İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Belagat Dersine İlişkin Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 21, 124 - 143, 15.12.2024

Şahin Şimşek

https://doi.org/10.54893/vanid.1556368

Öz

İslam bilginlerinin büyük çoğunluğu, Kur’an-ı Kerim’deki mucizeliğin kendi yapısından; haiz olduğu fesahat, belagat ve nazım özelliklerinden kaynaklandığını belirtmiş, Kur’an’ın edebî üstünlüğünü ortaya koyup onu lâyıkıyla anlamanın temel aracı olarak da belagat ilmini görmüşlerdir. Bu araştırmanın amacı ilahiyat ile şeriat fakültesi öğrencilerinin belagat dersine ilişkin görüşlerini tespit ederek karşılaştırmalı olarak sunmaktır. Belagat dersinin farklı kültür ve eğitim bağlamlarında nasıl öğretildiği, öğrenciler tarafından nasıl algılandığı ve dersin onların akademik ve kişisel gelişimlerine nasıl katkı sağladığını anlamak belagat dersinin iyileştirilmesi bağlamında önem arz etmektedir. Çalışmada kullanılan yöntem nitel araştırma yöntemi olup çalışma olgubilim deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi ile Ürdün Üniversitesi Şeriat Fakültesinde öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Veriler ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen öğrencilerden yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak 2023-2024 eğitim öğretim yılı ikinci döneminde toplanmıştır. Kullanılan temel ölçüt, katılımcıların ana dillerinin Arapça olmaması ve ilgili dönemde belagat dersini almış olmalarıdır. Toplanan verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmada, ilahiyat ile şeriat fakültesi öğrencilerinin belagat dersinin kendi alanları için önemli olduğunu düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. İlahiyat fakültesi öğrencilerinin büyük çoğunluğu belagat dersinin Arapçalarının ilerlemesine katkı sağladığını, önemli bir kısmı ise dersin Kur’an’ın, diğer dini metinlerin ve Arap edebiyatının anlaşılmasında önemli bir araç olduğunu ifade etmişlerdir. Şeriat fakültesi öğrencilerinin tamamına yakını ise dersin, başta edebî i‘câz olmak üzere genel anlamda Kur’an’ın anlaşılmasına katkı sağladığını belirtmişlerdir. Ayrıca her iki öğrenci grubunun çok önemli bir kısmının belagat dersinde zorlandıkları sonucuna da ulaşılmıştır. İlahiyat fakültesi öğrencilerine göre belagati zorlaştıran en önemli husus, Arapça altyapılarının zayıf olması iken şeriat fakültesi öğrencilerine göre ise bu husus belagat konularıyla ilk defa karşılaşmalarıdır. Sonuçlar belagat dersinin Kur’an’ın ve diğer dinî metinlerin anlaşılmasında, öğrencilerin düşünce ve ifade becerilerinin gelişmesinde etkili olduğunu, ancak dersin içeriğinin ve işleniş yönteminin güncellenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Araştırmada ulaşılan bulgu ve sonuçlar çerçevesinde, ilahiyat programına uygun olarak belagat ders içeriğinin, Kur’an’ın edebî yönünü merkeze alacak şekilde düzenlenmesi ve daha katılımcı öğretim yöntemlerinin kullanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Belagat Dersi, İlahiyat Fakültesi, Şeriat Fakültesi, Öğrenci Görüşleri

The Views of the Students at the Faculty of Theology Regarding to Rhetoric Course

