100.Yılında Birinci Meclisi "Siyasi Gruplar" Üzerinden Hatırlamak

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 283 - 315, 30.06.2020

Erkan Afşar

Öz

Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışıyla başlayan Milli Mücadele süreci millet egemenliğine dayalı bağımsız yeni bir devletin oluşumunu temel hedef olarak belirlemişti. Büyük zorluklara ve olumsuz şartlara rağmen 23 Nisan 1920’de açılışı yapılan Birinci Meclis aynı zamanda olağanüstü şartlardan ötürü Kuvvetler Birliği ekseninde yeni bir anayasa ve kanunları da çıkarmıştı. Yeni devletin Kurucu Meclis vasfını da alan Birinci Meclis heterojen bir yapıya sahipti. Farklı anlayış ve düşüncede mebusların varlığından dolayı çok renkli ve çok sesli bir karakteri olan Birinci Mecliste ilk zamanlar mebusların ortak hedefi vatanın kurtuluşu idi. Fakat süreç içerisinde farklı nedenlerden dolayı mebuslar arasında siyasi gruplaşmaların olduğu görülmüştü. Birinci Meclis’teki bu gruplar içerisinde özellikle Mustafa Kemal Paşa’nın başkanı olduğu Birinci Grup ile sert muhalefetiyle ön plana çıkan İkinci Grup arasındaki tartışmalar da Birinci Meclisin ilk dönemine damga vurmuştu.
Çalışmada, Birinci Meclisin yüzüncü yılının kutlandığı bu yılda bağımsız bir siyasi otorite olarak Meclisin hangi koşullarda nasıl oluştuğuna, yapısındaki gruplara ve tartışmalara değinilerek tarihsel süreç hatırlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Meclis, Milli Mücadele, Kurucu Meclis, Siyasi Gruplar

Kaynakça

• Ağaoğlu, Samet,(1964),Kuvay-i Milliye Ruhu Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Baha Matbaası, İstanbul Akın, Rıdvan,(2001),TBMM Devleti(1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.I, (1997),Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• Alpkaya, Faruk,(1998),Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşu (1923-1924), İletişim Yayınları, İstanbul
• Arar, İsmail, (1997),Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı 16/17 Ocak 1923, Yenigün Yayınları, İstanbul
• Aslan, Yavuz, (2001),TBMM Hükümeti Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923),Yeni Türkiye Yayınları, Ankara
• Aydemir, Şevket Süreyya,(1969),Tek Adam 1922-1938,C.III, Remzi Kitapevi, İstanbul
• Bıyıklıoğlu, Tevfik,(1960),“Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Hukuki Statüsü ve İhtilalci Karakteri” Belleten, XXIV/96, s.637-663.
• Cebesoy, Ali Fuat,(1957),Siyasi Hâtıralar, Vatan Neşriyat, İstanbul
• Çavdar, Tevfik,(1998),Türk Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara
• Çoker, Fahri,(1995),Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönemi 1919-1923,C.3, Ankara
• Demirel Ahmet,(1994),Birinci Meclis’te Muhalefet İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul
• Ezherli, İhsan,(1986),Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1986), Ankara
• Goloğlu, Mahmut,(2011),Milli Mücadele Tarihi ve 1923 Türkiye Cumhuriyeti, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Goloğlu, Mahmut,(1970),Üçüncü Meşrutiyet, Başnur Matbaası, İstanbul
• Güneş, İhsan,(1998),‘‘Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Toplanması ve Nitelikleri’’, Birinci Meclis Promat Matbaacılık, Sabancı Üniversitesi İstanbul
• Güneş, İhsan,(1997),Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul
• Kabasakal, Mehmet,(1991),Türkiye’de Siyasi Parti Örgütlenmesi (1908-1960), Tekin Yayınevi, İstanbul
• Karabekir, Kazım,(1969),İstiklal Harbimiz, Türkiye Basımevi, İstanbul
• Karpat Kemal H.,(2010),Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul
• Mustafa Kemal,(2006),Nutuk, Alfa Yayınları, İstanbul
• Özbudun, Ergun,(2008),1921 Anayasası, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara
• Öztürk, Kazım(1993),Türk Parlamento Tarihi TBMM II. Dönem (1923-1927), TBMM Vakfı Yayınları, Ankara
• Öz, Esat, (1992),Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, Gündoğan Yayınları, Ankara
• Sezgin, Ömür,(2005),Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, İmge Kitabevi, Ankara
• Soysal, İsmail,(2000),Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmalar (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Tanör, Bülent,(2002),Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
• Tökin, F Hüsrev,(1965),Türk Tarihinde Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişimi, Elif Yayınları, İstanbul
• Tunaya Tarık Zafer,(1981),Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, Turhan Kitabevi, Ankara
• Tunaya, Tarık Zafer,(1952), Türkiye’de Siyasi Partiler(1859-1952), Arba Yayınları, İstanbul
• Tunçay, Mete,(1992),T.C’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Cem Yayınevi, İstanbul
• Zürcher, Erik Jan,(2004),Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, Çev: Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul