Baṣran Muʿtazilite Theology: Abū ʿAlī Muḥammad b. Khallād’s Kitāb al-uṣūl and its reception. A Critical Edition of the Ziyādāt Sharḥ al-uṣūl by the Zaydī Imām al-Nāṭiq bi-l- ḥaqq Abū Ṭālib Yaḥyā b. al-Ḥusayn b. Hārūn al-Buṭḥānī (d. 424/1033), Leiden: Brill, 2010.

Year 2024, , 123 - 127, 15.06.2024

Halil İbrahim Delen

https://doi.org/10.54893/vanid.1414379

Abstract

The book under study is "Kitāb al-Uṣūl" and its commentary "Sharḥ al-Uṣūl" written by Ibn Ḥallād al-Basrī, one of Abū Ḥāshim al-Jubbāʾī's leading students. This work is the result of the Mu'tazilite Manuscripts Project conducted by Sabine Schmidtke and D. E. Sklare, and has been published in an edited edition by Camilla Adang, Wilferd Madelung, and Sabine Schmidtke. The study, entitled "-A Critical Edition of the Ziyādāt Sharḥ al-uṣūl by the Zaydī Imām al-Nāṭiq bi-l-ḥaqq Abū Ṭālib Yaḥyā b. al-Ḥusayn b. Hārūn al-Buṭḥānī " begins with quotations from Ibn Ḥallād's Kitāb al-uṣūl or its incomplete commentary, Sharḥ al-uṣūl. This is followed by various quotations written in addition to Ibn Ḥallād's incomplete commentary, which are mostly from Kādī ʿAbd al-Jabbār's Sharḥ. Then the commentary of the Zaydī Imam Nāṭīq-Bilḥāq is added, and finally, the text is completed by the commentary of his student and annotator, Abū al-Ḳāsīm Aḥmad b. Mahdī al-Ḥasan. Although the text does not directly define the usūl al-hamsa, the reader can recognize this progression. Beginning with tawhid, the text moves on to justice, followed by va'd-va'id, and finally concludes with topics such as predestination, sustenance, accident, and fate.

Keywords

Muʿtazilite, Abū ʿAlī Muḥammad b. Khallād, Kitāb al-uṣūl, Ziyādāt Sharḥ al-uṣūl, al-Nāṭiq bi-l-ḥaqq Abū Ṭālib Yaḥyā b. al-Ḥusayn b. Hārūn al-Buṭḥānī

Baṣran Muʿtazilite Theology: Abū ʿAlī Muḥammad b. Khallād’s Kitāb al-uṣūl and its reception. A Critical Edition of the Ziyādāt Sharḥ al-uṣūl by the Zaydī Imām al-Nāṭiq bi-l- ḥaqq Abū Ṭālib Yaḥyā b. al-Ḥusayn b. Hārūn al-Buṭḥānī (d. 424/1033), Leiden: Brill, 2010.

Abstract

İncelenen kitap, Ebû Hâşim el-Cübbâî'nin önde gelen öğrencilerinden İbn Hallâd el-Basrî (ö. IV./X. yüzyılın ortaları ) tarafından yazılmış olan Kitâbü’l-Uṣûl ve onun şerhi olan Şerḥu’l-Uṣûl adlı eserdir. Bu eser, Sabine Schmidtke ve D. E. Sklare tarafından yürütülen Mu‘tazilite Manuscripts Project / Mu‘tezilî Elyazmaları Projesi'nin sonucunda ortaya çıkmış ve Camilla Adang, Wilferd Madelung ve Sabine Schmidtke tarafından tahkikli neşri yapılarak yayımlanmıştır. “Zeydî İmâm en-Nâtık bi'l-hakk Ebû Tâlib Yaḥyâ b. el-Hüseyin b. Hârûn el-Buṭḥânî'nin (ö. 424/1033) Ziyâdât Şerḥu'l-uṣûl'ünün Tahkikli Neşri” başlığını taşıyan çalışma, İbn Hallâd’ın Kitâbü’l-Uṣûl’ü ve onun tamamlanmamış şerhi olan Şerḥu’l-Uṣûl'den alıntılarla başlamaktadır. Ardından, İbn Hallâd'ın tamamlanmamış şerhine ek olarak yazılan çeşitli alıntılar gelmektedir ki bunlar da genelde Kādî Abdülcebbâr’ın Şerḥ’indedir. Daha sonra, Zeydi imam Nâtık-Bilhak’ın açıklamaları eklenmekte ve son olarak, öğrencisi ve eserin müstensihi Ebü’l-Ḳāsım Aḥmed b. Mehdî el-Hasan’ın açıklamalarıyla metin tamamlanmaktadır. Metinde usûl-ü hamse doğrudan tanımlanmamış olmasına rağmen, okuyucu bu ilerleyişin farkına varabilir. Tevhidle başlayan metin, adalet konularına geçiş yapar, ardından va‘d-vaîd kısmı gelir ve nihayetinde ecel, rızık, kaza ve kader gibi konularla son bulmaktadır.

Keywords

Mu‘tezile, İbn Hallâd el-Basrî, Kitâbü’l-Uṣûl, Şerḥu’l-Uṣûl, Ziyâdât-Şerḥu’l-Uṣûl’, Nâtık-Bilhak