Öz

The vast majority of Islamic scholars have claimed that the miraculousness of the Quran stems from its own structure; its fluency, eloquence and verse characteristics. They have also regarded the science of rhetoric as the basic tool for revealing the literary superiority of the Quran and understanding it properly. The objective of this research is to determine the views of the students of theology and sharia faculties on the rhetoric course and present them comparatively. To understand how rhetoric is taught in different cultural and educational contexts, how it is perceived by students, and how the course contributes to their academic and personal development matters in terms of improving the rhetoric course. The method used in the study is qualitative research and the study was conducted in the phenomenological design. The study group of the research consists of the students studying at Cumhuriyet University Faculty of Theology, Batman University Faculty of Islamic Sciences and The University of Jordan- School of Sharia. The data were collected from the students selected by criterion sampling method using a semi-structured interview form in the second semester of the 2023-2024 academic year. The main criterion used was that the participants' native language was not Arabic and that they were taking a rhetoric course. Descriptive analysis technique was used to analyze the collected data. At the end of the research, it was concluded that the rhetoric course was important for the fields of the students at theology and sharia faculties. The vast majority of the students of faculty of theology stated that the rhetoric course contributed to the improvement of their Arabic, and a significant portion of them stated that the course was an important tool in understanding the Quran, other religious texts, and Arabic literature. Almost all of the students of the faculty of sharia stated that the course contributed to the understanding of the Quran in general, especially its literary i‘jâz. It was also concluded that a significant portion of both student groups had difficulty in the rhetoric course. According to the students of the faculty of theology, the most important issue that makes rhetoric difficult is their weak Arabic background, while according to the Sharia faculty students, it is their first encounter with rhetoric topics. The results reveal that the rhetoric course is effective in understanding the Quran and other religious texts and in developing students' thinking and expression skills, but the content and teaching method of the course needs to be updated. Within the framework of the findings and results of the research, it is suggested that the content of the rhetoric course should be organized in a way to center the literary aspect of the Qur'an in accordance with the theology program and more participatory teaching methods should be used.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Rhetoric Course, Faculty of Theology, Faculty of Sharia, Student Views

Kaynakça

• Abdullah, Abdülhalim. Takrîbu’l-belâgati’l-Arabiyye li’n-nâtıkîne bi gayrihâ. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, ts.
• Arpaçukuru, Osman - Üzümcü, Muzaffer. “İlahiyat Fakültesi Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Arapça Dersine İlişkin Tutumları (Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Örneği)”. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi 6/2 (2020), 853-886.
• Askerî, Ebû Hilâl. Kitâbu’s-sınâateyn. thk. Ali el-Bicâvî – Muhammed Ebu’l-Fadl. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• Aydar, Hidayet. “Dârülfünûn İlahiyat Fakültesi ve Türk Kültür Hayatına Katkıları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/13 (2006), 23-43.
• Aydın, Yusuf. Ürdün’de Yükseköğretimde Din Eğitimi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Ayhan, Halis. “İlahiyat Fakültesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/70-72. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2018), 231-274.
• Başkan, Birol. “Basra Körfezi Ülkelerinde Modern Devlet ve Din Eğitimi”. Talim: Journal of Education in Muslim Societies and Communities 2/2 (2018), 185-208.
• Boy, Arzu. “Medreselerin Kısa Bir Geçmişi ve Kayseri Medreseleri”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4/1 (2017), 57-73.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2011.
• Ceylan Çapar, Meral – Ceylan, Müyesser. “Durum Çalışması ve Olgubilim Desenlerinin Karşılaştırılması”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/özel sayı 2 (2022), 295-312.
• el-Cârim Ali - Emin, Mustafa. el-Belâgatu’l-vâdıha. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, ts.
• el-Curcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t-tarîfât. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1985.
• Coşar, Said. Ortaöğretim Birinci Sınıfta Türk Dili ve Edebiyatı Dersinde Edebî Sanatlar ve Öğretimi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Çepni, Salih. Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Akademi Kitabevi, 2010.
• Ecer, Münir. “Bir Anlatı Araştırması: Yüksek Din Öğretimi Kurumlarındaki Arapça Derslerinde Karşılaşılan Sorunlar”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2023), 1-22.
• Eliaçık, Muhittin. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Belagat Kitapları”. Ulakbilge 2/4 (2014), 31-39.
• Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• Faruk, Kerim. “Eseru ulûmi’l-belâga fi’l-ulûmi’ş-şeriyye ve tevcîhi nusûsihâ”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/11 (2021), 313-331.
• Güceyüz, İsa. “Arapça Hazırlık Sınıflarında Derse Devam ve Akademik Başarı İlişkisi”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2023), 391-412.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah. “Belagat İlmi ve Kur’an”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2015), 9-36.
• Henîe. “Tedrîsu’l-belâgati’l-Arabiyye alâ esâs et-tezevvuk li’n-nâtikîne bi gayri’l-Arabiyye”. el-Multeka’l-İlmî el-Âşir li’l-Lugati’l-Arabiyye, Câkarta: Câmiatu Bunteyânâk, 2016.
• İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr vd. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• Kılıç, Hulusi. “Belagat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/380-383. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Kızıklı, Zafer. “Arap Dili Belagat Bilimine Kuramsal Bir Yaklaşım”. İslami Araştırmalar Dergisi 24/1 (2013), 17-24.
• Lawrence Neuman, W. Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar, çev. Özlem Akkaya, İstanbul: Yayın Odası, 2020.
• Latrûş, eş-Şârif. “Kırâatun fî daâvât tecdîdi’l-belâga’l-Arabiyye”. Mecelletu Havliyyâtit-Turâs 16/8 (2016), 97-105.
• Öcal, Mustafa. “Yüksek İslam Enstitüsü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/48-52. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Öcal, Mustafa. “İlahiyat Fakültelerinin Tarihçesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1986), 111-123.
• Özdemir, Feyza - Eren Ökten, Celile. “Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitaplarındaki Edebî Sanatların 7E Modeline Göre Öğretimi”. International Journal of Languages' Education and Teaching 8/4 (2020), 207-230.
• Özdoğan, Mehmet Akif. “İ‘câzü’l-Kur’an Meselesinin Belagat İlminin Gelişmesine Etkisi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/2 (2003), 113-127.
• Samancı, Yusuf Sami. “İlahiyat/İslami İlimler Fakülteleri Lisans Programı Müfredatında Belagat Dersi ve Önemi, Diğer Alanlardaki Derslere Katkısı”. Yüksek Öğretimde Arapça Eğitimi 1, Ed. Ahmed Ali Çanakcı - Asem Hamdy Ahmed Abdelghany. Konya: Palet Yayınları, 2020.
• Şahin, Mehmet. Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze İlahiyat Fakültelerinde Arap Dili Belagati Öğretimi. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şimşek, Şahin. Arap Belagatinde Yenilikçi Yaklaşımlar (Emin el-Hûlî Örneği). Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Toprak, M. Faruk vd. “Belagat İlmi Neden Diğer İlimler Kadar Değer Görmüyor?”, İlim (İslami İlimler E-Dergisi) 9 (2016), 8-13.
• Yalar, Mehmet. Modern Arap Edebiyatına Giriş. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Yılmaz, Mehmet - Salem, Mohammed Saeed. “Belagat Öğretimindeki Problemler, Yöntemler ve Çözüm Önerileri (Türk Üniversiteleri Örneği)”. Antakiyat 6/2 (Aralık 2023), 209-229.
• Zevârî, Ali Ahmed. “Eseru’l-Kur’ani’l-Kerîm fî neş’eti’d-dersi’l-belâgî ve tetâvvurih”. el-Menhel 4/1 (2018), 143-174.
• Zeydân, Corcî. Târihu âdâbi’l-lugati’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-Hilâl, ts.
• ez-Zehrânî, Salih b. Muhammed. “Dirâsetu’l-belâga ehdâfuhâ ve simâruhâ”. Mecelletu Câmiati’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 27 (2000), 225-285.
• ez-Ziyâdât, Teysîr. “Suûbâtu talîmi’l-belâgati’l-Arabiyye li gayri’n-nâtıkîne bihâ (Câmiâtu Şırnak unmuzecen)”. Mecelletu Kısmi’l-Arabî Câmi‘atu Bencâb 23 (2016), 209-230.
• UJ, The University of Jordan, “Faculty of Sharia”. Erişim 6 Eylül 2024. https://sharia.ju.edu.jo
• YU, Yarmouk University, “Faculty of Sharia”. Erişim 6 Eylül 2024. https://sharia.yu.edu.jo
• AABU, Al al-Bayt University, “Faculty of Sharia”. Erişim 7 Ekim 2024. https://www.aabu.edu.jo