. Yalmavuz is one of the characters that turns bad.
In this study, “Yalmavuz, who is the protector of fever, why has been included in the fairy tales as a demonic entity, Is Yalmavuz a demonic being based on the Turkish World talesor for not being respected to him,furious and punishing?” answers to these questions will be sought.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Fairy Tale, Yalmavuz, Fire, Special Strong Character

Yalmavuz Neden Öfkelendi?

Öz

Masal, onu yaratan toplumun kültürel kodlarını barındıran bir türdür. Farklılaşan ve değişen şartlara rağmen Türk dünyası masalları birçok ortak unsur barındırmaktadır. “Yalmavuz” bu ortak unsurlardan biridir. Türk dünyası masalları içinde ortak olan bu unsur genellikle “Yedi Başlı Dev” motifi şeklinde masallarda varlığını devam ettirmiştir. Kökeni mitik döneme dayanan Yalmavuz, masallarda dev anası şeklinde yaşamaya devam etmiştir.
Yalmavuz genellikle yedi başlı, yaşlı ve çirkin bir kadın olarak tasvir edilmiştir. Masallarda kahraman yola çıkar, yolda ateşi söner ya da söndürülür. Ateşi aramaya çıkarken Yalmavuz’a rastlar. Yalmavuz ona ateş verir. Karşılığında onun pişirdiği bütün yemekleri yer. Masal kahramanı ile Yalmavuz dövüşür, Yalmavuz yer altına kaçar. Kahraman yer altına iner ve Yalmavuz’u öldürür. Ateşin kaybedilmesi Türk dünyası masallarının ortak motiflerinden biridir. Türk mitik tasavvurunda yaratılan her varlığın bir iyesi vardır. Masallarda ateşin Yalmavuz’un elinde olması onun ateşin koruyucu iyesi olduğunu gösterir. Yalmavuz bütün anlatılarda kadın olarak tasvir edilmiştir. Kökeni anaerkil döneme dayanan Yalmavuz, ateşin koruyucusu olan bir kadın iyedir. Türk mitik tasavvurundaki iyelerin genel özelliği koruyucu olmalarıdır. Fakat kendilerine gerekli özen gösterilmediği zaman öfkelenip insanları cezalandırabilmektedirler. “Umay Ana” kadın ve çocukların koruyucu iyesidir. Genellikle Umay Ana koruyucu iye olarak kalmıştır. Bazı kadın iyeler ise kötüye evirilmiştir. Yalmavuz kötüye evirilen iyelerden biridir.
Bu çalışmada “Ateşin koruyucu iyesi olan Yalmavuz neden masallarda demonik bir varlık olarak yer almıştır, Türk dünyası masallarından hareketle Yalmavuz demonik bir varlık mı yoksa kendisine gerekli saygı gösterilmediği için öfkelenen ve cezalandıran bir iye midir?” sorularına cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk, masal, Yalmavuz, ateş, iye

Kaynakça

• Bayat, Fuzuli. (2012). Türk Mitolojik Sitemi ( Kutsal Dişi- Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler- İyeler ve Demonoloji), 2. Cilt, 2. Basım, İstanbul: Ötüken Neşriyat.Baydemir, Hüseyin. (2013). Özbek Halk Masalları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.Beydili, Celal. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Yurt Kitap Yayın.Cohen, Percy Saul. (2010). “Mit Kuramları” (Çev. Özünel, Evrim Ölçer). Halkbilimde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (II. Baskı). Ankara: Geleneksel Yayıncılık, s. 161- 172.Çoruhlu, Yaşar. (2002) .Türk Mitolojisinin Anahatları. Kabalcı Yayınevi.Demir, Gonca Kuzay. (2019). Kosova Türk Masalları. Kriter Yayınevi.Dilek, İbrahim. (2007). “Sibirya Türklerinde Ateşle İlgili İnançlar, Törenler ve Bazı Efsaneler”. Bilig. S. 43, s.33-54.Dilek, İbrahim. (2007). Altay Masalları. Alp Yayınevi.Duranlı, Muvaffak. (2010). Saha (Yakut) Büyü Masalları. Kömen Yayınları.Esin, Emel. (2001).Türk Kozmolojisine Giriş. Kabalcı Yayınevi.Fedakâr, Selami. (2011). Özbek Sözlü Geleneğinde Masallar. Egetan Basın Yayın.Gültekin, Mustafa. (2013). Kazan Tatar Masalları (İnceleme-Metin). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.Günay, Umay Türkeş. (2011). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. 2. Baskı. Akçağ Yayınları.Harva, Uno. (2015), Altay Panteonu mitler, ritüeller, inançlar ve tanrılar. Çev: Ömer Suveren. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.İnayet, Alimcan (2007). Türk Dünyası Efsane ve Masallarında Bir Dev Tipi: Yalmavuz/Celmoğuz. Kanyılmaz Matbaası.Kırcı, Emine. (1998). “Türk Kültüründe Ateşle İlgili İnanışlar”. Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. s. 398- 407.Öznülüer, Hüseyin. (2018). “Günümüzde Türk Mitolojisinin Bilinmezliği ve Sebepleri”. The Journal of Academic Social Science. S. 67, s. 142-158Radloff, Wilhelm. (1994). Sibirya’dan. Cilt II. Çev.: Ahmet Temir. Maarif Basımevi.Seyidoğlu, Bilge. (1992). “Türk Mitolojisi ve Efsanelerinde Aile”. Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: TC Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. ss. 571-581.Yalçınkaya, Fatoş. (2015). “Türk Dünyası Atasözlerinde ‘Ateş’”. Turkish Studies. S. 10/16, s. 1169-1184.Yalçınkaya, Fatoş. (2018). Uygur Sihir Masallarının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.Yayan, Gonca. (2017). “Türk Mitolojisinde Yer Alan Motif ve Sembollerin Mehmet Sağ’ın Eserine Yansımaları” JASSS, S. 64, s. 101-118.Yazır, E. H.(y.y). Kur’ân-ı Kerîm ve Meali. Haz. Dücane Cündioğlu. İslamoğlu Yayıncılık A.Ş.