ABDULLA TUKAY VE YENİ UYGUR EDEBİYATI

Year 2021, Issue: 17, 162 - 174, 18.06.2021

Translator: Gülşah Eren

https://doi.org/10.46400/uygur.920400

Abstract

Bu yazı Tatar Kültür Araştırmaları derneği tarafından düzenlenen “Abdulla Tukay’ı Doğumunun 100.yılında Anma Toplantısı”nda Uygur aydını İbrahim Muti’nin yaptığı konuşmadan oluşur. İbrahim Muti Uygur dili ve kültürü alanında çalışmalar yapmış bir alimdir. 1920-2010 yılları arasında yaşamış, ceditçilik etkisinde yetişmiştir. Dil ve kültür üzerine akademisyenlik görevinde bulunmuş olan alimin alanında yazıları mevcuttur.
İbrahim Muti toplantının anlam ve önemine binaen Abdulla Tukay’ın ideolojisini tanıtarak konuşmasına başlamıştır. Onun düşünce tarzını şiirleriyle aktardığını ve bu sayede diğer uluslara ulaştırdığını karşılaştırmalı örneklerle ispatlar. Klasik edebiyattan Çağdaş dünya edebiyatına geçerken aydınlar cehalete, eğitimsizliğe, hurafeciliğe karşı akımlarla eserler vermişler ve bu şekilde iletişim kurmuşlardır. İşte İbrahim Muti de bu ideolojinin öncülerinden olan Abdulla Tukay’ın Çağdaş Uygur edebiyatında yeni bir edebiyat ve düşünce düzeninin oluşmasını sağladığını anlatır. Tukay’ın şiirlerinin okutulduğu okullarda yetişen Uygur gençlerinin geleceğin yenilikçi aydınları olarak yetiştiğini örneklerle açıklamıştır. Ayrıca Çinli, Rus gibi diğer halkların şairlerinin de Tukay’dan etkilendiğini açıklamıştır. Konuşmasının sonunda ise bu tür anma toplantılarının her milletin aydınları için yapılması gerektiğini, edebiyat vasıtasıyla milletler arası iletişimin güçleneceğini vurgulamıştır.

Keywords

Abdulla Tukay, şiir, ceditçilik, Yeni Uygur Edebiyatı, Tatar Edebiyatı

ABDULLA TUKAY AND MODERN UYGHUR LITERATURE

Abstract

This article consists of the speech given by the Uyghur intellectual Ibrahim Muti at the "Commemoration Meeting of Abdulla Tukay's 100th Birthday" organized by the Tatar Cultural Studies Association. İbrahim Muti is a scholar who has worked in the field of Uyghur language and culture. He lived between 1920-2010 and grew up under the influence of reform. The scholar who has worked as an academic on language and culture has writings in his field.
İbrahim Muti started his speech by introducing Abdulla Tukay's ideology based on the meaning and importance of the meeting. He proves with comparative examples that he conveyed his way of thinking with his poems and thus conveyed it to other nations. While moving from classical literature to contemporary world literature, intellectuals produced works with currents against ignorance, lack of education and superstition and communicated in this way. Here, Ibrahim Muti tells that Abdulla Tukay, who was one of the pioneers of this ideology, ensured the formation of a new literature and thought order in the Contemporary Uyghur literature. He explained with examples that Uyghur youth who were raised in schools where Tukay's poems were taught were raised as innovative intellectuals of the future. In addition, he explained that poets of other peoples such as Chinese and Russian were also influenced by Tukay. At the end of his speech, he emphasized that such commemorative meetings should be held for the intellectuals of every nation and that international communication will be strengthened through literature.

Keywords

Abdulla Tukay, poetry, reform, modern uyghur literature, Tatar literature

References

• Özkan, F. (1994), Abdullah Tukay’ın Şiirleri, İnceleme-Metin-Aktarma, Ankara, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yay.: 136, Seri: IV, N. 38.
• İnayet, A. (2007). Abdulhaluk Uygur ve Şiirleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.